سورت بسته بندی در مبداء، آری یا نه ؟

جایگاه برنامه ریزی در خصوص تامین مواد غذایی برای آحاد جامعه در سطح کلان و ملی است حتی در بعضی مواقع که اتحادیه های اقتصادی نظیر اتحادیه اروپا بوجود آمده است تامین غذا در سطح قاره اروپا در ستادی برنامه ریزی وپی گیری می گردد که ستاد تامین غذای اروپانام دارد. از وظایف این ستاد در سطح ملی وقاره ای ساماندهی و برنامه ریزی جهت تامین مواد غذایی مورد مصرف جامعه می باشد به شکلی که با بروز خطرات ومشکلات احتمالی نظیر حوادث ناشی از تغییرات آب و هوایی که منجر به خشکسالی و سیل و ... می گردد وجامعه را دچار التهاب و عدم تعادل می نماید از بروز شوکهای قیمتی در جامعه جلو گیری کند ودر این نگاه در حوزه استراتژی امنیت ملی به آن پرداخته می‌شود.
در تمام طرحهای ساماندهی و برنامه ریزی تامین مواد غذایی سورت و بسته بندی محصولات غذایی از جایگاه ویژه ای برخوردار است .زیرا امکان بهره وری بهینه از امکانات مواد غذایی را ممکن می سازد در یک مقایسه ساده حجم میوه و تره بار ضایع شده در کشور ما ۳۵۰ کیلو گرم در یک تن میباشد که امری فاجعه بار در اسراف و اتلاف منابع ملی کشور بشمار می آیدو در مقایسه با کشورهای پیشرفته که از اجرای طرحهای ساماندهی ایشان سالیانی می گذرد باید گفت که ضایعات میوه و تره بار در این کشورها به زیر ۱۰ کیلو گرم در یک تن می رسد واین امر مرهون برنامه ریزی دقیق و اجرای طرحهای سورت و بسته بندی محصولات در این کشورها می باشد .مقایسه این دو رقم ما را وا میدارد که در اسرع وقت چاره اندیشی کنیم .
اصل برنامه ریزی در جهت سورت و بسته بندی تقسیم محصولات به سه دسته استوار است .
۱) بخشی از محصولات که در جدا سازی جهت صادرات بسته بندی می گردد.
۲) بخشی که برای مصرف تازه خوری و داخلی بسته بندی می گردد .
۳) بخشی که پس مانده درجه بندی و سورت انجام شده است ودر صنایع جانبی به شکل خشک کنسانتره و پودر و اشکال دیگر مورد بهره برداری صنعتی قرار می گیرد .
در هر سه بخش ارزش افزوده ای که ایجاد می گردد موجب می شود که قیمتهای داخلی از ثبات برخوردار گشته ومصارف در فصول مختلف از محصولات در اشکال مختلف آن بشکل کنسانتره فریز شده خشک شده صورت پذیرد .
با این مقدمه وارد این بحث می شویم که سورت و بسته بندی در کجا باید صورت گیرد ؟تعیین محل ایجاد واحد سورت وبسته بندی ما نند هر واحد صنعتی و تجاری دیگرمستلزم مطالعاتی است که معمولا با فرمولهایی که در اقتصاد منابع وجود دارد مشخص و معین می گردد نظیر احداث یک سوپر مارکت ویا پمپ بنزین ویا یک کارخانه تولید مواد شیمیایی .پاسخ به این پرسش ساده نمی باشد بلکه باید از جوانب مختلف به این موضوع نگاه شود وبا در نظر گرفتن کلیه جوانب و با جمع بندی آن نتیجه گیری کرد . بنا بر این پاسخ که باید سورت در مبدا صورت گیرد از نوعی شتابزدگی و عدم مطالعه حکایت می کند چنانچه تجربه پنجاه ساله اخیر نشانگر نادرستی این نظریه می باشد هر از چند گاهی بودجه و یا اعتباری جهت خرید یک خط سورتینگ اختصاص داده میشد وبا نصب آن در یکی از مراکز تولید در فصل کاری سورت و بسته بندی ضورت می گرفت وسال بعد دستگاه تعطیل میشد و هم اکنون دستگاههای سورت و بسته بنددی در استان خراسان رضوی استان کرمان استان آذربایجان شرقی استان لرستان آذربایجان غربی خوزستان و ..... بیکار افتاده است بعضی از این دستگاهها از آخرین مدلهای موجود در اروپای غربی است لیکن بکار انداختن آن در فصل برداشت آنرا از لحاظ اقتصادی غیر کار آمد کرده است .
