تجربه سخت قضاوت

● (درباره «به آهستگی» ساخته مازیار میری)
نمایش «قطعه ناتمام» نخستین ساخته مازیار میری در نوزدهمین جشنواره فیلم فجر با حاشیه هایی همراه بود كه در كنار تسلط و تكنیك قابل قبول كارگردان در اولین فیلمش باعث شد نام میری به عنوان فیلمساز جوان و قابل تاملی در سینمای ایران مطرح شود.
قطعه ناتمام هر چند به دلیل مضمون و نوع پرداختش برای نمایش دچار مشكل شد و اكرانش به تعویق افتاد اما تاثیر خود را در روند فیلمسازی میری گذاشت و باعث شد او با تامل و دقت بیشتر مقدمات ساخت فیلم بعدی اش را فراهم كند. «به آهستگی» حاصل این دقت و تمركز پنج ساله است كه اتفاقاً مانند قطعه ناتمام مسیری طولانی را از تولید تا اكران طی كرده است. فیلم از مدت ها پیش از شروع بیست و چهارمین جشنواره فیلم فجر آماده نمایش بود اما سازندگانش بنا بر ملاحظاتی تصمیم گرفتند نخستین نمایش آن در جشنواره باشد و در حالی كه اكرانش برای اوایل تابستان برنامه ریزی شده بود به طور ناگهانی از اوایل خردادماه به پرده رفته است.
در چنین شرایطی و در حالی كه سازندگان فیلم به ویژه كارگردان و بازیگرانش تلاش می كنند در غیاب تبلیغات رسانه ای كافی با حضور در رسانه ها، تماشاگران را متوجه اكران فیلمشان كنند، دومین فیلم مازیار میری در چند سینمای محدود به نمایش درآمده است. هر چند حضور رقیبان پرقدرتی كه با تداوم اكرانشان تماشاگران را متوجه خود كرده اند باعث شده به آهستگی برای دوام و تنفس معمول در این فضا كار سختی پیش رو داشته باشد.
به آهستگی در نگاه اول فیلمی معنوی محسوب می شود و در طبقه بندی مرسوم این سال های سینمای ایران در زمره فیلم های «معناگرا» جای می گیرد. تقابل اصلی فیلم پیرامون مفهوم «قضاوت» و «گذشت» و البته جست وجو برای یافتن آرامشی معنوی است. مرد كارگر جوانی كه جوشكار خطوط راه آهن است مطلع می شود كه در غیابش، همسرش خانه را ترك كرده و به محل نامعلومی رفته است. جست وجوهای مرد برای یافتن همسرش او را به حقایق جدیدی از زندگی اش می رساند و این در حالی است كه فشار حاكم و صحبت های اطرافیان او را به قضاوتی محتوم و برگشت ناپذیر هدایت می كند.
مرد اما در مواجهه با همسرش تصمیمی دیگر می گیرد. مایه جست وجو برای رسیدن به دركی جدید از واقعیت پیش از این در سینمای ایران دستمایه ساخت فیلم های بسیاری بوده است. كه البته تا حدودی برگرفته از مفاهیم عرفانی و معنوی فرهنگ ایرانی هم هست. میری در قطعه ناتمام نیز داستانش را بر پایه همین دستمایه بیان كرده بود و نشان می دهد كه «درك جدیدی از واقعیت» دغدغه جدی اوست. آنچه میری در روایت تصویری مضامین مورد علاقه اش تا به حال نشان داده به خصوص در به آهستگی نشان از تسلط تكنیكی اوست.
به آهستگی فیلم محكم و قرصی است كه نشان می دهد سازندگانش سینما را می شناسند. فیلمبرداری، چهره پردازی و كارگردانی فیلم در سطح استانداردی از سینمای ایران قرار دارد و به خصوص تلاشی كه فروتن برای ارائه بازی متفاوت از خود نشان می دهد، قابل توجه است. اما آنچه بیش از همه به آهستگی را نزد مخاطب به چالش می كشد مضمون آن است. پذیرش این نكته كه بیننده در مواجهه با داستان فیلم به قضاوتی پنهانی نزد خود دست می زند كه در صورت قرار گرفتن به جای شخصیت اول فیلم چه واكنشی نشان می داد حاكی از تاثیر فیلم است. میری توانسته آن چالشی را كه در زمینه تلقی عمومی از یك موضوع و قضاوت جمعی در نظر داشته به تماشاگر منتقل كند.
نمایش به آهستگی در جشنواره فجر با واكنش های متفاوتی روبه رو شد، عده ای پرداخت و مضمون جسورانه آن را ستودند و تعدادی دیگر نوع روایت داستان و نتیجه گیری پایانی آن را نوعی محافظه كاری خاص ارزیابی كردند. ارزیابی كیفیت عملكرد عوامل فیلم نیز به همین گونه صورت گرفت. بازی فروتن از سوی عده ای به شدت ستوده شد و برخی دیگر نیز آن را تكراری دانستند. گروه موافق با فیلم، ساخته دوم مازیار میری را تثبیت استعدادی جدید در سینمای ایران ارزیابی كردند و مخالفان ادامه یك روند فیلمسازی مشخص با مضمونی تكراری را شاخصه دو فیلم میری دانستند.
به آهستگی از زمان اكران نیز حاشیه ساز بوده است. سازندگان فیلم اكران زودهنگام و بدون مقدمه آن و تعداد سینماهای كم نمایش دهنده فیلم را دلیل وجود حاكم شدن جریاناتی بر موضوع پخش و اكران در سینمای ایران دانسته اند و اعلام كردند در چنین شرایطی آثاری چون به آهستگی مخاطبان خود را پیدا نمی كنند.
در میانه سكوت منتقدان در قبال فیلم در همین هفته اول اكران، رقابت به آهستگی با فیلم باغ های كندلوس كه آن هم شرایط تقریباً مشابه ای در زمینه اكران را تجربه می كند، جالب است. نسخه ای كه از به آهستگی هم اینك در سینماها به نمایش درآمده تفاوت هایی با نسخه جشنواره دارد كه حاصل بازتاب های بعد از نمایش فیلم در جشنواره است. در نسخه فعلی تغییراتی در پایان فیلم اعمال شده است كه روایت فیلم را یكدست تر و منطقی تر می كند.
حاصل كار مازیار میری در دومین كارش حالا در معرض قضاوت جدی تری قرار دارد. قضاوتی كه او با فیلمش نشان داده به آن بسیار حساس است اما به هر صورت در تداوم روند فیلمسازی میری بی شك تاثیرگذار خواهد بود.

نویسنده: بابك غفوری آذر

منبع : سایت خبری ـ تحلیلی سینمای ما