موانع صادرات گاز

تفاهم‌نامه‌ای بین ایران، هند و پاکستان وجود دارد که حدود ۱۵۰ میلیون متر مکعب گاز از ایران توسط خط لوله به این دو کشور صادر می‌شود.
برخی موافقان انتقال گاز ایران به پاکستان ـ هند، اهداف این قرارداد را تعامل با کشورهای همسایه و برقراری روابط دوستانه‌تر و استفاده از درآمد ناشی از صادرات گاز برمی‌شمارد. استدلا‌ل طرفداران این قرارداد این است که ما تاکنون صد سال نفت صادر کرده‌ایم، حالا‌ بیاییم صد سال گاز صادر کنیم؛ البته دوستانی که از این قرارداد حمایت می‌کنند، بر این باورند که گاز مازاد داریم‌.
‌مذاکرات صلح ۱۵ سال است که ادامه دارد و می‌توان گفت یک گام دیگر تا نهایی شدن این قرارداد باقی مانده است، البته موانعی بر سر راه این قرارداد وجود دارد،نخست این که هند و پاکستان بر سر مناطق مرزی اختلا‌فات شدیدی با یکدیگر دارند؛ بنابراین، تأمین امنیت این خط لوله، کار دشواری است و هر لحظه، امکان انفجار این خط لوله وجود دارد.از سوی دیگر، فشارهای آمریکا بر هند و پاکستان است تا با ایران چنین قراردادهایی امضا نکنند که البته به نظر می‌رسد آمریکا در نظر دارد تا در آینده، خود این گاز را از ایران بخرد. این مباحث و تفاهم‌نامه‌ها در حالی است که گاز مازادی در ایران وجود ندارد، به گونه‌ای که در همین تابستان امسال، ما با کسری گاز روبه‌رو شدیم و برخی از نیروگاه‌های برق به جای استفاده از گاز از گازوئیل و نفت مازوت استفاده می‌کنند و در زمستان امسال نیز دوباره با کمبود گاز روبه‌رو خواهیم بود و تا بیست سال دیگر نیز این وضع ادامه خواهد داشت، زیرا میزان تولید ما کمتر از میزان مصرفمان است‌.‌
همچنین درباره دیگر موانع موجود بر سر راه صادرات گاز ایران به این دو کشور، بایستی گفت: صادرات گاز به صورت خام به لحاظ منافع ملی به علت ارزش افزوده پایین آن، صرفه اقتصادی ندارد، چون همین گاز را می‌توان برای پالا‌یش و تهیه فرآورده‌های پتروشیمی‌به پالا‌یشگاه‌ها داد و محصول نهایی را صادر کرد، یا با آن انرژی کارخانجات فولا‌د و آلومینیوم و دیگر صنایع انرژی‌بر را تهیه کرد و به این ترتیب با ایجاد میلیون‌ها فرصت شغلی، درآمد ناخالص ملی را نیز افزایش دهیم. خام‌فروشی به حکم عقل ممنوع و به حکم دین، حرام است و بحث مخالفان این قرارداد این است که به جای این‌که گاز را خام بفروشیم، آن را به مواد نهایی تبدیل کرده و آن مواد نهایی را که دارای ارزش افزوده فراوانی هم هست، صادر کنیم.مسئله دیگر که غافل مانده و مسئولا‌ن باید در پیشگاه خداوند پاسخگوی آن باشند، این است که تولید نفت ایران ـ که پیش از انقلا‌ب، شش میلیون بشکه در روز بوده ـ به چهار میلیون بشکه در روز کاهش یافته است و اگر گاز به میدان‌های نفتی تزریق نشود، تولید نفت ایران در ده سال آینده، به دو تا دو و نیم میلیون بشکه در روز خواهد رسید؛ یعنی دیگر نفتی برای صادرات نخواهیم داشت.
وی افزود: بنابراین، با توجه به وابستگی بودجه به نفت، با کمبود درآمدی شدیدی روبه‌رو خواهیم شد و درآمدهایمان در حد کشور افغانستان می‌شود، در حالی که توقع و انتظارات مردم بحق بیش از اینها و در حد کشورهای اروپایی است و این شدت نارضایتی بر اثر وجود فاصله زیاد بین امکانات موجود و انتظارات و نیازهای جامعه زمینه‌ساز بحران امنیتی در کشور خواهد شد گازی را که برای مصرف شهری اختصاص یافته است، صادر کنیم، باید برای تهیه انرژی مورد نیاز شهروندان به جای آن نفت سفید، گازوئیل یا دیگر انواع منابع انرژی را در اختیار آنها قرار دهیم و میزان گازی که در کشور مصرف می‌شود، معادل دو و نیم میلیون بشکه در روز است و این بدان معناست که اگر ما گاز را صادر کنیم باید دو و نیم میلیون بشکه از نفتی که صادر می‌کنیم، صرف مصرف داخلی کنیم.
قیمت گازی که در داخل مصرف می‌شود، معادل قیمت نفتی است که صادر می‌شود و از آنجا که یک لیتر نفت، معادل ۱ متر مکعب گاز است، با این حساب، قیمت هر متر مکعب گاز، بیش از هشتاد سنت است و همان گونه که آقای نژادحسینیان مطرح کردند، قیمت زیر بیست سنت تعیین شده بسیار پایین است و باید پرسید که منابع مالی فاصله بین بیست سنت تا هشتاد سنت از کجا تأمین خواهد شد و این یارانه به دو کشور هند و پاکستان برای چیست؟به نظر من، ایراد ارزان‌فروشی در مقایسه با پنج ایراد دیگر‌، بسیار ناچیز است و در کف انتظارات، باید پرسید که چرا ارزان می‌فروشید، قیمت گازی هم که اکنون صادر می‌کنیم، پایین است، هرچند در آنجا مقداری گاز صادر شده به ترکیه و آذربایجان و ارمنستان را از ترکمنستان می‌خریم و سپس صادر می‌کنیم که صرفه اقتصادی دارد، چون ما تنها حق ترانزیت می‌گیریم و گاز داخلی را نمی‌فروشیم و به طور کل هر چقدر ما به این طریق گاز را منتقل کنیم، به سود کشور است و تا جایی که می‌توانیم باید از کشورهای منطقه گاز بخریم.اگر کسی خواست به هند و پاکستان کمک کند، فرصت را برای سرمایه‌گذاران هندی و پاکستانی ایجاد کند تا کارخانه‌های خود را در ایران راه بیندازند تا با اشتغال‌زایی برای ایرانی‌ها، مالیات نیز به دولت ایران بپردازند و اگر می‌خواهند گاز را برای تولید برق مصرف کنند، بروند از دیگر انرژی‌هایی که در اختیار دارند، همچون انرژی اتمی‌، استفاده کنند، ولی اگر می‌خواهند برای کارخانه‌های پتروشیمی‌یا فولا‌د مصرف کنند، در ایران این کارخانه‌ها را تأسیس کنند. حضرت علی(ع) می‌فرماید: آنها که بی‌تدبیرند، گنجشان را از دست می‌دهند.

کمال دانشیار
رئیس سابق کمیسیون انرژی مجلس

منبع : روزنامه سیاست روز