عاشقان را نیست باکی از مردن

● نگاهی به «جایی در دور دست» آخرین فیلم خسرو معصومی
▪ بازیگران: سیدمحمدهادی دیباچی، مرضیه خوشی تراش، عباس امیری، مهران رجبی و ...
خلاصه داستان: «جمال» كه اتفاقی «نیالا» را دیده است دل در گرو عشق او می بازد و او را از پدرش («گت آقا») خواستگاری می كند. اما گت آقا كه از قاچاقچیان با نفوذ منطقه است نمی خواهد این وصلت سر بگیرد و ...
خسرو معصومی كار سینما را از سال ۱۳۵۵ آغاز كرده و با ساخت فیلمهای كوتاه و بلند از ۱۳۶۰ ادامه داده و «ملاقات» (۱۳۶۵) نخستین فیلم بلند اوست كه با ساخت «دوران سربی» (۱۳۶۷)، آقای بخشدار (۱۳۷۰)، سفر شبانه (۱۳۷۶)، دلباخته (۱۳۷۸) و پر پرواز (۱۳۷۹) ادامه می یابد.
معصومی با ساخت این فیلمها علاقه اش به داستان و نزدیك شدن به سلیقه مخاطب را نشان داد. مهمترین ویژگی سفر شبانه، دلباخته و پر پرواز بدون شك ساختار قصه ای بود كه بخصوص قصد ایجاد ارتباط با مخاطبان جوان سینما را داشت.
اما «رسم عاشق كشی» (۱۳۸۱) سرفصل تازه ای را در كار این فیلمساز باز كرد كه در آن توجه بیشتری به ساختار تصویری، فاصله گرفتن از سلایق عامه پسندانه، تمایل به روایت متفاوت قصه و ... دیده می شد.
«رسم عاشق كشی» در كارنامه آثار معصومی فیلم قابل تأمل و مهمی به نظر آمد كه در زمان اكرانش مورد توجه منتقدان و مردم هم قرار گرفت. داستان جذاب و روایت متفاوت آن در طبیعت زیبای شمال توجه تعداد بیشتری از منتقدان را به طرف كارهای معصومی جلب كرد و «رسم عاشق كشی» به گونه ای متفاوت در كارنامه او ثبت شد.
«خسرو معصومی» بعد از موفقیت نسبی این فیلم، سال گذشته «جایی در دور دست» را ساخت و امسال هم درگیر تولید «باد در علفزار می پیچد» بود. «جایی در دور دست» كه چند روزی است روانه اكران سینماها شده، در حقیقت ادامه موفقیت فیلم قبلی این كارگردان است. داستان تقریباً مشابه عاشقانه، درگیری با قاچاقچیان و فضاهای زیبای طبیعت شمال، در حقیقت همان ابزارها و عناصری بودند كه در «رسم عاشق كشی» خوب جواب داده بودند و می توانستند باز هم موفق باشند.
«جایی در دور دست» فیلمی خوش ساخت و روان است كه در محدوده یك ساختار منسجم داستانی می تواند مورد بررسی قرار گیرد. داستان عشق «جمال» و «نیالا» محور قصه فیلمی است كه در دامن طبیعت شكل می گیرد و در ادامه به واسطه برابر ستیزی نیروهای دشمن طبیعت (قاچاقچیان چوب) به چالش كشیده می شود.
بنابراین انطباق محتوا با ساختار سینمایی و داستانی، می تواند نخستین ویژگی فیلم خسرو معصومی باشد. «جایی در دور دست» در بیشتر بخشهایش چنین انطباق و هماهنگی ای را داراست، بویژه موضوع عشق جوانها و نوع روایت داستان آنها در فیلم، خود، جزیی از این انطباق محتوا و ساختار است كه در پرداخت تصویری فیلم هم به خوبی مورد توجه قرار گرفته است.
صحنه های ملاقات «نیالا» و «جمال» در دامنه زیبای طبیعت كه به مرور با رنگ كردن كلافهای نخ و شكل گیری ارتباط میان قهرمانان كامل می شود، نمونه ای از این پرداخت زیبا شناختی است كه نمونه های موفق دیگر آن را به عنوان مثال در صحنه های مربوط به سقوط پر سر و صدای درختان قطع شده در «رسم عاشق كشی» می توانستیم ببینیم.
در كنار این ویژگی، جذابیتهای تصویری ای كه قابهای دوربین «نادر معصومی» برای فیلم ترسیم كرده را نیز باید مورد توجه قرار داد. نماهای باز طبیعت پر از برف شمال و جنگلها و راهها كه بیشتر شخصیتها را تحت تأثیر حضور غالب آنها قرار می دهد، جزیی از ساختار خوش پرداخت فیلم هستند كه با تدوین روان حسن حسندوست كلیتی هماهنگ را به وجود آورده اند.
این كلیت هماهنگ وقتی در كنار فضای شاعرانه و موضوع عاشقانه فیلم قرار می گیرد ارتباط تنگاتنگ فرم و محتوا را نتیجه می دهد.
بنابراین «جایی در دور دست» به جای تكیه بر جذابیتهای صرف قصه و توسل به عناصر دیگر جلب مخاطب، تنها قصد دارد روایتش بر قدرت سینمایی اش متكی باشد.
به همین دلیل هم، معصومی از بازیگران شناخته شده سینما استفاده نكرده و نقشهای اصلی را به دو جوان كمتر شناخته شده سپرده كه این دو بازیگر در زمینه ایفای نقش «جمال» و «نیالا» موفق عمل كرده اند و قدرت كارشان را باید بر ویژگی فیلم معصومی برای رسیدن به كلیتی روان منسجم افزود.
در مجموع، «جایی در دور دست» در ادامه مسیری كه خسرو معصومی از سال ۱۳۸۱ انتخاب كرده اثر خوش ساخت و موفقی است كه بدون ادعا قصد روایت قصه اش را دارد. فیلم معصومی در این مسیر هیچ گاه به عناصر سینمای عامه پسند گرایش پیدا نمی كند و بیشتر قصد دارد مخاطب را با قدرت و جذابیتهای روایت سینمایی اش جلب كند.

نویسنده و كارگردان: خسرو معصومی

منبع : روزنامه قدس