تئاتر، یک هنر مردمی است

«جواد ذوالفقاری» یکی از با سابقه ترین و با تجربه ترین کارگردانان حوزه تئاتر کودک است که تاکنون علاوه بر تدریس تئاتر و داوری در جشنواره های متعدد تئاتری، آثار زیادی را نیز در عرصه نمایش کودک به روی صحنه برده است.
ذوالفقاری سال گذشته نمایش «پسر و گرگ» را در تالار هنر به روی صحنه برد که با استقبال خوب تماشاگران هم مواجه شد.
آنچه می خوانید، خلاصه ای از یک گفتگوی کوتاه است که چندی پیش با وی انجام دادیم:
▪ به نظر شما این تئاتر است که به مخاطب احتیاج دارد یا این مخاطب است که نیازمند تئاتر است؟!
ـ من فکر می کنم طرح سؤال به این شکل اصلاً درست نیست !تئاتر یک هنر مردمی است و تنها در جریان اجرا و قرار گرفتن در مقابل مردم و مخاطبان است که به عنوان یک پدیده هنری کامل می شود و شکل می گیرد و ارزش و اعتبار پیدا می کند. نیاز مخاطب به تئاتر و نیاز تئاتر به مخاطب، یک رابطه کاملاً دو سویه است.یک شکل ارتباط، ارتباط مخاطب با تئاتر است که باید به صورت یک نیاز و ضرورت در جامعه نهادینه شود.
دیدن نمایش به خودی خود می تواند در راستای این نیاز قرار بگیرد. طبیعی است، مردم - به عنوان مثال در اوقات فراغت - به سرگرمی نیاز پیدا می کنند و طبیعی است که باید جایی هم برای سرگرم شدن داشته باشند. این سرگرمی می تواند از طریق مراجعه به سالن تئاتر صورت بگیرد.
▪ آیا می توان تنها از این وجه، تئاتر را یک نیاز ضروری برای جامعه دانست؟
ـ شکل دیگری هم هست که من خیلی آن را دوست دارم. در خود زندگی واقعی هم بسیاری برای اینکه بخواهند حرفشان را گویاتر بزنند، آن را به شکل نمایشی بیان می کنند. در جلسات عمومی هم که مردم دور هم هستند، این عمل به خودی خود انجام می گیرد؛ یعنی یک بخش هست که مردم برای دیدن تئاتر می روند و یک بخش هم هست که خود مردم در زندگی واقعی شان از این نوع تئاتر برای بیان مسائل استفاده می کنند.
▪ ما در گذشته شکلهای نمایشی داشته ایم که بهتر و بیشتر وارد زندگی مردم می شده اند. تجربه وجود چنین نمایشهایی می تواند در نهادینه سازی تئاتر در جامعه مؤثر واقع شود؟
ـ بله، یک مسأله مهم در حوزه ایجاد ارتباط میان تئاتر و مردم، شیوه ها و شکلهای نمایشی ای است که در قدیم بوده اند. مثلاً تعزیه به عنوان سنتی که در تاریخ معین و به مناسبت معین برگزار می شود و مردم حضور جدی و پیگیری در آن دارند، یکی از شکلهای مهم و با اهمیت سنتی نمایش است.در شکل جدید هم ما باید آن قدر نمایشهای صحنه ای داشته باشیم که این آثار به عنوان بخشی مهم از زندگی مردم و به عنوان بخشی از زندگی آنها به شمار بیاید و آن را به عنوان یک برنامه ثابت در زندگی شان تلقی و در مورد آن برنامه ریزی کنند.یکی از وظایف اصلی تئاتر، پرداختن به این مقوله نیز هست؛ یعنی اینکه هر چند مردم به علت درگیری در مسائل روزمره، ممکن است تا اندازه ای به مسائل جامعه شان کمتر توجه داشته باشند، ولی نویسنده و روشنفکر از منظری دیگر سعی می کنند این مسائل را مطرح کنند و به آنها بپردازند و آن را به شکل نمایشی و قابل هضم تر و درگیر با دغدغه های مخاطب در آثارشان ارائه کنند.
▪ شما سالهاست در حوزه تئاتر کودک و نوجوان فعالیت دارید. وارد شدن به این حوزه را چقدر در رشد و پیشرفت تئاتراجتماعی و وارد شدن مردم به حوزه های مشارکتی تئاتر مهم می دانید؟
ـ مسلماً بخش مهمی از موضوعات مختلف در عرصه تئاتر به نمایش کودکان مربوط می شود. کودکان ذاتاً علاقه زیادی به بازی کردن به صورت نمایشی و بیان مفاهیم ذهنی شان از طریق نمایش دارند. از طرف دیگر، هر چه نمایش را بیشتر و پیگیرتر بشناسند و ببینند، درکشان از مفاهیم و مسائل جامعه روزمره خیلی بیشتر و دقیق تر خواهد شد.
▪ و شما به عنوان یک هنرمند پیشکسوت و با تجربه، مهمترین وظیفه تئاتر را چه می دانید؟
ـ وظیفه تئاتر همچون دیگر حوزه های فرهنگی مثل ادبیات، سینما و... بازنمودن زوایایی از فرهنگ و اخلاق است و از آنجا که این هنر مجموعه ای از هنرهای دیگر است، نوعی که مسأله در آن مطرح می شود، بی تردید بسیار تأثیرگذار تر خواهد بود.

مهدی نصیری

منبع : روزنامه قدس