کارگر رُباتیک

در دهه ۹۰ میلادی اكثر مدل‌های نوآوری ژاپن در بخش‌های نرم‌افزار و بیوتكنولوژی با شكست مواجه شدند. ولی امروزه انتظار می‌رود این مدل‌ها در بخش ربات‌ها، هوافضا و سایر فن‌آوری‌های نوظهور، با موفقیت همراه باشند.
اگر واقعاً ژاپن - همان طور كه رفتار بورس این كشور حكایت می‌كند - در حال بازگشت به دوره طلایی خود می‌باشد، در این صورت شركت‌های ژاپنی در كدام یك از صنایع پیشرفته جهان حرفی برای گفتن خواهند داشت؟ از تابستان سال گذشته بدین سو، بسیاری از سرمایه‌گذاران و ناظران مسایل اقتصادی ژاپن همین سؤال را از خود پرسیده و به دنبال پاسخ درست آن می‌گردند، زیرا شواهد و قراین موجود حكایت از آن دارند كه اقتصاد این كشور در حال ورود به دوره احیاء می‌باشد. این پرسش از دو جنبه حائز اهمیت است. اول به این دلیل كه در خلال ۱۵ سال گذشته، اصلی‌ترین پرسش راجع به اقتصاد ژاپن این سؤال بوده است كه بالاخره این كشور چه وقت از فرآیند كاهش قیمت‌ها كه با خلق بدهی‌های زیادی همراه بوده است، خارج خواهد شد؟ ثانیاً، حال كه ژاپن بنا دارد سلامت اقتصادی گذشته خود را تكرار ‌نماید، سرمایه‌گذاران و رقبای خارجی این كشور می‌خواهند بدانند كه آیا شركت‌های ژاپنی باز هم در نظر دارند رقابت سهمگین و كمرشكن دیگری را به راه بیندازند؟ ‌ ساده‌ترین پاسخ به دو پرسش یاد‌شده این است كه رقبای خارجی فعلاً نگران نباشند، زیرا برای نمونه پایان دوره كاهش قیمت‌ها در این كشور - كه حالا خیلی قریب‌الوقوع به نظر می‌رسد - بیشتر به حال اقتصاد داخلی ژاپن سودمند خواهد بود و صادركنندگان و شركت‌های چندملیتی ژاپنی نمی‌توانند از این وضعیت بهره‌مند شوند. به عبارت دیگر، تورم قریب‌الوقوع به افزایش بهای اموال و دارایی‌های داخلی نظیر سهام و املاك و مستغلات دامن زده، اما باعث افزایش توان رقابتی شركت‌های بین‌المللی ژاپن نخواهد شد.‌ بدین ترتیب، برای نجات از این مهلكه شركت‌های ژاپنی چاره‌ای جز روی آوردن به نوآوری ندارند و این همان وضعیتی است كه آنها در مواجهه با آن كاملاً موفق نشان داده‌اند، چرا كه همواره همین ژاپنی‌ها بوده‌اند كه بسیاری از تكنولوژی‌های صنعتی و تولیدی را یا ابداع كرده‌اند و یا به تكمیل و توسعه آنها مبادرت ورزیده‌اند. همین تابستان سال گذشته، ژاپن برای نشان دادن دوراندیشی‌های فن‌آورانه شركت‌های خود، نمایشگاه بین‌المللی (استان)‌"‌آیچی(Aichi) "‌‌را برپا كرد كه ۲۲ میلیون نفر از سراسر جهان برای تماشای پیشرفت‌های تكنولوژیكی آینده جهان كه رُبات‌ها همه كاره آن بودند، راهی این كشور شدند. در كنار ربات‌هایی كه ژاپنی‌ها امیدوارند در آینده نه چندان دور یك روز برای انسان وظایف و مسؤولیت‌های خانه‌داری را انجام دهند، نمونه ربات‌های دیگری نیز در این نمایشگاه در معرض دید علاقه‌مندان قرار گرفت كه قادر به انجام عملیات امداد و نجات و شركت در مراقبت‌های بهداشتی بودند. ‌
البته این نمایشگاه فقط مختص ربات‌ها نبود، بلكه در كنار آن ژاپنی‌ها فن‌آوری‌های پیشرفته دیگری را به نمایش گذاشتند كه برای كمك به محیط‌ زیست طراحی و تولید شده بودند. همان طور كه شما نیز در ذهن خود می‌توانید یك آینده محیط ‌زیست محور را تصور كنید، در نمایشگاه ‌Aichi‌ بخشی از برق مجموعه توسط سلول‌های خورشیدی تأمین شده بود؛ اتوبوس‌های درون‌شهری با كمك سلول‌های سوختی حركت می‌كردند؛ یك نیروگاه مواد زائد را به انرژی تبدیل می‌كرد؛ برای رفع گرمای طاقت‌فرسای محل نمایشگاه، در ساخت آن از مواد و تكنیك‌هایی استفاده شده بود كه بدون كمك كولرهای گازی پرمصرف، دما را متعادل نگه می‌داشت. جالب آنكه، پیاده‌روهای آینده نیز از مواد بازیافتی ساخته شده و سقف بام خانه‌ها برای حفظ دمای محیط و بخار كردن سریع رطوبت سطح، از پوشش اكسید تیتانیوم مسقف شده بودند. ‌
