شتاب زدگی و سینمای گیشه

گاهی اوقات انسان نمی داند که باید از یک اتفاق خوشحال باشد یا ناراحت.
فروش بالای سینمایی «اخراجی ها ۲» باید به گوش مبارک شما نیز رسیده باشد؟ فروش بی سابقه ای در سینمای ایران داشته و با گذشت ۱۸ روز از اکران آخرین دستاورد جناب «ده نمکی» هم چنان با فروش بالا و غیر منتظره روبه رو هستیم.
«اخراجی ها ۲» در هفته اول اکرانش، یک میلیارد و سیصد میلیون تومان فروش داشته است.
جالب است بدانید این رکورد شکنی ها در غیاب رسانه ها رقم خورده است و «اخراجی ها ۲» در کمال آرامش بدون هیچ گونه نقد و حضور رسانه ای به حرکت روبه جلوش ادامه داده است.(به این می گویند استفاده از موقعیت ها)
البته ما نیز امیدواریم این رکود شکنی ها و استقبال مخاطبان هم چنان ادامه داشته باشد، اما آیا گیشه همیشه نشانه برجستگی و قابل پذیرش بودن است یا نه؟ به طور کلی آیا استقبال عمومی مردم از یک پدیده درست بودن آن را ثابت می کند؟ آیا فروش بالا سندی بر زیبا بودن یا خوبی بودن می باشد؟
شاید هم حضور چنین فیلمی در این زمان که مردم بدشان نمی آید فقط به لودگی بخندند غنیمت و قابل توجه باشد.
یکی از دلایل حتمی فروش بالای این سینمایی، وقت و زمان مناسب اکرانش بوده است.
علاوه بر تیزهوشی کارگردان و تهیه کننده در امر انتخاب زمان اکران، حاشیه ها (حاشیه همیشه هم بد نیست) نقدها و تبلیغات مثبت و منفی (به طور کلی همه نوع بحث ها پیرامون این سینمایی) سرنوشت ساز و هدایت کننده بوده است (به خصوص عملکرد جناب کارگردان در جشنواره فجر)
اگر به خاطر داشته باشید(اخراجی ها یک) سعی در توصیف فضای جبهه و روح موجود در آن داشت و ده نمکی سعی داشت به بیننده القا کند که جبهه و نفس دفاع مقدس جنبه هدایت کننده و آدم سازی داشته است، البته باید اعتراف کرد «مسعود ده نمکی» در این هدف و رسیدن به مقصودش کاملا موفق عمل کرد اما متاسفانه در «اخراجی ها ۲» هیچ گونه بدعت و مفهوم قابل توجهی بررسی نمی شود.
«اخراجی ها یک» با تمام نقص هایش به علت مفهوم جدید و نگاه نویی که داشت توانست سینمایی جنگ و نوع پرداختن به این مقوله را متحول کرده و بابی جدید در گونه دفاع مقدس باز کند، اما متاسفانه در «اخراجی ها ۲» خبری از هیچ گونه مفهوم، مضمون و تحولی بنیادی نیست و در خلائی عجیب به پایان می رسد و به تعبیری در ادامه همان مفاهیم گذشته سعی در موقعیت سازی و شخصیت پردازی داشته است.
البته کار آقای ده نمکی از لحاظ «آشتی دادن مردم با سینمای دفاع مقدس» قابل تقدیر و تحسین می باشد، زیرا جلب نظر مردم نیز کار سخت و دشواری می باشد، اما ای کاش سرعت آمادگی فیلم بر کیفیت آن پیشی نمی گرفت و سنجیده تر عمل می شد.
و اما از ده نمکی که «فقر و فحشا» را در سکوت و همچنین در اوج می سازد، بعید است که گیشه و فروش بالا را برمفاهیم و دغدغه های بنیادی ترجیح دهد.
باید گفت (و البته تحسین کرد) که کارگردان با زیرکی و درکی بالا، دغدغه ها و مشکلات جوانان را شناخته و در راستای آن حرکت کرده است(یکی از دلایل فروش بالا).
«مسعود ده نمکی» در فیلمش طرد کردن جوانان را به علت ظاهر و شکل پوششان رد می کند و اشاره می کند که نباید اجازه داد عده ای به خاطر این موضوع از راه اصلی خارج شوند.(شاید از دلایل جوانان برای استقبال، بیان حرف دل و دغدغه شان به زبان تصویر باشد)
اما به طور کلی باید گفت این رکورد و فروش بالا به نفع وضع حال سینمای ایران می باشد و اگر بخواهیم فقط به میزان مخاطبان و مسائل مادی سینما فکر کنیم، باید بگوییم جای بسی خوشحالی و فرح بخشی است زیرا تزریق چنین فیلمی به بدنه سینمای ایران لازم و حیاتی بوده است.
