حقوق بشراصلی ترین دغدغه جهان بشری

● مقدمه
جوهره اصلی حقوق بشر پاسداری از حیثیت انسانی است. هر انسانی فارغ از جنس، رنگ، نژاد، مذهب دارای حیثیت انسانی برابر با دیگر انسان ها است. برخورداری از حیثیت و کرامت انسانی برابر، از اصول بنیادین حقوق بشر است که در هیچ شرایطی تخصیص نمی پذیرد. بنابراین منشاء برخورداری از حقوق برابر و یکسان، حیثیت انسانی برابر و یکسان است نه تعلق به جنس، نژاد، مذهب و یا حتی خط مشی سیاسی غالب. لذا مهمترین چالش امروزین جهان مسئله توجه به مسائل حقوق بشر ومشکلات ناشی از نقض این حقوق بنیادین توسط دولتها است به حدی که به جرات میتوان ادعا کرد قرن حاضر دوره توجه به این مقوله وتشکیل دولتهائی است که حقوق بشر را در عمل بتوانند نهادینه کرده وضمانت اجرای داخلی آن را تضمین کنند.
جوهره اصلی حقوق بشر پاسداری از حیثیت انسانی است. هر انسانی فارغ از جنس، رنگ، نژاد، مذهب دارای حیثیت انسانی برابر با دیگر انسان ها است. برخورداری از حیثیت و کرامت انسانی برابر، از اصول بنیادین حقوق بشر است که در هیچ شرایطی تخصیص نمی پذیرد. بنابراین منشاء برخورداری از حقوق برابر و یکسان، حیثیت انسانی برابر و یکسان است نه تعلق به جنس، نژاد، مذهب و یا حتی خط مشی سیاسی غالب. لذا مهمترین چالش امروزین جهان مسئله توجه به مسائل حقوق بشر ومشکلات ناشی از نقض این حقوق بنیادین توسط دولتها است به حدی که به جرات میتوان ادعا کرد قرن حاضر دوره توجه به این مقوله وتشکیل دولتهائی است که حقوق بشر را در عمل بتوانند نهادینه کرده وضمانت اجرای داخلی آن را تضمین کنند.
علی الاصول حق حیات و حرمت بشری پایگاه و خاستگاه حقوق بشری است که مطالعات جامعه شناختی و تاریخ اجتماعی جوامع بشری بر آن صحه می گذارد. این بررسی‌ها حاکی است ارتباط ، انسجام و وحدت زمینه های گوناگون حقوق بشر مانند حق حیات چنان دقیق، متقابل و همه جانبه است که تجاوز به آن در یک زمینه، به معنای تجاوز به همه این حقوق اعم از سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی است.
لذا با عنایت به اهمیت روز افزون این حقوق واذعان به این امر که مباحث حقوق بین الملل عموما گرایش شدیدی به توجه به محوریت اشخاص در مقولات بین الملل یافته واخیرا تمایلات بسیاری در راستای طرح مسائل حقوق بشری در عرصه جهانی ملاحظه می شود، پرداختن به این مهم از ضروریات غیر قابل انکار می نماید .در مقاله حاضر به تلاشهای مصلحان واندیشمندان درباره پرداختن به مسائل گوناگون حقوق بشری و تدوین و بروز یک رشته جدید بنام حقوق بشربین المللی یا میراث مشترک جهانی در عرصه حقوق بین الملل کنونی اشاره می شود وبه منابع بین المللی حقوق بشر وپیشینه اصول وموازین بین المللی حقوق بشروبیانیه ها و رهنمودهای سازمان ملل متحد ودیگر نهادها در رابطه با حقوق بشرونیزگستره شمول قانونی، اجرایی وجغرافیایی موازین حقوق بشری اشاره خواهد شد .امید که مقبول نظر اندیشمندان ودوستداران این رشته مهم قرار گرفته ونگارندگان را از راهنماییهای گرانقدر خود بی نصیب نگذارند.
