آدم برفی ها

● اسكیموهای آلاسكا، كانادا و گرینلند
اصطلاح اسكیمو (Eskimo) كه درگویش الگونكی (Algonkian، خانواده ای از زبان های سرخپوستان آمریكای شمالی) به معنای «خورندگان گوشت خام» است با نامی كه شكارچیان و ماهیگیران اصیل قطب شمال در توصیف خویش به كار می برند، مغایرت دارد: اینوئیت (Inuit) یعنی «مردم». این گروه ها بین ۱۰ تا ۵ هزار سال پیش از سیبری به مناطق قطبی و زیرقطبی آلاسكا مهاجرت كردند. امروزه اینوئیت ها در منطقه ای پهناور كه از تنگه برینگ به طرف شرق در سرتاسر كرانه قطبی كانادا تا لابرادور و گرینلند امتداد می یابد پراكنده اند. با وجود فاصله جغرافیایی میان گروه های مختلف -كه خود را در آلاسكا Innuit، در گرینلند Inughuit و در سیبری Yuit می نامند - اینوئیت ها از نظر فرهنگی همسانی هایی دارند و به گویش های مشابهی سخن می گویند كه می توان رد همه آنها را تا همان گروه اسكیمو - آلئوت دنبال كرد. اقتصاد سنتی اینوئیت ها بر پایه شكار خرس قطبی، گوزن كاریبو، وال، بلوگا (نهنگ سفید)، فك و گراز دریایی است.
سازش با شرایط دشوار توندرا كه در بیش از نیمی از سال پوشیده از یخ و برف است، نیازمند تن پوش هایی از جنس خز و پوست حیوانات، حفاظت از چشم در برابر تابش نور از برف، سورتمه هایی كه توسط سگ های هوسكی كشیده می شوند، قایق های كانوی تك سرنشین كه با پوست فك پوشیده شده (كایاك)، قایق های باز و بزرگ تری كه برای سفرهای ماهیگیری به كار می روند (یومیاك)، زوبین صید نهنگ، چادرهای پوست كاریبو در تابستان و پناهگاه های زمستانی نیمه زیرزمینی (ایگلو) هستند كه از بلوك های چهارگوش برف ساخته شده و با سوزاندن چربی فك در چراغ های سنگ صابونی یا تلق گرم می شوند. بسیاری از این موارد هنوز مورد استفاده قرار می گیرند و تكنولوژی های جدید تنها تا حدی جانشین آنها شده اند.
برای مثال اكنون برای شكار عمدتاً از وسایل نقلیه موتوری و تفنگ استفاده می شود. البته هنوز شكار تا حدی با استفاده از وسایل سنتی انجام می شود، برای مثال توسط اینوئیت های ساحل شرقی جزیره بافین كه خانه هایشان را با خون فك نقاشی می كنند. از آنجا كه بسیاری از گونه هایی كه این مردم شكار می كنند حفاظت شده اند، شكار در این مناطق نیاز به كسب مجوز از دولت كانادا دارد. شكارچیان حرفه ای در طول فصل زمستانی شكار هنوز همچون اجدادشان در هزاران سال گذشته در ایگلوها اقامت می كنند اما در عین حال می توانند از طریق رادیوی موج كوتاه (توندرا نت) با خانواده شان در تماس باشند. در مدارس، اداره ها و خانه ها كامپیوتر یافت می شود و با توجه به دور از هم بودن روستاهای اینوئیت، امداد پزشكی اكنون از طریق اینترنت در دسترس است.
علاوه بر این پروژه ای كامپیوتری در دست اجراست تا از این طریق بتوان سنت ها و داستان های فرهنگ سنتی اینوئیت را تا جایی كه ممكن است جمع آوری و حفظ كرد. غیر از شكار و ماهیگیری دسته جمعی سایر فعالیت های درآمدزای اینوئیت های كانادا عبارتند از كار در معادن، چاه های نفت و كارخانه ها. البته این نكته را هم باید افزود كه بسیاری از آنها برای زندگی وابسته به یارانه دولت هستند. علت شیوع اعتیاد به الكل و مصرف مواد مخدر و این واقعیت كه جزیره بافین دارای بالاترین آمار خودكشی در جهان است را باید در شرایط دشوار زندگی و تا حدی انزوا دانست.اینوئیت های گرینلند تبار دانماركی دارند و در روستاهایی پراكنده در امتداد ساحل زندگی می كنند.
در این بزرگترین جزیره جهان نیز مشاغل مدرن همچون مورد كانادا به یاری اقتصاد سنتی آمده است. در دوران حاكمیت شوروی سابق، فعالیت های اقتصادی اسكیموهای آسیایی كه در جزیره سنت لورنس در تنگه برینگ زندگی می كنند دولتی شد و به عنوان حرفه ای نو گله داری گوزن شمالی به منطقه معرفی شد. تمام گروه های اینوئیت به باورهایشان كه مشتق از فرقه های شمنی باستانی است وفادار مانده اند. اینوئیت ها به «مادر دریا» و «ماه مرد» اعتقاد دارند و برآنند كه هر موجود زنده ای روح دارد. آنها در ارتباط با شكار تابوهای مذهبی بسیاری دارند كه اگر نقض شود برای كل گروه خسارت، بیماری و بداقبالی به بار می آورد. مراسم شكار برای جلب خشنودی ارواح شامل رقص با صدای طبل و آواز و دعاهایی با فرمول هایی جادویی امروزه هنوز برگزار می شود. در التماس برای جلب حمایت ارواح در عوض حفظ حریم برخی تابوها مثل امتناع از صید یا خوردن جانوران خاص، نظرقربانی ها و طلسم های گوناگونی به كار برده می شود. احتمال دارد كه این توصیه ها ارزش عملی هم داشته باشند از جمله جلوگیری از شكار بی رویه و نابودی بعضی گونه ها.

كاوه فیض اللهی

منبع : روزنامه شرق