پنجشنبه, ۲۷ اردیبهشت, ۱۴۰۳ / 16 May, 2024
مجله ویستا
راه تحصیل ایمان
سعادت جاودان بر پایه ایمان و عمل صالح استوار است و از این رو، ایمان اصل و عمل صالح (تقوا) فرع به شمار میرود، و حتی میتوان یکی را (ایمان) علت دیگری (عمل صالح) دانست.ایمان چونان چشمهای است که از دل میجوشد و در جوارح جاری میگردد و به شکل اعمال نیک ظاهر میشود.از این رو، میتوان گفت میوه تقوا را باید از شاخه ایمان بر گرفت.
ایمان که یک عمل اختیاری قلب است، مراتبی دارد و شدت و ضعف میپذیرد.از این رو، باید عوامل پیدایش، تضعیف و تقویت آن را بشناسیم، تا ایمان را در خود پدید آوریم و از آفات آن بپرهیزیم و در تقویت آن بکوشیم.
▪ گام نخست، غفلت زدایی
نخستین آفت ایمان، غفلت است؛ زیرا ایمان یک فعل اختیاری است و آدمی در فعل اختیاری باید دست به انتخاب زند و از میان اطراف گوناگون، یکی را برگزیند، و این مشروط به توجه به همه اطراف موضوع است.غفلت همین جا سر بر میآورد و آدمی را از توجه به اطراف باز میدارد و راه انتخاب صحیح را بر وی میبندد.غرایز بر بسیاری انسانها حاکم مطلق است و توجه آنان را به راهها و اهداف متعالی گنگ میکند از این رو، قرآن کریم با لحن بسیار تندی از غافلان یاد کرده است:
و لقد ذرءنا لجهنم کثیرا من الجن و الإنس لهم قلوب لا یفقهون بها و لهم اعین لا یبصرون بها و لهم اذان لا یسمعون بها أولئک کالانعام بل هم اضل اولئک هم الغافلون [۱] ؛ «بسیاری از افراد جن و انس، دلهایی دارند که با آن حقایق را نمیفهمند، چشمهایی دارند که با آنها نمیبینند و گوشهایی دارند که با آنها نمیشنوند.این افراد مانند چهارپایان و بلکه از ایشان پایینتر و پستترند واینان همان غفلت زدگانند» .آری غفلت راههای شناخت و فهم حقایق را بر انسان میبندد و استعدادهای او را از کار میاندازد و به همین خاطر انسان غافل از حیوان پستتر میشود؛ زیرا اگر حیوان بر درک و فهم قادر نیست، معذور است .اما انسان با داشتن ابزارهای معرفتی، عذری برای توجیه غفلت خود ندارد.
برای فراهم ساختن ایمان، نخست باید غفلت زدایی کرد؛ یعنی توجه کنیم که غیر از ارضای غرایز مادی و کسب لذتهای ناپایدار، حقایق دیگری نیز هست یا میتواند باشد.پیامبران الهی با یادآور شدن پارهای حقایق روشن که مورد غفلت قرار گرفتهاند، سعی در بیدار ساختن آدمیان داشتند و از این رو، قرآن کریم کار آنان را ذکر و خود ایشان را مذکر میخواند. [۲]
البته غفلت مراتب دارد و برخی مراتب آن با برخی مراتب ایمان که آن هم امری دارای مراتب است جمع میشود.
▪ گام دوم، علم آموزی
پس از زدودن غفلت و حصول توجه، این شک برای آدمی رخ مینماید که آیا آنچه پیامبران میگویند حقیقت دارد.چاره این تردید در تحصیل علم است، اما بسیاری در این مرحله، به ظن و گمان بسنده میکنند، «حال آن که گمان، ذرهای از حق بینیاز نمیسازد». [۳]
آری، بسیارندکسانی که «جز گمان را دنبال نمیکنند و جز تخمین نمیزنند». [۴]
قرآن کریم، تأکید دارد که پس از حصول شک، آدمی جز علم را دنبال نکند و از آنچه بدان یقین ندارد پیروی ننماید. [۵]
پس انسان سعادت جو باید در باب امور مهمی چون توحید، نبوت و معاد، دامان دلیل و برهان را گیرد تا به علم و یقین دست یابد.