● فصل اول : تلاشهای مصلحان واقدامات حقوق بشری
حقوق بشر و ارتقا کرامت فردی و جمعی انسانها همواره از دغدغه‌های بشر تاکنون بوده است . همچنین در راستای کرامت انسانی وحقوق بشر تا کنون تلاشهای بیشماری در شرق وغرب عالم برای احیای حقوق از دست رفته انسانهای تحت ستم به منصه ظهور رسیده که این تلاشها در جلوه های گوناگونی متبلور شده است ، اگر متفکران مشرق زمین در زمینه ماهیت حقیقت وروح بشر وسجایای معنوی ووظایف اخلاقی بشر آثار گرانبهایی از خود به جای گذارده اند دانشمندان مغرب زمین نیز در پیدایش نظریه هایی در باب روابط حکومت ومردم نقش مهمی را ایفا کرده اند .تاریخ تمدن بشر شاهد کوششهای پیامبران ،فلاسفه ومتفکرین وسایر بشر دوستان برای اعتلای حقوق وآزادیهای بشری است . منشور حمورابی که تدوین آن به سه هزار سال قبل از اسلام برمیگردد، برای تنظیم روابط شهروندان ونیز حقوق بیگانگان به وضع مقرراتی مبادرت نموده است ،همچنین منشور کورش کبیر به پاره ای از موازینی که امروزه به عنوان حقوق بشر نامیده میشوند، دارای اشارات صریحی است، این ضوابط شامل آزادی عقیده وبیان وحقوق اقلیتها می باشد .
همچنین رسالت انبیا و پیامبران بزرگ در طول حیات بشر همواره بر این اصل استوار بوده تاعلاوه بر اعتلای کلمه توحید شرایط رشد فکری را به مرتبه ای برساند تاافراد بتوانند با همزیستی مسالمت آمیز بدون ظلم وجور حاکمان سنمگر زندگی خویش را در مساوات و برابری به سر منزل مقصود برساند.
نیز نگاه کوتاهی به زندگی پیامبر گرامی اسلام گویای آن است که آن حضرت برای دفاع از حقوق بیگانگان در عنفوان جوانی همراه با سایر جوانمردان عرب پیمان حلف الفضول را تهیه ، تدوین واجرا وحمایت فرمود و دین مبین اسلام را به عنوان دینی که در آن ملاک پیشرفت و امتیاز فقط تقوا و نیکوکاری است معرفی فرمود.
اکثر اعلامیه ها واسناد مربوط به حمایت از حقوق اساسی بشر هر چند دارای قدرت اجرایی نشده اند ودر عمل دچار فراز ونشیب فراوانی گشته اند اما از اواخر قرن هیجدهم به بعد در حقوق اساسی وسایر قوانین کشور های نیمکره غربی میتوان زمینه های اجرای آنها را جستجو نمود. این تلاشها در سراسر حیات بشری مانع از بروز نابرابری وستم نگردیده وجنگهای بیشماری که مترادف با نقض حقوق بنیادین بشر شده مصلحان معاصر را در تکمیل اقدامات گذشته بر آن داشت که این مباحث را به عنوان محوری ترین موضوعی که قابلیت توجه واهتمام دارد در موازین بین المللی و اعلامیه های جهانی دنبال نمایند و اقدامات سازمانهای بین المللی را با وضع قواعد و مقررات بین‌المللی برای پاسخگویی به این نیاز ضروری پیگیری نمایند.
● فصل دوم: حقوق بشربین المللی یا میراث مشترک جهانی
تحولات اروپایی حقوق بشر با تحولات فکری عصر رنسانس رخ داد. حکایت پر طرفدار حقوق بشر معمولا" امروزه از اعلامیه جهانی حقوق بشر و موارد مندرج در آن آغاز می‌شود. اما اگر منظر نگاه خود را وسیع تر از این اعلامیه فراتر ببریم ملاحظه می نمائیم که شعاع حرکت به گذشته های دور معطوف است وامروزه مقوله به بحث جامع و پایداری تبدیل گشته ویکی از رشته های حقوق بین‌الملل گشته است که دارای تعریف علمی وآکادمیک است.
حقوق بین‌الملل بشر از منظر پرفسور بادوان عبارت است از:" مجموعه امتیازاتی که با توجه به شان ومقام انسانی شکل گرفته وفلسفه وجودی آن اعتلای منزلت این حقوق بوده تا با رعایت موازین آن در سراسر جهان همه افراد به صورتی یکسان از این امتیازات بهره مندگردند. "
در تعریف دیگری حقوق بین‌الملل بشر عبارت است از:
"مجموعه قواعد حقوق بین‌الملل که موجد حقوق وامتیازاتی برای همه انسانها در سطح جهانی ومنطقه ای است . این نظام حقوقی ،متضمن یک سلسله قواعد حمایتی از حقوق وآزادیهای افراد وگروههای انسانی در سطح بین‌المللی است وهدف حقوق بین‌الملل بشرحمایت بین‌المللی عام یا خاص از حقوق بشردر قلمرو جهانی ومنطقه ای می باشد ."
امروزه با تحول در مفهوم حقوق بشر این حقوق به عنوان "میراث مشترک جهانی "شناخته شده است وحتی آن را" حقوق بین‌الملل کرامت انسانی " نامیده اند.
