تاریخ هخامنشیان(آغاز شهریگری در ایران)

●کمبوجیه
گشایش مصر در پی پیمان مصر با کرزوس در زمان جنگ با لیدی نیز یکی از برنامه های کورش بزرگ بود. شوند(دلیل)اینکه چرا کورش بزرگ نتوانست یا نخواست مصر را بگشاید مشخص نیست! اما میتوان دل استوار بود گشایش مصر از مان کورش بزرگ در دستور کار بوده، که کمبوجیه پس از نشستن بر تخت پادشاهی بی درنگ در پی گشایش مصر برآمد.
کورش بزرگ در زمانی که کمبوجیه را به جانشینی برمیگزیند، فرمانروایی بخش گسترده ای از شرق و شمال شرقی ایران را، بدون پرداخت خراج به دربار، به پسر دیگر خود بردیا سپرد.
●گشایش مصر
احتمالا در سال ۵۲۴پ ز(پ م) تاختن کمبوجیه به مصر آغاز شد. در این سالها مصر در از دید ثروت در درجه ی بالای قرار داشت(۱). آماسیس(ا َحمَس) دوم، فرعون سالخورده ی مصر، که از ۵۷۰ پ ز فرمانروای مصر بود، بتازگی در گذشته بود و پسرش پسامتیخ سوم جانشین او شده بود. در این میان پولیکرات یونانی با فرستادن هدیه هایی به دربار مصر، با آماسیس پیوند دوستی بسته بود که خود بر توانایی مصر در برابر هخامنشیان افزوده بود(۲). پولیکرات۵۰۰ ناو جنگی، با ۴۰ کشتی سه ردیفی در دست داشت که احتمالا با هزینه ی مصری ها ساخته شده بود و مصر هم از این گونه کشتیها در دست داشته(۳).
کمبوجه با نشستن بر تخت پادشاهی سپاه خود را گرد آوری کرد برای گشایش مصر. در این میان مردی به نام فانِس که پیشتر در خدمت آماسیس بوده به خدمت کمبوجیه در آمده بود. او از چند و چون راه های مصر و وضعیت این کشور آگاه بود و به پیشنهاد او قرار بر این شد که با قبیله های عرب سر راه از در دوستی در بیایند، چرا که تامین و باربریِ آب و خوراک باید با مَشک و شتر می انجامید که این هم تنها از این گروه بر می آمد.(۴) سپاه ایران پس از گذر از نوار غزه، در ماه مه ۵۲۵ پ ز در پلوزیوم، به نیروی آماسیس که آماده ی نبرد بود برخورد. در نخستین نبرد نیروی مصری شکست خورد و ناگزیر به ممفیس، پایتخت مصر، پس کشید(۵) در این میان هم پیمانان مصر به او پشت کرده بودند. یونانی ها، لیبی و برقه از این دست بودند. آتش زدن یک کشتی ایرانی که نمایندگان ایرانی درون آن بودند و برای دادن پیشنهاد کمبوجیه به سوی مصر رفته بودند دیگر گمانی برای کمبوجه باقی نگذاشت که به سوی مصر بتازد.
در ژوئن ۵۲۵ پ ز ممفیس پایتخت مصر بدست ایرانیان و کمبوجیه گشوده شد و پسامتیخ و خانواده ی او به دست کمبوجیه افتادند. پسر فرعون برپایه ی فرمان دادگاه شاهی و از برای کشته شدن نمایندگان ایرانی بدست مصری ها به همراه چند تن دیگر کشته شد. کمبوجیه هر چند به رسم ایرانیان و پدرش در پی بزرگداشت فرعون مصر بود و آهنگ این را داشت که فرمانروایی مصر را بار دیگر به فرعون بدهد، اما شورش فرعون در زمان سفر جنگی کمبوجیه به حبشه باعث شد که دستور کشتن وی را بدهد.(۶)
پس از گشایش مصر، کمبوجیه به اندیشه ی گشایش کارتاژ از راه دریا و به یاری فنیقی ها و گشایش حبشه بدست خود و گروه دیگری را هم برای گشایش آمون فرستاد. گروهی را که کمبوجه برای گشایش آمون فرستاده بود نه به آمون رسیدند و نه توانستند به پیش کمبوجیه بازگردند. اینها بگمان زیاد دچار طوفان شن شده اند. خود کمبوجیه هم با سپاهی گران به سوی حبشه رفت و در پی گشایش حبشه بود که از سر کمبود آب و غذا ناچار به بازگشت شد. نقشه ی گشایش کارتاژ هم با درخواست فنیقی ها انجام نشد.
در سِراپِئوم که گور مومیایی گاوهای مرده آپیس است(گاو مقدس نزد مصریان)، سنگ گوری بدست آمده که برای گاو آپیسی که در سال ۵۲۴ پ ز به دستور کمبوجیه ساخته شده است. در این نگاره کمبوجیه پوشاک مصری بر تن دارد و برای نشان دادن احترام زانو شده است. روی سنگ نبشته نوشته است"مراسم مومیایی و تشریفات آیینها، همان گونه که کمبوجیه خواسته بود، انجام شد"(۷)
کمبوجیه در راه بازگشت به ایران پس از پیروزی های نسبتا خوب، در پی رویدادهای شگفت و عجیب کشته شد!(سخن در این باره زیاد هست و در آینده به آن خواهم پرداخت). جایگاه آرامگاه کمبوجیه را در پاسارگاد و در کنار آرامگاه پدرش کورش بزرگ میدانند.

منبع : سایر منابع