اعلام حضور با «مادر زن سلام»

در کارنامه «خسرو ملکان» که فیلم سینمایی «مادرزن سلام» را پس از ۱۰سال وقفه ساخته و اکران کرده، کمتر مولفه ساختاری و مضمونی خاص به چشم می خورد; فیلمسازی که به نظر می آید اعلام حضور از دغدغه های متنی و فرامتنی برایش مهمتر است.
ملکان فیلمسازی را از سال ۵۳ با ساخت فیلم کوتاه «بازگشت» آغاز کرد و سال ۶۲ با ساخت «زخمه» وارد سینمای حرفه ای شد. در کارنامه کارگردانی او هفت فیلم ثبت شده که فیلمنامه همه آنها را هم خودش نوشته است.
هرچند مهجور ماندن آثار و اکران بی سر و صدا چند اثر اخیر ملکان از عواملی است که به دور ماندن او از جریان عمومی سینمای ایران کمک کرده است. «زخمه» محصول ۶۲ است.
قصه سیاه زندگی یک مطرب روحوضی که پس از انقلاب بازارش کساد شده و همسر و فرزندش را به اعتیاد کشانده است. فیلم بیش از وامداری به مضامین محدود سینمای ایران در دهه ۶۰ به نوعی انعکاس مضامین سینمای قبل انقلاب از فیلتر این دهه است.
فیلمی که این بار از زاویه بازماندگان فرهنگ قبل از انقلاب به آسیب شناسی این قشر در فضای پس از انقلاب و معضل اعتیاد می پردازد و البته به مخاطب و گیشه هم باج نمی دهد تا تلخی و سیاهی فیلم تا پایان تلطیف نشود. «شب شکن» را ملکان سال ۶۳ ساخت.
فیلمی که اعتیاد و قاچاق را به عنوان محور اصلی مد نظر دارد و نکته برجسته در این میان موضعگیری های سیاسی نه چندان پررنگ فیلمساز است که در حاشیه قرار می گیرد و در دهه سیاست زده سینمای ایران به چشم می آید.
«ملکان» ترجیح می دهد بیشتر به جای بزرگنمایی بستر و فضای موجود به جزئیات قصه و احوال شخصیت ها بپردازد. گرچه انتخاب رزمنده جانباز که قهرمان اصلی را به ترک اعتیاد دعوت می کند، اندکی این موضعگیری را تلطیف کرده است.
«زمزمه» محصول سال ۶۶ با فیلمنامه مشترک «ملکان» و «محمدعلی معصوم دوست» است. جنبش هایی دانشجویی قبل از انقلاب و درگیری های میان دو جناح سیاسی، مضمون آشنای فیلم هایی ایرانی دهه ۶۰ بود که به فیلم های ملکان وارد شد.
هر چند در این میان تلاش شده با قرار دادن کاراکتر پدر یکی از جوانان معترض در مقام استوار شهربانی به گونه ای تداخل و تعاملات بیشتری از برخورد آدم های اصلی و جناح ها مد نظر قرار بگیرد. «طوبی» در سال ۶۷ ساخته شد و نسبت به آثار دهه ۶۰ فیلمساز بیش از بقیه در ذهن مخاطب باقی مانده است. محوریت قاچاق مواد مخدر این بار مسئله اصلی فیلم را بدل به فروش دختربچه ای به خانواده تهرانی می کند و در این میان تلاش یک مادر برای پیدا کردن کودکش، به گونه ای مولفه های ملودراماتیک فیلم را پررنگ تر می کند.
حضور پروانه معصومی، افسانه بایگان و ایرج راد که از بازیگران مطرح و حرفه ای این دهه بودند در نقش های اصلی فیلم، از نقاط قوت کار بود که شرایطی فراهم آورد تا "طوبی" خوب دیده شود و در عین حال فیلم با فاصله گرفتن از نقطه نظرات سیاسی، به نوعی اجتماع و شرایط را در طراحی شرایط بحرانی فیلم مد نظر قرار دهد. «تماس» محصول سال ۶۸ است.
فیلمی درباره چند اتفاق تصادفی که ریشه های محکم ندارند و تنها به واسطه نوع چینش نویسنده کنار هم قرار گرفته اند تا به اصطلاح بحران در بخش میانی فیلم خلق شود. چند تصادف و آتش سوزی و مزاحمت بی اساس که هیچ نخ تسبیحی نمی تواند آنها را کنار هم پیوند دهد; مگر منطقی که فیلمساز برای کنار هم قرار گرفتن آنها طراحی کرده است.
«عروسی مهتاب» سال ۷۵ پس از هفت سال وقفه در کارنامه ملکان ثبت شد. فیلمی که از ترسیم حادثه های تو در تو برای گرفتن پتانسیل بخش میانی بهره برده و از همان ابتدا با انتخاب موقعیت یک عروس که در شب عروسی در جستجوی داماد است، به وجه حادثه سازی صحه می گذارد.
ولی در ادامه نه تنها نمی تواند این موقعیت اولیه را بدل به جستجوی دراماتیک کند بلکه با اتقاقات خلق الساعه ماجرا را پیش می برد تا جایی که باز هم قاچاق مواد مخدر، گروگانگیری و... به کمک می آید تا پرونده این فیلم بسته شود. در انتها این سئوال در ذهن مخاطب شکل می گیرد که اهمیت ساخته شدن چنین فیلمی پس از هفت سال وقفه برای ملکان چه بوده است؟
صرفا یک اعلام حضور یا چیزی دیگر؟ و در اخر فیلم «مادرزن سلام» سال ۸۵ این بار پس از وقفه ای ۱۰ساله با فیلمنامه ای از خود ملکان ساخته شد. این فیلم کمدی قصه مردی سنتی است که پس از ازدواج ناموفق دختر اول خود تصمیم می گیرد برای ازدواج دو دختر دیگرش شرایطی قائل شود. او شرایط خود را به شکل بخشنامه روی کاغذ می آورد و از خواستگارها می خواهد طبق مفاد مندرج، پا پیش بگذارند. فتحعلی اویسی، فرزانه کابلی، مریم امیرجلالی، محسن قاضی مرادی و نفیسه روشن بازیگران، فرج حیدری مدیر فیلمبرداری، منیژه حکمت مدیر تولید، کامران قدکچیان تدوینگر، شهریار کلهر طراح صحنه و لباس و مسعود افشار طراح چهره پردازی فیلم هستند.

منبع : روزنامه ابتکار