در ساختار حقوق بین‌الملل حمایت از حقوق بشر و تدوین و اجرای این حقوق به دولت‌ها سپرده شده است و با توجه به برخورد حاکمیت دولت‌ها با حقوق بشر روند حرکت در این زمینه روندی کند، گزینشی ویک جانبه گرایانه بوده ومتاسفانه این دغدغه مهم به عنوان ابزاری برای رسیدن به مطامع سیاسی قدرتهای بزرگ قرار گرفته است.
تردیدی نیست که نفس حقوق بشر مقدم بر قانون است و می بایست از طریق اجرای قانون حمایت شود.
اما از آنجاکه دولتهای حاکم از یک سو واضع قواعد و مقررات بین‌المللی حقوق بشر و از سوی دیگر تابع قوانین آن شناخته می‌شوند و باید روند اجرای مقررات آن را به اراده خود تعیین کنند، شاهدتفسیرهای گوناگون وناسازگار در مفاهیم حمایت از حقوق بشر و حاکمیت دولتها در مقوله حقوق بین‌الملل هستیم. بدیهی است زبان حقوق بشر علی الاصول تا زمانی که در یک چارچوب الزام آور تدوین وبه تصویب نرسیده باشد زبانی اخلاقی است وفاقد ضمانت اجرای حقوقی محسوب می گردد،ولی باید قبول نمود که در حال حاضر ودر عرصه کنونی حقوق بین‌الملل حقوق بشر مفهومی قانونی است که تضمین کننده استقلال و آزادی فردی فارغ از نژاد و فرهنگ و آیین است.
● فصل سوم: منابع بین المللی حقوق بشر
الف) مقررات ومصوبات مجامع بین المللی همانند سازمان ملل متحد درباره حقوق بشر
ب) حقوق عرفی وموازین مسلم حقوق بین الملل عمومی
ج) اصول کلی علم حقوق
د) تصمیمات ورویه های مجامع قانونی حقوق بشری
ه) تصمیمات ورویه های قضایی محاکم بین المللی ودیوان های خاص قضایی
و) دکترین ها وآموزه های دانشمندان علم حقوق
● فصل چهارم: پیشینه اصول وموازین بین المللی حقوق بشر
از ابتدای پیدایش سازمان ملل متحد در ۱۹۴۵، جامعه بین‌المللی گامهای مهم بیشماری در جهت ایجاد دنیایی با تمامی حقوق بشر برای همگان برداشته است. اسناد بین‌المللی حقوق بشر در حدی است که بعضی از اندیشمندان این فن همانند پروفسور روپوئی (پری ماری) معتقدند که امروزه این مقوله با تورم هنجارها مواجه شده ،ووجود بیش از ۷۰ سند بین‌المللی اعم از اعلامیه ،قطعنامه ،معاهده (کنوانسیون ،میثاق ،قرارداد در سطح جهانی ومنطقه ای وجود دارد که از مهمترین میتوان به موارد زیر اشاره کرد :
الف) صدور فرمان منشور کبیر در انگلستان۱۲۱۵
در سال ۱۲۱۵ میلادی انگلستان منشور کبیر MANGA CHARTA رااعلام نمود .اگر چه این سند تاریخی متضمن تعمیم پاره ای از حقوق وآزادیها برای عموم بود ولی این عموم در قاموس حقوق فئودالی قرون وسطی شامل عده بخصوصی می شد که عمدتا رعایا را شامل نمی شد، لکن از جهت تاریخی صرف تدوین این منشور در آن دوره اختناق مهم برشمرده میشود.
ب) اعلامیه استقلال امریکا ومنشور حقوق بشر ایالت ویرجینیای امریکا۱۷۷۶
از جمله قوانینی که متضمن حمایت از حقوق بشر می باشدمنشور حقوق بشر ایالت ویرجینیای امریکا وسایر ایالات مشابه مانند نیویورک مریلند وغیره است که در آنها به قواعد مهمی اشاره شده است در ماده اول این منشور آمده است "کلیه ابنای بشر به حکم طبیعت آزاد ومستقل بوده وحقوق ذاتی خاصی دارند که نمی توانند طی هیچ قراردادی فردی واجتماعی از آن محروم شوند. " همچنین اعلامیه استقلال امریکا درسال ۱۷۷۶ مقررات مشابهی برای صیانت ازحقوق فردی واجتماعی انسانها پیش بینی نموده است.