در توجیه سورت وبسته بندی در مبدا اولین و مهمترین دلیل کاهش هزینه حمل و نقل در قیمت تمام شده است زیرا ضایعات همراه کالا در مبدا جدا سازی شده و بنا بر این هزینه حمل و نقل کاهش می یابد البته نکته ای که مورد تغافل قرار میگیرد سهم هزینه حمل ونقل در قیمت تمام شده است مادر محاسبه این مورد مردود بودن این دلیل را اثبات می کنیم . اما قبل از آن به دلایل شکست این طرح می پردازیم .
تولیدات محصولات کشاورزی فصلی است سی روز چهل روز و متوسط آن دو ماه است ایجاد واحد بسته بندی برای کار فصلی دارای هزینه بالایی است زیرا نرخ استهلاک سرمایه را شش تا هشت برابر می کند یعنی اگر نرخ استهلاک سرمایه ۱۲ درصد باشد این نرخ۱.۵ میشود در حالی که نرخ سود بانکی ۱۶ درصد میباشد از لحاظ اقتصادی چه کسی حاضر است تن به این سرمایه گذاری دهد .حتی سوپسید دولتی حداکثر ۴ در صد میباشد که مسلما باز امکان ریسک سرمایه را بیش از حد بالا می برد .
تامین نیروی متخصص برای کار فصلی ممکن نیست راهبری فنی دستگاهها ونیروهای بسته بند باید دارای مهارت کار با دستگاه باشند و نیروی کار متخصص جذب کار فصلی نمی شود .
صنایع جانبی ووابسته به صنایع بسته بندی که کاهش قابل ملاحظه قیمت تمام شده را در بر دارد لزوم تمرکز دستگاههای بسته بندی و صنایع جانبی را در کنار هم به اثبات می رساند .
درابطال نظر کاهش هزینه حمل نقل بعد از بسته بندی در مبدا باید موارد ذیل را متذکر شویم .
۱) بسته بندی برای مصرف کننده نهایی بعلت کوچکی بسته ها و نیاز به بسته بندی مادر بسیار حجیم شده و واین حجم اضافی جبران کاهش هزینه حمل را مینماید .
۲) از آنجا که محصول پس از ورود به کارگاه سورت وبسته بندی جهت مصرف نهایی آماده می گردد بسیار حساس شده وجهت نگهداری دراز مدت نیازمند هزینه های دیگری میگردد نظیر استفاده ازنگهدارنده های شیمیایی ویا استفاده از ماشینهای حمل و نقل مخصوص که مجهز به سردخانه باشدوحتی با فرض اینکه برای طولانی کردن زمان کار واحد بسته بندی با احداث سردخانه در کنار واحد بسته بندی تنها هزینه را در مبئدا تولید افزایش می دهیم در حالی که در مرکز مصرف بعلت اینکه در طول سال از مناطق مختلف محصول وارد میشود نیاز به این هزینه نمی باشد .لذا لزوم نزدیکی واحد سورت و بسته بندی در محل مصرف توجیه بالاتری نسبت به محل تولید داردزیرا بدون نیاز به این هزینه ها سریعا محصول تولیدی به مصرف میرسد و نیازی به این هزینه ها نیست همچنین در خصوص ایجاد کارخانه های صنایع جانبی در محل تولید میتوان به کارخانه الوند همدان که جهت استفاده از ضایعات سیب زمینی در بزرگترین قطب تولید سیب زمینی بوجود آمده است اشاره کردکه امروزه با زیان انباشته چندین میلیاردی مواجه است لیکن مدیریت دولتی بدو ن توجه بکار ادامه می دهد. چنانکه واحدهای سورت وبسته بندی پیش گفته نیز اگر بکار ادامه میدادند همین سرنوشت را دارا بودند اگر سورت و بسته بندی در مبدتا توجیه اقتصادی داشت مسلما تاکنون دهاها واحد تولیدی توسط بخش خصوصی در این زمینه بوجود میآمد
درخصوص توانایی مبادی تولید جهت تامین بخش عمده نیاز سایر استانها تردید جدی وجود دارد بطور مثال استان گلستان که از مراکز عمده تولید سیب زمینی می باشد در بعضی از سالها تولیدش که در یکماه برداشت می شود کفاف مصرف خود استان را می دهد لذا سرمایه گذاری جهت سورت و بسته بندی و صدور آن به استانهای دیگر مورد تردید میباشد.
