بُرد با کیست؟

هر چند کشورهای جهان با شتابی خیره‌کننده در حال برنامه‌ریزی برای آغاز یا توسعه فعالیت‌های هسته‌ای خود می‌باشند، ولی در این میان مخالفان و طرفداران استفاده از انرژی هسته‌ای، هر یک به دلایلی اشاره می‌کنند که توجه به آنها حایز اهمیت است. مخالفان انرژی اتمی معتقدند که تولید این نوع انرژی و استفاده از آن با خطرات عمده‌ای برای سلامت انسان و البته محیط زیست همراه است.
به باور آنها سوانح اتمی که تاکنون روی داده‌اند، دستیابی به سطحی مطمئن وقابل قبول از ایمنی را برای نیروگاه‌ها و تأسیسات اتمی، به یک ادعای توخالی بدل کرده‌اند.
مخالفان نیز این نکته را مورد تأکید قرار می‌دهند که نیروگاه‌ها - چه به هنگام فعالیت عادی و چه در اثر اختلالات و انفجارها - تشعشعات رادیواکتیوی را پخش و نشر می‌کنند که سرطا ن‌زا هستند و بر سامانه ژنتیکی انسان، اثرات مخربی را بر جا می‌گذارند. از نظر مخالفان، دفن زباله‌های‌ اتمی ناشی از کار نیروگاه‌ها نیز همچنان یک مشکل لاینحل باقی مانده است. تشعشات این زباله‌ها تا میلیون‌ها سال باقی می‌مانند و پیامدهایی خطرناک برای طبیعت و نسل‌های متوالی انسان‌ها به دنبال دارند. این موضوع از آن جهت اهمیت یافته است که تاکنون زباله‌های اتمی را یا در قعر زمین، یا در بستر اقیانوس‌ها و یا در صخره‌های نمکی دفن می‌کردند، اما بروز برخی ناکارایی‌ها در کاربرد این شیوه‌ها نشان داده که تضمین چندانی در مورد بی‌خطربودن آنها وجود ندارد.
در همین حال، مخالفان انرژی هسته‌ای بر این باورند که اگرچه انرژی هسته‌ای هزینه تمام شده پایینی دارد، اما اگر مخارج و هزینه‌های مربوط به ایجاد ایمنی برای تأسیسات اتمی، حق بیمه این تأسیسات و دفن زباله‌ها را هم به حساب بیاوریم، به صرفه بودن تولید این نوع انرژی حرف ‌بی‌معنایی است. بنا بر محاسبات، تولید یک کیلووات برق در یک نیروگاه اتمی ۵ برابر از تولید آن در یک نیروگاه گازی مدرن پرهزینه تر است. انتقاد دیگر مخالفان استفاده از انرژی اتمی، مرز باریک میان استفاده صلح‌آمیز و تسلیحاتی از انرژی هسته‌ای است. مخالفان این طور استدلال می‌کنند که با وجود گذشت ۵۰ سال از معاهده - NPT که قرار بود ضمن تضمین حقوق کلیه کشورها به استفاده از انرژی هسته‌ای، مانع استفاده تسلیحاتی از این انرژی شود - در پنج دهه گذشته چنین مرز و خطی به دفعات نقض شده است.
به عقیده مخالفان، تمرکز بر گسترش تولید انرژی هسته‌ای، مانع توجه و سرمایه‌گذاری‌های لازم در زمینه انرژی‌های پاک و تجدیدپذیر می شود. این در حالی است که انرژی‌های تجدیدپذیر، به سبب سهولت تولید در همه مناطق، از متمرکزشدن تولید انرژی در نیروگاه‌های عظیم هسته‌ای جلوگیری کرده و ایمنی و اطمینان بیشتری را در زمینه تأمین انرژی ایجاد می‌کنند. پایان‌پذیری منابع اورانیوم نیز از دیگر نکاتی است که مخالفان انرژی اتمی به آن استناد می‌کنند. در حال حاضر، تولید اورانیوم فعلی، کفاف مصرف نیروگاه‌های موجود را نمی‌کند و بخشی از سوخت نیروگاه‌ها از محل تسلیحات هسته‌ای اوراق شده شوروی سابق تامین می‌شود. از طرفی بنابر آمارهای آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، مجموع اورانیوم قابل استحصال جهان بالغ بر ۴ میلیون و ۷۰۰ تن می باشد که اگر مصرف کنونی ثابت بماند، این مقدار اورانیوم تنها نیاز ۶۵ سال را برآورده می‌کند. ‌‌
این در حالی است که به باور مخالفان استفاده از انرژی هسته‌ای، این منبع نمی تواند پاسخگوی مصرف فزاینده انرژی باشد. طبق آمارهای موجود، انرژی هسته‌ای نزدیک به ۳ درصد انرژی جهان را تأمین می‌کند. ‌تخمین‌های کنونی حاکی از آن است که مصرف انرژی تا سال ۲۰۳۰ نسبت به موقعیت فعلی ۵۰ درصد افزایش خواهد یافت و اگر قرار باشد که انرژی اتمی عمده تأمین‌کننده این نیاز باشد، باید صدها نیروگاه هسته‌ای ایجاد شود. در مقیاسی دیگر، جایگزینی ۱۰ درصد نیاز به انرژی فسیلی تا نیمه سده جاری، مستلزم ایجاد هزار نیروگاه اتمی جدید است که چنین اقدامی، هم به لحاظ زمانی، هم به لحاظ مالی و هم از جهت اورانیوم مورد نیاز، امری ناممکن است.
اما موافقان در پاسخ به چنین انتقاداتی به بازدهی فزاینده و چشمگیر نسل جدید نیروگاه‌های اتمی استناد می‌کنند. آنها همچنین به پیشرفت‌های علمی و تکنولوژیک در زمینه تقویت و بهبود ایمنی نیروگاه‌ها در ۵ دهه گذشته اشاره می‌کنند و بروز برخی سوانح را در قبال ضرر و زیان عمومی ناشی از سوخت‌های فسیلی، قابل چشم پوشی می‌دانند. ‌ ‌
موافقان انرژی اتمی همچنین به هزینه‌بر بودن تولید انرژی‌های پاک اشاره می‌کنند و معتقدند که تشدید استفاده از این نوع انرژی به سادگی و در کوتاه‌ترین زمان امکان‌پذیر نیست. به باور موافقان، در راه‌رهایی از انرژی‌های فسیلی، چشم پوشی از گزینه هسته‌ای غیرممکن و چه بسا زیان بار است. این گروه همچنین کشف منابع جدید اورانیوم و بهره‌برداری بهینه از منابع موجود را منتفی نمی‌دانند، چراکه منابع نفتی نیز در گذشته نه چندان دور چنین وضعیتی داشتند، اما با اکتشافات جدید، حوزه‌های نفتی و گازی بیشتری در چرخه تولید وارد شدند. به علاوه به باور این گروه که حامی سرمایه‌گذاری بر روی نیروگاه‌های اتمی هستند، امکان کاهش مصرف اورانیوم در نیروگاه‌های جدید غیرممکن نخواهد بود. ‌ ‌

منبع : ماهنامه اقتصاد ایران