ج) حقوق اساسی ملتهای متحد امریکاومتمم های قانون اساسی ۱۷۸۷
حقوق اساسی ملتهای متحد امریکا مصوب۱۷۸۷ و نیز متمم های قانون اساسی آن در زمینه محتوا وفلسفه دفاع از حقوق وآزادیهای فردی ومنطبق با نظریه حقوق فطری به گو نه ای تدوین وتصویب شده اند که مبتنی بر اصالت ومحوریت حقوق فردی وجلوگیری از روند دخالت دولت در نقض حقوق بشر و تضمین آزادیها ی شهروندان استوار گردیده است .
د) اعلامیه حقوق بشر و شهروندان فرانسه۱۷۸۹
اعلامیه حقوق بشر و شهروندان فرانسه مصوب ۱۷۸۹ وجوه مشترک زیادی با قوانین اساسی ایالات متحده امریکا دارد به موجب ماده اول این اعلامیه "افراد بشر مساوی وآزاد به دنیا می آیند واز این رو بالتبع بایستی در تمام عمرخویش از آزادی ومساوات برخوردار باشند. " ودر مواد دیگر به حقوق انسانها که شامل آزادی فردی مالکیت شخصی تامین مالی وجانی وحق دفاع در مقابل ظلم وتعدی اشاره شده است.
ه) اعلامیه حقوق بشر۱۷۹۳
اعلامیه حقوق بشر۱۷۹۳ وجوه مشترک زیادی با اعلامیه حقوق بشر و شهروندان فرانسه و قوانین اساسی ایالات متحده امریکا دارد واز همان آرمانهایی سخن گفته که در این موازین به آنها اشاره گردید.
و) اعلامیه حقوق بشر ومردم کشور (فرانسه) ۱۷۹۵
آرمانهای بکار رفته در این اعلامیه بر گرفته از ایده حمایت از حقوق فردی ونیز آزادی واحترام به تمامیت حقوق بشر است که توسط اندیشمندان وحقوقدانان فرانسوی برای صیانت از حقوق انسانها وجلوگیری از تعدی حکومتها تدوین گردید .
ز) اعلامیه جهانی حقوق بشر ۱۹۴۸
اساسی ترین سند در رابطه با قانون حقوق بشر، اعلامیه جهانی حقوق بشرUDHR)) است که آنهم حاصل کار سازمان ملل متحد بوده است و در سال ١٩٤٨ در مجمع عمومی سازمان ملل متحد پذیرفته شده است. اعلامیه جهانی حقوق بشر استانداردهای مشترک برای پیشرفت همه انسان ها و همه ملت ها را تشریح می کند و بدینصورت در واقع این سند مضمون منشور جهانی بودن آنرا علنا ً متذکر می شود.
ح‌) کنوانسیون منع و مجازات جرم نسل کشی مصوب۱۹۴۸
در مقدمه کنوانسیون آمده است :کنوانسیون حاضردولتهای عضو، با شناخت به اینکه در تمام مراحل تاریخ، قتل عام تلفات بسیار سنگینی به جامعه انسانی وارد کرده است. تائید میکنند، قتل عام چه در زمان صلح و یا چه در زمان جنگ یک جرم بین المللی محسوب میشود و همچنین امضاکنندگان تعهد میکنند که از آن جلوگیری نموده و مرتکبین را مجازات نمایند.
ط) کنوانسیون اروپایی حمایت از حقوق بشر و آزادی های بنیادین۱۹۵۰
این کنوانسیون را می توان به عنوان آغاز تحول مهمی در توسعه حقوق بین‌المللی به شمار آورد زیرا اولین سندی بود که مرجع قضائی ویژه ای را برای موارد نقض حقوق بشر مصرح درکنوانسیون پیش بینی کرد.
ی)کنوانسیون بین المللی محو همه اشکال تبعیض نژادی ۱۹۶۵
در مقدمه کنوانسیون آمده است :دولتهای عضو این میثاق: با در نظر گرفتن منشور سازمان ملل مبنی بر شناسائی حیثیت ذاتی و حقوق برابر برای همه انسانها، اعضاء دولتهای خود را متعهد می دانند که با پیوستن به سازمان ملل جهت دستیابی و تحقق بخشیدن به اهداف آن و احترام و رعایت حقوق بشر و آزادیهای اساسی در سطح جهان و برای همه انسانها، بدون در نظر گرفتن نژاد، جنس، زبان و دین است، همکاریهای لازم را بعمل آورند.