اما باید گفت که این اتفاق معمول و همیشگی (و یا حداقل بیشتر اوقات) می باشد که فیلم هایی که در ادامه روند جریان فیلم قبلی پیش می روند و با دو و سه نامگذاری می شوند، هم از محتوا و هم از موقعیت سازی فاصله می گیرند، «اخراجی ها ۲» نیز از این قاعده مستثنی نبوده و در همین راستا عمل کرده است.
تا جایی که می توان اظهار داشت قسمت دوم این تریلوژی یک سوم موفقیت «اخراجی ها ۱» را نداشته است(البته گذشته از مسائل مادی و فروش بالا).
تنها تفاوت این دو اخراجی ها (از لحاظ ساختار) در میزان بازیگران چهره می باشد، به گونه ای که «اخراجی ها ۲» را می توان یکی از پر بازیگرترین سینمایی های سال های اخیر دانست و قاب عکسی دسته جمعی از بازیگران دانست.
گاهی کارگردانان با استفاده از چهره های شاخص سعی در جلب مخاطب و فروش بالا دارند(البته امیدواریم این موضوع در مورد «مسعود ده نمکی صدق نکند» و باید ذکر کرد که این فاکتور در فروش بالای «اخراجی ها ۲» بی تاثیر نبوده است و قطار بازیگران معروف به توفیق ده نمکی کمک کرده است.
در توانایی های «مسعود ده نمکی» به عنوان کارگردان شکی نیست، اما آیا اخراجی ها ۲ آن چیزی بود که از او انتظار می رفت؟
● خلاصه داستان:
درگیری شدیدی در منطقه نبرد وجود دارد(ظهور جلوه های ویژه)، دشمن بیمارستان صحرایی را محاصره می کند(این در حالی است که تمامی افراد «اخراجی ها۱» در بیمارستان هستند).
همه افراد سعی می کنند راه فراری پیدا کنند.
دشمن با اسیرگیری گسترده قصد دارد یک مانور تبلیغاتی راه بیندازد.همه اسرا به یک اردوگاه اسرای ثبت نام شده (اردوگاه موجود در تمام فیلم های جنگی) منتقل می شوند.
خانواده اخراجی ها برای زیارت عازم مشهد هستند و به طور ناخواسته درگیر یک حادثه تروریستی می شوند.
دشمن با فراخوان خبرنگاران خارجی و داخلی به اردوگاه و تهدید برخی از اسرا و ایجاد چند پارگی بین آن ها، نقشه شومی در سر دارد.
تروریست ها با دشمن هم دست شده اند و دشمن در بین اسرا به دنبال چهره های شاخص فرمانده و روحانی می گردد.
از قبل هم طبق صحبت های جناب «ده نمکی» قرار بود فیلم در مورد اسرا و دوران اسارت ساخته شود، اما چگونگی آن مهم بود که در حال حاضر معلوم شده است.
تا جایی که اخراجی ها اسیر می شوند و به اردوگاهی منتقل می شوند، داستان معقول و خوب پیش می رود.فروپاشی «اخراجی ها ۲» از جایی شروع می شود که خانواده آن ها طبق فرمولی بی ربط و غیر واقعی در اردوگاه آن ها حضور پیدا می کنند.خانواده اخراجی ها که عازم مشهد هستند به طور ناخواسته درگیر یک حادثه شده و هواپیمایشان توسط یک زن و مرد منافق به مقصد عراق ربوده می شود.
هواپیما به راحتی دزدیده می شود و خبری هم از امنیت پرواز و دیگر تدابیر امنیتی موجود نیست.
صحنه های موجود و داستان آن قدر غیر قابل باور و نامانوس است که بیننده فقط در حال تعجب و تمسخر است، بی دقتی های نویسنده در جایی به اوج می رسد که در حالی که اظهار دارند شواهد حکایت می کند، فیلم در ادامه «اخراجی ها یک» ساخته شده است، اما هیچ توجهی به کاراکتر و سرنوشت شان در پایان قسمت قبلی نشده است.
مثلا حاج آقا در پایان «اخراجی ها یک» زخمی شده بود اما در ابتدای قسمت دوم هیچ خبری از زخمی و مصدوم شدن نیست.
علاوه بر ضعف های داستانی و بی دقتی های کارگردان فیلم از لحاظ تکنیکی نیز در جایگاه پایینی قرار داشت، در زمانی که تکنیک و قدرت های فنی حرف اول را در دنیای تصویر می زند و سرنوشت ساز می باشد و حتی محتوا قربانی فنون تکنیکی می شود، فکر نمی کنیم این گونه قصور فاحش و برجسته قابل بخشش و گذشت باشد.
مثلا آن جا که اخراجی ها همراه با اسیران ایرانی دیگر از تونل وحشی که نظامیان بعثی برایشان ایجاد کرده اند می گذرند، خیلی سطح پایین و ابتدایی به تصویر کشیده شده است.