ولی با تمام این اوصاف و برخلاف نمایش خارق‌العاده ایده‌های ژاپنی در نمایشگاه Aichi‌، منتقدان معتقدند كه شركت‌های ژاپنی از اعتبار و احترام چندانی در زمینه نوآوری برخوردار نیستند. آنها می‌گویند كه همه ابداعات و اختراعات ارایه شده در نمایشگاه Aichi‌، تهی از هر نوع خلاقیت، انعطاف‌پذیری و ریسك‌پذیری هستند. به همین دلیل، شركت‌های ژاپنی نمی‌توانند برای مدتی طولانی در صف مقدم صنایع جدید سودآور باقی بمانند. ‌ به علاوه، در خلال یك دهه گذشته شركت‌های ژاپنی در زمینه تولید نرم‌افزار، اینترنت، بیوتكنولوژی و سایر صنایع بالنده، عملكرد قابل‌قبولی از خود به نمایش نگذاشته‌اند. به عبارت دیگر، ژاپن هیچ شركتی نظیر مایكروسافت، گوگل، آمازون یا ‌ebay‌ ندارد كه به آن فخر بِوَرزد. در حقیقت، كل صنعت نرم‌افزار این كشور تا به حال نتوانسته هیچ تأثیر سازنده‌ای در جهان بر جای بگذارد. در زمینه بیوتكنولوژی و ابزار‌آلات پزشكی نیز باید گفت كه اگرچه شركت‌های ژاپنی تعداد معدودی داروی بهداشتی و درمانی سودآور ابداع و روانه بازار مصرف كرده‌اند، ولی نامی از ژاپن در این صنعت بر سر زبان‌ها نیست.‌ البته عدم موفقیت ژاپن در زمینه‌های یاد‌شده به هیچ وجه ربطی به میزان تلاش و كوشش شركت‌های این كشور ندارد، زیرا در حال حاضر ژاپن با سرمایه‌گذاری ۲/۳ درصد از كل محصول ناخالص داخلی خود بر روی تحقیق و توسعه ‌‌(R&D)‌، بت به سهم ۶/۲ درصدی آمریكا و ۲ درصدی كل اتحادیه اروپا، در این زمینه سرآمد كل كشورهای جهان محسوب می‌شود. مضاف بر این، باید توجه داشت كه برخلاف كشورهای غربی كه آزمایشگاه‌های دولتی و دانشگاهی اكثر ابداعات و اختراعات را تولید می‌كنند، در ژاپن بیشتر عملیات تحقیق و توسعه و ابداع و اختراع محصولات جدید، در شركت‌های بزرگ این كشور صورت می‌پذیرد. به گفته یكی از مقامات ارشد وزارت اقتصاد، صنعت و تجارت ژاپن، كل بودجه تحقیقاتی این وزارتخانه به اندازه بودجه R&D كمپانی خودروسازی تویوتا نیست. به همین دلیل، بیشتر شركت‌های ژاپنی در زمینه تولید و ثبت‌ اختراعات فن‌آورانه و صنعتی، در رده‌های اول جدول جهانی قرار دارند. ‌ شاید یكی از دلایل اصلی عدم موفقیت ژاپن در زمینه‌های نرم‌افزاری و بیوتكنولوژی، به مدل مدیریتی و سازمانی این كشور مربوط ‌می‌شود. اگرچه در دهه ۸۰ میلادی مدل مدیریتی ژاپن و شركت‌های آن حیرت همه جهانیان را برانگیخت، ولی حالا به نظر می‌رسد كه این روش دیگر از مُد افتاده و با وجود جوان‌گرایی سیستم مدیریتی این كشور و تقلید زیاد از نظام مدیریتی آمریكا، آهنگ اصلاحات در بخش كسب و كار ژاپن آنقدر كُند است كه هیچگونه همخوانی با روند افسارگسیخته تغییر و تحولات در بخش صنایع نوظهور ندارد. البته سیاستمداران، دانشمندان و پیشه‌وران ژاپنی به معایب بخش كسب و كار كشورشان اذعان دارند. به همین دلیل، آنها در حال برداشتن قدم‌های اولیه برای علاج این درد هستند. با وجود همه این چالش‌ها، آینده شركت‌های بزرگ ژاپنی به اندازه دهه ۹۰ تیره و تار نیست و آنها همچنان قادرند راه خود را در میان شركت‌های آمریكایی و چینی در جهان باز نمایند.‌

منبع : سایر منابع