چرخ‌های عتیقه‌ای که هنوز می‌چرخند

اتوبوس‌های دو طبقه و تاکسی های سیاه رنگ سقف بلند، «روت مستر» و «بلک کب»، که دو نمونه از نشانه های آشنای لندن به شمار می روند، یادگار صنعتی هستند که زمانی از افتخارات یک ملت بوده و حال در سرازیری قرار گرفته است.
افول صنعت خودروی بریتانیا، سبب ورشکستگی شرکت روور شد و آخرین شرکت خودروسازی این جزیره، سرانجام به شرکت نانجینگ چین فروخته شد.
خودرو‌سازی در بریتانیا، تقریبا هم زمان با آلمان و فرانسه متولد شد؛ فردریک سیمس انگلیسی همکار دایملر آلمانی و مبتکر موتورهای درون‌سوز، در سال ۱۸۸۶ نخستین قدمها را برای شکل گیری این صنعت در بریتانیا برداشت تا کالسکه‌های بی‌اسب، آرام آرام جای درشکه های اسبی را پر کنند.
تا سال ۱۹۱۰ شرکت‌های «ولسلی» که دیگر نشانی از آن نیست و «روور» در دو شهر بیرمنگام و منچستر شکل گرفتند. صنعت خودروسازی در بریتانیا به سرعت رشد کرد و در سال‌های دهه ۶۰ و ۷۰ میلادی به اوج خود رسید.
بیش از ۳۰ خودروساز کوچک و بزرگ که زمانی در بریتانیا فعال بودند، حالا یا نابود شده و فعالیتشان را برچیده اند و یا با حفظ نشان تجاریشان جزو شرکت‌های بزرگ دیگر شده‌اند.
شرکت‌های «لندرور»، «جگوار» و «آستون مارتین» به «فورد» آمریکا، «مینی ماینر» و «رولز رویس» به «بی ام و» آلمان، «واکسهال» به «جنرال موتورز»، «بریتیش موتورز» به ترکیه، «لیلاند» به «داف» هلند و «بنتلی» به «فولکس واگن» آلمان فروخته شدند.
حالا وقتی در خیابان‌های لندن قدم می‌زنید بیشتر خودروهای فرانسوی و آلمانی را می‌بینید تا خودروهایی با نشان‌های پرسابقه داخلی؛ ولی همین صنعت نیمه‌زنده نیز سالانه بیش از یک میلیون و ۴۰۰ هزار خودرو تولید می‌کند و هنوز سعی در زنده ماندن دارد.
برخی دلیل این نزول را تغییر سیاست اقتصادی بریتانیا از تولید لوازم صنعتی به سمت توجه بر سیستم بانکداری و تجارت می‌دانند و معتقدند این کشور مایل است پایگاه داد ستد خوبی باشد تا مرکزی برای تولید؛ ولی برخی دیگر علت را تولید نه چندان جذاب مدل‌های انگلیسی می دانند که با روند زمان چندان منطبق نشده اند و همچنان به سنت های گذشته وفادارند. سنتی که حتی در نظام سیاسی این کشور نیز که ملکه نماد آن است، همچنان خودنمایی می‌کند.
البته با فروش شرکت‌های برتانیایی به شرکت‌های خارجی برخی از این شرکت‌ها تغییر رویه داده و نوگرا شده‌اند. مانند «مینی ماینر» که نماد خودروی کوچک دهه ۷۰ انگستان و اروپا بود.
شرکت «مینی ماینر» پس از آنکه به «بی ام و» فروخته شد و شاهد تغییرات وسیعی در زمینۀ مدیریتی و مهندسی بود ، اکنون روح تازه‌ای را در کالبد خود احساس می‌کند.
«مینی ماینر جدید» به یکی از خودروهای موفق کلاس کوچک جهان مبدل شده است و به عنوان هنرپیشه‌ای جذاب به دنیای بسیاری از فیلم‌های سینمایی راه پیدا کرده است.
این تغییر رویه تنها در مینی ماینر اتفاق نیفتاد؛ بلکه در «جگوار»، «رنج روور»، «رولز رویس»، «بنتلی» و «آستون مارتین» هم ظهور کرد و تمام آن مدل‌های قدیمی با حفظ ظاهر سنتی‌شان، مدرن شدند.
این تغییرات، حتی در تاکسی‌های تولیدی شرکت «ال تی ای» هم اعمال شد، هرچند همچنان، ظاهر سنتی و سقف‌های بلند آنها حفظ شده است. سقف‌های بلندی که زمانی به مردان ثروتمند این امکان را می‌داد تا بدون آنکه کلاه های بلندشان را از سر بردارند، سوار اتومبیل شوند.
تاکسی‌های ساخت شرکت «ال تی ای» در سال ۲۰۰۴ متحول شد. این شرکت سعی کرد همراه با حفظ سنت‌های خود از جمله شکل شمایل تاکسی‌های سیاه لندنی، مدل‌های جدید را با ظاهری مدرن‌تر وارد بازار کند.
اما همه شرکت‌ها با این روش نو کردن خودروهای قدیمی‌شان، نتوانستنند بازار را حفظ کنند به طوری که برخی کارشناسان دلیل اصلی ورشکستگی «روور» را همین موضوع می‌دانند و می‌گویند: «محصولات ام جی روور اساساً نسخه بزرگ شده مدل‌های قدیمی است. این شرکت پول کافی برای طراحی خودروهای جدید ندارد.»
شرکت «جگوار» هم با همین مشکل روبه رو است و به همین دلیل هم اکنون در حال طراحی مدل‌های کاملاً جدید با کمک «فورد» است.
ولی نه طراحی جدید و نه به روز شدن هیچ کدام به داد یکی از نمادهای لندن یعنی اتوبوس‌های دو طبقه و معروف قرمز رنگ موسوم به «روت مستر» نرسید. این اتوبوس‌ها قیافه‌ای فانتزی داشتند و سکوی بازی در عقب آن بود که مسافران می توانستند روی آن بپرند یا پیاده شوند.
اما سرانجام در پایان سال ۲۰۰۵، «روت مستر»ها از شبکه اتوبوس رانی لندن کنار گذاشته شدند؛ هزینه های استفاده از این اتوبوس، که علاوه بر راننده به یک مامور دیگر هم نیاز داشت تا روی سکوی عقب بایستد و بلیت ها را کنترل کند، زیاد به نظر می رسید.
علاوه بر این، برای افراد معلول دشوار بود تا برای سوار و پیاده شدن از سکوی عقب آن استفاده کنند؛ در حالی که اتوبوس های مدرن نه تنها درهای اتوماتیک دارند بلکه کف اتوبوس هم هنگام توقف پایین می آید تا به مسافران برای سوار و پیاده شدن کمک کند.
در حال حاضر، تنها بیست دستگاه از اتوبوس های «روت مستر» که در طول نیم قرن گذشته، تصویر آشنای کارت پستال های لندن بوده اند، در خطوط ویژه ای در مراکز جهانگردی لندن رفت و آمد می کنند.
حال جای این اتوبوس دو طبقه را اتوبوس‌های مدرن «ولوو» و «مرسدس بنز» پر کرده است. این دقیقاً همان اتفاقی بود که روزی برای «تالبوت»، پدر «هیلمن هانتر»، یا همان پیکان خودمان افتاد که آخر سر، تنها ماشین‌آلات قدیمی کارخانه اش را ایران خودرو در سال ۱۳۶۸ به ارث برد.