هر کدام از سربازان بعثی لوله ای سبک و پلاستیکی به دست گرفته و به طور مصنوعی اسیران ایرانی را می زنند، تصاویر به قدری مضحک و غیر واقعی می باشد که از باور جذابیت صحنه کم می کند، زیرا این صحنه می شد با کمی دقت و وسواس خیلی خوب از آب در بیاید.
البته به طور کلی می توان گفت در فیلم برداشت صحنه ها و بازی ها همگی دچار شتاب زدگی و عجله ای فاحش بودند که حاکی از سرعت ده نمکی در امر فیلم سازی داشت.
«مسعود ده نمکی» گویا خیلی عجله به نوشتن فیلم داشته و بر عکس فیلم نامه قبلی که خیلی پخته تر و با مضمون تر بود تا جایی که می شود گفت: این فیلم چیزی برای مخاطب نداشت.در «اخراجی ها یک» شخصیت ها به خوبی تعریف شده و داستان سمت و سویی قابل درک و باور داشت، اما در این قسمت ده نمکی هیچ توجهی به داستان نداشته است.
گریم ها به قدری ضعیف و افتضاح بود که حاکی از بی دقتی و بی تفاوتی داشت، انگار برای عوامل هیچ فرقی نمی کرد که جاذبه های تصویری چون گریم به خوبی انجام گیرد و یا نگیرد درمورد بنجامین باتن و گریم فوق العاده اش برایتان گفته و نوشته ایم، در زمانی که گریمور برای شخصیت پردازی یک کاراکتر ساعت ها(شش ساعت)وقت صرف می کند و از تمامی امکانات حرفه ای همانند کامپیوتر بهره می برد، شاید دیدن چنین چهره پردازی هایی جای افسوس و تاسف داشته باشد.
گریم صورت زخمی ها و اسرا کاملا ابتدایی و نسنجیده صورت گرفته و کاملا سرسری انجام شده، علاوه بر گریم ابتدایی، طراح لباس نیز هیچ دقت و ظرافتی را در مورد کارش به کار نبرده تا جایی که هیچ تطبیق زمانی بین لباس های دوران جنگ صورت نگرفته است و در این فیلم با دیدن لباس دوران جنگ و کاراکترها می توان مدهای روز را دید.
متاسفانه این روزها از این گونه اشتباهات و بی دقتی ها زیاد دیده می شود به گونه ای که به امری طبیعی بین کارگردانان بدل شده است، با این که همین نکته سنجی ها و ظریف کاری ها سرنوشت یک اثر را مشخص می کند و از آن اثری چشم نواز و به یاد ماندنی می سازد.
«مسعود ده نمکی» در ابتدای ساخت فیلمش ادعا کرده است که می خواهد نقدهای سیاسی، اجتماعی زیادی را به تصویر کشیده و بیان کند، اما متاسفانه در فیلم به طور انگشت شمار به این مقوله پرداخته شده است و چنان ناشیانه و ضایع این کار را انجام داده که هیچ ارزش قابل توجه و استنادی ندارد.(نقدهای «مهران مدیری» در مرد دو هزار چهره را توجه کردید، بسیار قوی و چند لایه).
متاسفانه «مسعود ده نمکی» دچار چنان شتاب زدگی در امر آماده سازی فیلم بوده که همه تکنیک ها و فنون حرفه ای اش را از یاد برده است.متاسفانه چندی است که در فیلم های ایرانی معمول شده با استفاده از خلق کاراکترهای احمق و نادان سعی در خنداندن مخاطبان دارند «اخراجی ها ۲» نیز از این قاعده مستثنی نیست و پر است از کاراکترهای نادان و لوده ای که همین قصد را دنبال می کنند.
اگر هدف از یک پروژه سینمایی فقط خنداندن و شاد کردن به هر نحوی باشد، باید اعتراف کرد با آن همه لودگی و جوک های تصویری کمتر مخاطبی پیدا می شود که حداقل به یکی از موقعیت ها نخندد.
البته که شایان ذکر است؛ مردم ایرانی (مستثنی از منتقدان و کارشناسان سینمایی) متاسفانه دچار عادت ناپسندی می باشد که در برابر هر برجستگی و واقعیت در اوجی، جبهه گرفته و سعی در مخالفت با آن دارند.
نمونه بارزش نقدها و نکته سنجی های مردم در مورد سریال «یوسف پیامبر» می باشد که از کوچک ترین اشکال آن خرده می گیرند و این در حالی است که همه مردم از بینندگان این سریال پر مخاطب می باشند.
جالب است بدانید «اخراجی ها ۲» اولین فیلم سه میلیاردی تاریخ سینمای ایران می باشد.

منبع : روزنامه خراسان