ع) میثاق بین المللی حقوق مدنی و سیاسی۱۹۶۶
میثاق بین المللی حقوق سیاسی و مدنی(ICCPR) مصوب ۱۹۶۶ ملت هایی را در بر می گیرد که در تصویب و پیشبرد آن نقش داشته اند. این پیمان تحت نظارت کمیته حقوق بشر (HRC) است و برای حفظ حقوق زیر است،بدون آنکه منحصر به این موارد باشد:
۱) حق زندگی کردن (ماده ٦)
۲) حق آزادی و داشتن امنیت فردی (ماده ٩)
۳) حق تساوی در برابر قانون (ماده ١٤)
۴) حق تشکیل تجمع های مسالمت آمیز و انجمن ها (ماده ٢١ و ٢٢)
۵) حق شرکت در فعالیت های سیاسی (ماده ٢٥)
۶) حق حفظ زبان مادری و فرهنگ (ماده ٢٧)
ل) میثاق بین المللی حقوق اقتصادی ،‌اجتماعی و فرهنگی۱۹۶۶
پیمان جهانی حقوق اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی ICESCR مصوب (١٩٦٦) یک قرار داد بین کشورها است تاملت هایی را که در تصویب و پیشبرد آن نقش داشته اند به هم پیوند می دهد. این پیمان تحت نظارت کمیته حقوق اقتصادی اجتماعی و فرهنگی (CESCR) می باشد و برای حفظ حقوق زیر است، بدون آنکه منحصر به این موارد باشد:
۱) حق اشتغال (ماده ٦)
۲) حق ایجاد اتحادیه های تجارتی (ماده ٨)
۳) حق برخورداری از امنیت اجتماعی (ماده ٩)
۴) استانداردهای کافی زندگی، شامل غذای کافی، مسکن، لباس، امکانات تحصیلی و سرویس های بهداشتی (ماده ١١)
تا اواخر سال ٢٠٠١، تعداد ١٤٧ کشور این قرارداد را تصویب نموده اند.
م) کنفرانس حقوق بشر تهران ۱۹۶۸
در سال ۱۳۴۷ خورشیدی (ماه مه ۱۹۶۸) کنفرانس جهانی حقوق بشر به میزبانی ایران توسط کشورهای مختلف تشکیل شد، و برای ارزیابی وضعیت رعایت بیست ساله مفاد اعلامیه حقوق بشر مصوب ۱۰ دسامبر ۱۹۴۸ ، اعلامیه تهران را صادر نمودند. در این اعلامیه با تاکید بر اجرای کامل اعلامیه ۱۹۴۸، به لازم الاجرا بودن مفاد «میثاق حقوق مدنی و سیاسی» و «میثاق حقوق اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی»، که مواد اعلامیه جهانی حقوق بشر را دقیق تر تشریح می کنندتاکید شده است .
● فصل پنجم:بیانیه ها و رهنمودهای سازمان ملل متحد ودیگر نهادها در رابطه با حقوق بشر
از سال ١٩٤٨که اعلامیه جهانی حقوق بشر در سازمان ملل متحد به تصویب دول حاضر در سازمان رسید تاکنون مصوبات بسیار زیادیکه شامل اظهارنامه، رهنمود و بیانیه و... میشوند واز طرفی جزء پیمان های جهانی محسوب نمی شوند ودر اغلب اوقات توسط کشورها، تصویب هم نشده اند و تاثیر قانونی آنهم چندان مشخص نیست در رابطه با حقوق بشر توسط مجمع عمومی سازمان ملل متحد شکل گرفته است.