علم زمینهساز ایمان و شرط لازم برای آن است؛ از همین رو است که «از میان بندگان خدا، تنها عالمانند که خشیت خدا دارند». [۶]
و میدانیم که خشیت از آثار ایمان است.علم با همه اهمیتی که در گسترش ایمان دارد، علت تامه آن نیست، زیرا همیشه علم به ایمان نمیانجامد، بلکه پس از علم یافتن به وجود خدا، معاد و حقانیت پیامبر، انسان مختار است که ایمان بیاورد یا نیاورد.چنین نیست که پس از علم، حصول ایمان به قهر و جبر، حتمی باشد، اگر ایمان را پذیرش و التزام عملی به یک حقیقت بدانیم، از مقوله فهمیدن و دانستن نیست؛ هر چند فهم و دانش، زمینه گستر ایمان است.
▪ گام سوم، تعلق ستیزی
دل سپردن به غیر، مانع تأثیر علم است.علت این که گاهی آدمی به چیزی علم دارد، اما بدان ایمان نمیآورد آن است که پیش از آن، دل در گرو چیز دیگری نهاده است.علم به ذهن مربوط است و ایمان کار دل است.ایمان دل دادن و دل سپردن است و این زمانی میسور است که تمام توجه دل به چیزی دیگر معطوف نباشد، که در این صورت دلی برای آدمی باقی نمانده که به حقیقت بسپارد.به همین دلیل است که تذکر، یادآوری و پندپذیری از حوادث درس آموز نیز ویژه کسانی است که دلی داشته باشند. [۷]
نیز از همین رو است که فرعونیان وقتی با آیات روشن الهی روبهرو شدند، «آنها را انکار کردند، در حالی که به آن یقین داشتند». [۸]
بنابراین، ایمان و تحصیل آن، فرآورده ضرورتهای زیر است: زدودن غفلت؛
به دست آوردن شناخت و معرفت درباره مبدأ و معاد؛
فراهم ساختن شرایط روانی برای پذیرش حق، و به دیگر سخن، انگیزش میل فطری خویش به ایمان. [۹]
پینوشتها:
[۱]. سوره اعراف، آیه ۱۷۹.
[۲]. بهترین واژهای که میتوان در برابر غفلت نهاد، واژه ذکر، به معنای یادآوری و هوشیاری است.واژه ذکر گاهی در برابر نسیان قرار میگیرد که به معنای فراموش نکردن و ادامه توجه است و گاهی به معنای یادآوری، یعنی توجهی که پس از فراموشی بر انسان عارض میشود، به کار میرود و هر دو معنا در برابر غفلت است؛ زیرا غفلت بر دو نوع است: غفلت بدوی و غفلت عارضی.
نکته دیگر آن که، توجه و تذکر با علم تفاوت دارد.بسیار میشود که چیزهایی را میدانیم اما توجهی به دانستههای خود نداریم.علم ممکن است برای نفس یک حالت انفعالی باشد، اما توجه همواره یک فعل است که از نفس سر میزند البته این فعل ممکن است تحت تأثیر عوامل بیرونی و به طور جبری سر زند که در این صورت از قلمرو ارزشهای اخلاقی بیرون خواهد بود و ممکن است به صورت آگاهانه و اختیاری صورت پذیرد.البته تمرکز حواس و توجه اختیاری شدت و ضعف را بر میتابد.آدمی میتواند با تمرین و تلاش، گامهای مؤثری در به دست گرفتن زمام توجه بردارد.
[۳]. و ما یتبع اکثرهم الا ظنا ان الظن لا یغنی من الحق شیئا . (سوره یونس، آیه ۳۶).
[۴]. ان یتبعون الا الظن و ان هم الا یخرصون . (سوره انعام، آیه ۱۱۶).
[۵]. و لا تقف ما لیس لک به علم . (سوره اسراء، آیه ۳۶).
[۶]. انما یخشی الله من عباده العلماء . (سوره فاطر، آیه ۲۸).
[۷]. ان فی ذلک لذکری لمن کان له قلب . (سوره ق، آیه ۳۷).
[۸]. و جحدوا بها و استیقنتها أنفسهم . (سوره نمل، آیه ۱۴).
[۹]. این که حکیمان گفتهاند علم، علت میل و شوق است، مقصودشان علت تامه نیست زیرا شوق از مقوله دیگری است و منشأ مستقلی در نفس دارد بلکه مرادشان آن است که آدمی تا چیزی را نشناسد نمیتواند بدان مایل و مشتاق گردد.در واقع، علم میلهایی را که به صورت فطری در نهاد آدمی است، با تعیین متعلق آنها، شکوفا میسازد، مانند میل فطری به جلب منفعت و رسیدن به سعادت و کمال.این نکته مبتنی بر این حقیقت است که اعمال اختیاری انسان در واقع از دو مایه سرچشمه میگیرد: یکی شناخت و بینش و دیگری میل و گرایش.