امروز با وجود فعالیت پنج شرکت در زمینه سورت و بسته بندی سیب زمینی و پیاز با ظرفیت ششصد تن در یک شیفت کاری که پاسخگوی کل نیاز شهر تهران میباشد این امکان وجود دارد که صنایع جانبی در بهره گیری از ضایعات موجود در کنار این واحدها فعال گردد البته لازم به توضیح است که این شرکتها تنها با سی در صد ظرفیت خود کار میکنند ودر صورتیکه واحد های توزیعی دیگر شهر تهران خارج از سازمان میادین موظف به عرضه محصولات استاندارد و بسته بندی گردند این شرکتها در ظرفیت اسمی خود کار کرده و هزینه بسته بندی بازهم کاهش می‌یابد.
واحدهای بسته بندی موجود در زمان تصدی شهردار سابق و ریاست جمهوری فغلی در شهر تهران تاسیس شده است ومتکی بر منطق ومطالعه و توجیه اقتصادی میباشدبخصوص آنکه جناب آقای احمدی نژاد ین واحدها را شخصا افتتاح فرمودند ومنافع آنرا برای شهرداری تهران در کاهش زباله های شهری رقمی معادل یکصد و سی و دو میلیارد ریال درازای شش هزار و پانصد تن زباله پیاز و سیب زمینی دریک سال عنوان نمودند ودر بروشور چاپ شده در سازمان میادین این مطلب منعکس شده است .حال باید پرسید کسانی که همه همت خود را مصروف برچیدن این واحدها می نمایند آیا برای بیکار شدن صدها نفر افراد شاغل در این واحدها فکری کرده اند آیا برای نابودی سرمایه افرادی که بودون کمترین کمک دولتی بدون استفاده از تسهیلات بانکی صدها شغل ایجاد کرده اند و تنها به قول مدیران وقت شهرداری و سازمان میادین تهران مبنی بر تضمین کار وسرمابیه گذاریشان بعضا همه سرمایه شان را در این راه گذارده اند پاسخی دارند آیا برای همه دلایل مطرح شده پاسخی دارند تا کی باید ملت تاوان تغییر مدیریتها و رقابتهای حزبی و سیایسی را بدهد و سرمایه های ملی و بخش خصوصی بی پناه قربانیتصمیمات یکشبه مدیران دولتی گردند که بعضا با تصمیمات نادرست خود با ابرو حیثیت افراد بازی می کنند آیابا این مدیران امیدی به بارور شدن اصل چهل و چهار قانون اساسی واصلاح وضعیت نامطلوب فعلی وجود دارد .
در پایان تقاضای ما این است که در هر تصمیم گیری به نظرات کارشناسی توجه گردد کلیه آمار و ارقام واسناد جهت ارائه موجود است.

وحید ابوطالب

منبع : ماهنامه فناوری و توسعه صنعت بسته بندی