علاوه بر بیانیه ها، اعلامیه هایی با اهمیت کمتری وجود دارد که این اعلامیه ها اصول و یا راهبرد (رهنمود) نامیده می شوند. از آنجا که نتایج مطلوب و تاثیرگذار این بیانیه ها، اظهار نامه ها و رهنمودها مورد توجه مجمع عمومی سازمان ملل متحد است .در عمل دولتها به صورت گزینشی وهوشیارانه با بررسی های دقیق وگوناگون در الحاق به این قواعد با احتیاط کامل برخورد می نمایند ودر بسیاری موارد وبر اساس حقوق بین الملل حق شرطهایی برای خود در موقع تصویب اعلام ومقرر می دارند .تعدادی از این قواعد به همه بشریت وبرخی دیگر برای گروههای خاص اجتماعی (کودکان، زنان ،اقلیتهاو......) تسری دارند.برخی از این مقررات که شامل هر دو گروه می باشند به قرار زیر می باشند:
۱) کنوانسیون مربوط به حقوق کودکان سال ١٩٥٩
۲) کنوانسیون اروپایی حقوق بشر سال ۱۹۵۳
۳) کنوانسیون آمریکایی حقوق بشر سال ۱۹۶۹
۴) کنوانسیون حمایت از معلولین سال١٩٧٥
۵) کنوانسیون ریشه کنی کلیه اشکال تبعیض علیه زنان سال ۱۹۷۹
۶) منشور آفریقایی حقوق بشر و مردم سال ۱۹۸۱
۷) کنوانسیون منع شکنجه و دیگر رفتار ها یا مجازاتهای ظالمانه ، غیرانسانی یا خفت بار سال ۱۹۸۴
۸) کنوانسیون حقوق کودک سال ۱۹۸۹
۹) منشور اجتماعی اروپایی سال ۱۹۹۰
۱۰) اعلامیه اسلامی حقوق بشر سال ۱۹۹۰
۱۱) قانون حذف انواع خشونت علیه زنان سال ١٩٩٣
۱۲) بیانیه علیه نژاد پرستی، تبعیض نژادی٢٠٠١ سال
۱۳) بیانیه در رابطه با بیم حمله از بیگانگان و مسائل تحمل ناپذیر سال ٢٠٠١
۱۴) قطعنامه ٤٣/١٧٣ مجمع عمومی سازمان ملل متحد مصوب سال ١٩٨٨ برای حمایت همه افراد در هرگونه بازداشت یا زندان
۱۵) بیانیه حقوق افراد متعلق به اقلیتهای ملی نژادی مذهبی و زبانی مورخ ۱۸ دسامبر ۱۹۹۲
۱۶) قانون حمایت از اقلیت های قومی و فرهنگی در سال ١٩٩٣
۱۷) پروتکل اختیاری کنوانسیون حذف کلیه اشکال تبعیض علیه زنان مصوب ۱۹۹۹
از جمله گامهایی است که در این زمینه و در بیانیه های حقوقی مختلفی متبلور شده است
هرچند ناکامی سازمانهای حامی بشر که تعداد آنها به بیش از ۱۲۰ ارگان می رسد در عمل باعث بروز نابهنجاریهای کلانی در سطح جهان امروزی شده وبشر را با چالشهای مهمی مواجه ساخته اما رویکردواقبال ملتها ودولتها میتواند زمینه مناسبی برای تحول تلقی گردد.لذا باید حرکتی فراتر از تایید مفاهیم و اصول، و تبدیل حقوق بشر به حقیقتی زنده برای همگان، از سوی همه ملل صورت پذیرد.
● فصل ششم:گستره شمول قانونی،اجرایی وجغرافیایی موازین حقوق بشری

الف) شمول قانونی موازین:
در مجموع حقوق وآزادی های بشر به از منظر اجرایی به سه دسته قابل تقسیم است :
دسته اول : اعلامیه ها وبیانیه های مجامع بین‌المللی که فاقد الزام حقوقی بوده ودولتها حتی اگر آنها را اجرا کنند ناشی از رعایت نزاکت بین‌المللی یا مصلحت اندیشی موقت آنها است.
دسته دوم :حقوق اساسی وبنیادینی هستند که رعایت آنها عام الشمول بوده ونقض آنها مجاز نمی باشد وقواعد موجود آن از سوی جامعه بین‌المللی به عنوان قواعد تخلف ناپذیر به رسمیت شناخته شده اند (ماده ۵۳ عهدنامه ۱۹۶۹حقوق معاهدات )ونقض آنها واکنش مجامع جهانی حقوق بشری حتی شورای امنیت را به عنوان آخرین مرحله می تواند در پی داشته باشد.
دسته سوم: به رغم الزامی بودن در سطح قواعد آمره نمی باشد در نتیجه حقوق اساسی بشر مقدم بر سایر انواع حقوق بشر است.
ب) گستره جغرافیایی موازین :
موازین حقوق بشراز منظر گستره جغرافیایی به دوبخش قابل تقسیم است :
دسته اول : موازین بین‌المللی موازینی است که از طریق مجامع جهانی همانند سازمان ملل متحد یا سایر ارگانهای جهانی یا کنفرانسهای عمومی جهانی وضع میگردد. اعلامیه ها وبیانیه های مجامع بین‌المللی عمدتااز این دسته هستند مانند میثاق حقوق مدنی سیاسی
دسته دوم :موازین منطقه ای موازینی است که بلحاظ حرکت عمومی جهانی در مناطق مختلف جهان نیز به وضع مقررات به تناسب اوضاع آن منطقه مبادرت می گردد مانند کنوانسیون اروپایی حمایت از حقوق وآزادیهای بنیادین بشر یا کنوانسیون امریکایی حقوق بشر
ج) گستره شمول اجرایی موازین :
معاهدات حقوق بشری که برخی از آنها الزام آور هستند وبرخی صرفا اعلامی ،از جهت گستره اجرای آنها دارای پوشش عام وخاص می باشند
▪ موازین عام الشمول:
موازینی هستند که همه اقشار وگروههای انسانی ومطلق انسانها را در خود جای داده وبه گروههای خاصی نظر نداشته وبه حقوق همه انسانها صرف نظر از تعلقات عرضی مانند جنسیت ،مذهب،تابعیت ،نژاد و... می پردازند اکثر موازین از این قبیل می باشند.