[۱]. سوره اعراف، آیه ۱۷۹.
[۲]. بهترین واژهای که میتوان در برابر غفلت نهاد، واژه ذکر، به معنای یادآوری و هوشیاری است.واژه ذکر گاهی در برابر نسیان قرار میگیرد که به معنای فراموش نکردن و ادامه توجه است و گاهی به معنای یادآوری، یعنی توجهی که پس از فراموشی بر انسان عارض میشود، به کار میرود و هر دو معنا در برابر غفلت است؛ زیرا غفلت بر دو نوع است: غفلت بدوی و غفلت عارضی.
نکته دیگر آن که، توجه و تذکر با علم تفاوت دارد.بسیار میشود که چیزهایی را میدانیم اما توجهی به دانستههای خود نداریم.علم ممکن است برای نفس یک حالت انفعالی باشد، اما توجه همواره یک فعل است که از نفس سر میزند البته این فعل ممکن است تحت تأثیر عوامل بیرونی و به طور جبری سر زند که در این صورت از قلمرو ارزشهای اخلاقی بیرون خواهد بود و ممکن است به صورت آگاهانه و اختیاری صورت پذیرد.البته تمرکز حواس و توجه اختیاری شدت و ضعف را بر میتابد.آدمی میتواند با تمرین و تلاش، گامهای مؤثری در به دست گرفتن زمام توجه بردارد.
[۳]. و ما یتبع اکثرهم الا ظنا ان الظن لا یغنی من الحق شیئا . (سوره یونس، آیه ۳۶).
[۴]. ان یتبعون الا الظن و ان هم الا یخرصون . (سوره انعام، آیه ۱۱۶).
[۵]. و لا تقف ما لیس لک به علم . (سوره اسراء، آیه ۳۶).
[۶]. انما یخشی الله من عباده العلماء . (سوره فاطر، آیه ۲۸).
[۷]. ان فی ذلک لذکری لمن کان له قلب . (سوره ق، آیه ۳۷).
[۸]. و جحدوا بها و استیقنتها أنفسهم . (سوره نمل، آیه ۱۴).
[۹]. این که حکیمان گفتهاند علم، علت میل و شوق است، مقصودشان علت تامه نیست زیرا شوق از مقوله دیگری است و منشأ مستقلی در نفس دارد بلکه مرادشان آن است که آدمی تا چیزی را نشناسد نمیتواند بدان مایل و مشتاق گردد.در واقع، علم میلهایی را که به صورت فطری در نهاد آدمی است، با تعیین متعلق آنها، شکوفا میسازد، مانند میل فطری به جلب منفعت و رسیدن به سعادت و کمال.این نکته مبتنی بر این حقیقت است که اعمال اختیاری انسان در واقع از دو مایه سرچشمه میگیرد: یکی شناخت و بینش و دیگری میل و گرایش.
منبع : معاونت پژوهشی دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم
نمایندگی زیمنس ایران فروش PLC S71200/300/400/1500 | درایو …
دریافت خدمات پرستاری در منزل
پیچ و مهره پارس سهند
تعمیر جک پارکینگ
خرید بلیط هواپیما
دولت مجلس شورای اسلامی تعطیلی شنبه ها ایران مجلس دولت سیزدهم قوه قضائیه شورای نگهبان رئیس جمهور رهبر انقلاب حسن روحانی مجلس یازدهم
مشهد سیل سیل مشهد قوه قضاییه تهران هواشناسی قتل پلیس شهرداری تهران فضای مجازی بارش باران سازمان هواشناسی
خودرو دلار مالیات قیمت دلار قیمت خودرو قیمت طلا بانک مرکزی بازار خودرو مسکن سایپا بورس ایران خودرو
نمایشگاه کتاب کتاب نمایشگاه کتاب تهران تلویزیون فردوسی سحر دولتشاهی شاهنامه سینمای ایران سریال مهران مدیری
وزارت علوم دانشگاه تهران شورای عالی انقلاب فرهنگی فضا تحقیقات و فناوری
رژیم صهیونیستی روسیه جنگ غزه فلسطین غزه ترکیه چین اوکراین نوار غزه طوفان الاقصی افغانستان یمن
فوتبال استقلال پرسپولیس لیگ برتر جواد نکونام بازی لیگ برتر ایران باشگاه استقلال رئال مادرید فولاد خوزستان مهدی طارمی فولاد
هوش مصنوعی گوگل عیسی زارع پور سرعت اینترنت تبلیغات تلفن همراه موبایل دوربین ناسا
دیابت خواب کاهش وزن چاقی زوال عقل کودک بارداری نمک