طرح تحول اقتصادی و داستان بیمار عجول

هدفمند کردن یارانه ها ، شعاری است که پیش از دولت نهم نیز ، خیلی ها شعارش را داده اند ، هم در دولت هاشمی و هم در زمان خاتمی ؛ اما هیچ وقت ، هیچ دولتی آن را عملیاتی نکرد و صرفاً به اقداماتی مانند تصاعدی کردن بهای آب و برق بسنده شد.
اینک اما در دولت نهم ، گویا عزمی جدی برای تحقق این مهم فراهم آمده است تا به قول رئیس دولت ، این "جراحی بزرگ اقتصادی" حتی اگر یک روز هم به پایان کار دولت مانده باشد، انجام شود.
در درستی این کار ، یعنی هدفمند کردن یارانه ها ، به حدی اجماع نظر میان اقتصاددانان و سیاستمداران وجود دارد که بر خلاف بسیاری از تصمیمات و اقدامات دولت نهم ، در اصل این طرح ، هیچ حرف و حدیث و نقد جدی ای ، مطرح نیست و ای بسا ، گاه برخی از منتقدان دولت - ولو در خفا - احمدی نژاد را به خاطر جسارت و البته ریسک بزرگی که از خود بروز داده است ، ستایش می کنند.
با این حال ، در باره روش اجرا ، دوره زمانی آن و بسترهای قانونی هدفمند کردن یارانه ها که در قالب "طرح تحول اقتصادی" مطرح است ، انتقاد و سخن بسیار است و نگرانی ها جدی.
درباره روش اجرای این طرح که جانمایه آن ، حذف یارانه ها و پرداخت نقدی آن است پیشتر سخن گفته ایم ( اینجا ) ؛ بحث قانونی آن را نیز به مجالی دیگر موکول می کنیم و در این مقال ، دوره زمانی اجرای طرح تحول اقتصادی را به چالش می کشیم .
طبق اظهارات رئیس جمهور و سایر مسوولان ، اجرای طرح تحول از پاییز امسال آغاز می شود و تا پایان اسفند ، پرداخت نقدی یارانه ها عملیاتی خواهد شد و به همین دلیل ، از هم اکنون کار جمع آوری اطلاعات اقتصادی خانوارها ، آغاز شده است .
حتی اگر مانند منتقدان دولت ، این تعجیل را اقدامی انتخاباتی ندانیم ، نمی توانیم شگفتی و نگرانی خود را از اصرار بر اجرای سریع و بی مقدمه طرح تحول ، ابراز نکنیم .
واقعیت این است که اقتصاد ملی ، تحمل وارد آمدن چنین شوکی را ندارد و ای بسا ، نتواند از زیر این عمل جراحی سنگین ، زنده خارج شود.
به نظر می رسد در هدفمند کردن یارانه ها و طرح تحول اقتصادی ، آنچه مغفول مانده ، زمان بندی واقعی آن است . وسعت و اهمیت طرح به حدی است که نمی توان آن را در یک ظرف زمانی کوتاه جا داد و نتیجه مطلوب را گرفت . حتی زمانی که مهدی کروبی در رقابت های انتخاباتی ۱۳۸۴ ، سخن از طرح مشابهی به میان آورد، اعلام داشت که طرح پرداخت ۵۰ هزار تومان برای هر ایرانی پس از دو سال قابلیت اجرا خواهد داشت چرا که برای اجرای آن زیر ساخت ها و برنامه ریزی ها و اقدامات متعددی نیاز است .
نسبت جامعه ما با یارانه ها ، شاید نسبت فرد سیگاری باشد به سیگار که اگر بخواهد سیگار را ترک کند ، باید قدم به قدم ، از مصرف سیگار بکاهد و در یک برنامه زمانی مشخص ، آن را به صفر برساند.
البته در کنار این تشابه ، یک تمایز بزرگ نیز وجود دارد و آن این که اگر آن فرد ، به یک باره سیگار را کنار بگذارد ، تنها ممکن است کمی دچار سختی و مرارت شود ولی حذف به یکباره یارانه ها و نقدی کردن آن ، تنها باعث ملال نمی شود بلکه می تواند به سکته اقتصادی و حتی سیاسی جامعه نیز منجر شود.
اگر بخواهیم اقتصاد ملی را به یک پیکر انسانی تشبیه کنیم و اقدامات اقتصادی نسبتاً مشابه پیشین در زمینه یارانه ها را با این طرح مقایسه کنیم ، می توانیم بگوییم که اقدامات قبلی ، حداکثر در حد اصلاح سر و صورت ، شکسته بندی ، علاج سرما خوردگی و حداکثر جراحی آپاندیسیت بوده اند ولی این بار قرار است "جراحی باز قلب "صورت بگیرد و از این رو هر گونه شتاب زدگی در شروع به عمل یا در حین جراحی می تواند منجر به مرگ این بیمار شود .
در مثالی دیگر می توان طرح تحول اقتصادی را این گونه به تصویر کشید:
فردی به پزشک مراجعه می کند و پزشک پس از تشخیص صحیح بیماری ، به او ۳۰ قرص تجویز می کند و دستور می دهد هر شب قبل از خواب یک قرص را میل نماید و به مریض اش اطمینان می دهد که با مصرف یک ماهه این دارو ، بهبودی می یابد.
بیمار ، اما عجول است و برای کاستن از دوره درمان اش ، تصمیم می گیرد هر ۳۰ قرص را به یکباره مصرف کند و چنین نیز می کند؛ نتیجه نیز قابل پیش بینی است: او به اغما می رود و مشخص نیست آیا پزشکان متخصص مسمومیت خواهند توانست زندگی اش را بازگردانند یا خیر.
اینک حکایت ایران و طرح تحول اقتصادی که هر چند تشخیص بیماری ، به درستی صورت گرفته است ، حتی به فرض صحت نسخه ، اگر طول درمان در نظر گرفته نشود ، عاقبتی بهتر از بیمار عجول داستان ما در انتظار کشور نخواهد بود.

مصطفی بدر السادات

منبع : سایت تحلیلی خبری عصر ایران