▪ موازین خاص الشمول:
موازینی هستند که همه اقشار وگروههای انسانی رادر خود جای نمی دهد وهدف آن حمایت از یک گروه خاص اجتماعی مانند زنان ،کودکان ، معلولین ،کارگران ، مهاجران ، زندانیان ،اسرای جنگی یا اقلیتهای نژادی قومی یا مذهبی است. کنوانسیون بین‌المللی حقوق کودک و کنوانسیون بین‌الملل حقوق سیاسی زنان از این قبیل می باشند.

ارایه کننده: غلامرضا مدنیان و دکتر حسین آل کجباف
منابع وماخذ
۱- متن سخنرانی دکتر ولایتی در سمینار شناخت و مبانی حقوق بشر سایت رسمی دکتر ولایتی
۲ - دیباچه اعلامیه جهانی حقوق بشر
۳- حقوق بشر، جیمز نیکل ترجمه امیرغلامی سایت اندیشه بیست و هشتم شهریور ۱۳۸۴
۴ - حقوق بشر ،اندروفاگان عضو مرکز مطالعات حقوق بشر دانشگاه اِسِکس ترجمه امیر غلامی سایت اندیشه شهریور ۱۳۸۴
۵- آشوری، داریوش، تعریفها و مفهوم فرهنگ، تهران ، مرکز اسناد فرهنگی آسیا، ۱۳۵۷
۶- روح‌الامینی، محمود، زمینه فرهنگ شناسی، تهران، انتشارات عطار ۱۳۷۲
۷ - دکتر عامر الزمالی، قانون حقوق بشر، تحولات، محتوا و چالشهای درگیریهای معاصر
۸ - سرلشکر سید هاشم، مضمون تاریخی مبادی حقوق بشر،با دخل وتصرف
۹- مقدمه علم حقوق ،دکتر ناصر کاتوزیان ۱۳۴۹
۱۰ -کنگره بررسی مسائل اساسی حقوق بشر در جهان امروز،تاریخ ۲۱ /۹/ ۱۳۸۱ حسین فراست خواه
۱۱- دکتر جعفر عبدالسلام ، مبادی قانون بین الملل
۱۲- کوهن، کارل، دموکراسی، ترجمه فریبرز مجیدی، تهران، انتشارات خوارزمی، ۱۳۷۳
۱۳- مصطفی اعلایی،کنفرانس وین و نظارت بین المللی بر رعایت حقوق بشر؛ فصلنامه مطالعات سازمان ملل متحد، سال اول، شماره ۳و۴، پاییز و زمستان ۱۳۷۵
۱۴- دادگاه اروپایی حقوق بشر؛ساختاروصلاحیتهای جدید، دکتر طباطبایی، اندیشه حقوقی سال اول
۱۵- آزادی مذهب وعقیده در اسلام واسناد حقوق بشر محسن کدیور همایش بین المللی حقوق بشر و گفتگوی تمدنها،تهران،۱۶ اردیبهشت ۱۳۸۰
۱۶- دکتر مهدی حائری یزدی‌، مقاله اسلام و اعلامیه حقوق بشر، سالنامه تشیع‌، سال چهارم‌، قم‌، ۱۳۴۱
۱۷ - فریبا علاسوند حقوق بشر ورهیافتهای جهانی ماهنامه مطالعلت وتحقیقات زنان ابان ۸۴
۱۸- دکتر مهدی حائری یزدی‌، مقاله اسلام و اعلامیه حقوق بشر، سالنامه تشیع‌، سال چهارم‌، قم‌، ۱۳۴۱
۱۹- هوشنگ ناصرزاده، اعلامیه های جهانی حقوق بشر، بخش کنوانسیون ها، کنوانسیون ۱۹۵۱ ژنو
۲۰- سایت یک نهاد ملّی حقوق بشر در ایران امیر مقامی ،دانشجوی حقوق، دانشگاه اصفهان
۲۱- فرهنگ علوم سیاسی غلامرضا علی بابائی ،بهمن آقائی نشر ویس ۱۳۶۵جلد اول
۲۲ - حقوق بشر –دکتر اسدالله مبشری، دفتر نشر فرهنگ اسلامی ۱۳۵۷حقوق بشر و هافت‏ها
۲۳ - فروغ ابدیت جعفر سبحانی دفتر نشر فرهنگ اسلامی ۱۳۷۸
۲۴- دائره المعارف بریتانیکا ۲۰۰۴
۲۵- صلیب سرخ، هلال احمر و حقوق بشردوستانه دکتر محمد طاهر کنعانی ،کتایون حسین نژاد سایت اندیشه اردیبهشت ۱۳۸۴
۲۶ – دکتر محمد صفدری حقوق بین الملل عمومی جلد سوم ، صفحه ۲۳۴
۲۷ – نادر ذوالعین ، مجله تحقیقات حقوقی ، شماره ۱۵ ، از پائیز ۷۳ تا تابستان ۷۴ ، مقاله حمایت از حقوق اقلیتها در حقوق بین الملل ، صفحه ۴۴۰
۲۸– دکتر محمد نصیری ، حقوق بین الملل خصوصی ، صفحه ۸۲
۲۹- جایگاه بشر در حقوق بین الملل معاصر دکتر هدایت الله فلسفی مجله تحقیقات حقوقی شماره ۳۵-۳۶انتشارات دانشگاه شهید بهشتی ۱۳۸۱ ص ۹ به بعد با تلخیص و اضافات
۳۰- مبانی توچیهی اخلاقی حقوق بشر معاصر دکتر سید محمد قاری سید فاطمی ،مجله تحقیقات حقوقی شماره ۳۵-۳۶انتشارات دانشگاه شهید بهشتی ۱۳۸۱ ص ۱۱۱ به بعد با تلخیص و اضافات
۳۱- تکاپوی جهان شمولی: تاملاتی بر حقوق بشر دکتر اردشیر امیر ارجمند مجله تحقیقات حقوقی شماره ۲۱-۲۲ نتشارات دانشگاه شهید بهشتی ۱۳۷۷ ص۲۸۷ به بعد با تلخیص و اضافات
۳۲- ملل متحد وآرمان بشریت دکتر هدایت الله فلسفی مجله تحقیقات حقوقی شماره ۱۸ انتشارات دانشگاه شهید بهشتی ۱۳۷۵ ص ۲۴۴ به بعد با تلخیص و اضافات
۳۳- حمایت از حقوق اقلیتها در حقوق بین الملل دکتر نادر ذوالعین مجله تحقیقات حقوقی شماره ۱۵ انتشارات دانشگاه شهید بهشتی ۱۳۷۴ ص ۴۳۷ به بعد با تلخیص و اضافات
۳۴- مسئولیت دولتها در قبال نقض حقوق بشر نوشته آمپارو سان خوزه جیل ترجمه دکتر ابراهیم بیگ زاده مجله تحقیقات حقوقی شماره ۲۹-۳۰ انتشارات دانشگاه شهید بهشتی ۱۳۷۹ ص ۲۵۷ به بعد با تلخیص و اضافات
۳۵- جهان شمولی حقوق بشر وتنوع فرهنگی نوشته هکتور گروس اسپیل ترجمه دکتر ابراهیم بیگ زاده مجله تحقیقات حقوقی شماره ۳۸ انتشارات دانشگاه شهید بهشتی ۱۳۸۲ ص ۲۳۳ به بعد با تلخیص و اضافات
۳۶- معاهدات حقوق بشری دکتر سید محمد قاری سید فاطمی ،مجله حقوقی شماره ۲۸ اننتشارات دانشگاه دفتر خدمات حقوقی بین المللی۱۳۸۲ ص ۵ به بعد با تلخیص و اضافات
۳۷ - تعهد یک دولت به حمایت از حقوق بشرhttp://humanrights-greenlaw.blogfa.com
۳۸--http://esaconf.un.org/~review-women-violence/guests
۳۹-http://esaconf.un.org/~review-women-violence/guests
۴۰- Making Laws Work Week۲: Monitoring State Compliance
united nations document , E/CN.۴/SUD.۲/۸۵/pp.q-۱۰ - ۴۱
united nations document , E/CN.۴/SUD.۳۸۴/Rev.L.p.۱۰۲. - ۴۲
کنفرانس بین المللی وحدت اسلامی
وکلای پایه یک دادگستری
مدرسین دانشگاه

منبع : بانک مقالات فارسی