رقابت جهانی در قرن ۲۱

قرن بیست‌و یک، قرن تغییر الگوهاست. قرنی است که باید درآن تمامی تلاش خود را برای درک آینده به‌کار برد. آینده‌ای که اگر خود آن را رقم نزند، دیگران (رقبا) آن را برایش رقم خواهند زد و چه بسا که آن تقدیر، فنا باشد.
عده‌ای معتقدند که سلسله قوانین حاکم بر حوزه تجاری فعالیت‌ها باعث موفقیت یا شکست سازمان‌ها می‌شود که عموماً به عنوان الگوهای تجاری معرفی می‌شوند. این الگوها به سرعت تغییر می کنند، برخی از این تغییرات از بنیان، اصول و مبانی پارادایم‌های گذشته را متحول می‌کنند. آنچه باید دانست این است که چگونه می‌توان از این تغییرات نهایت استفاده را برد و چه عواملی باعث موفقیت بیش از پیش سازمان‌ها در این قرن پر‌تلاطم خواهد بود.
این مقاله، نگاهی کوتاه به عوامل موفقیت سازمان‌های تجاری در فضای رقابتی بازارهای جهانی دارد. گرچه صرف پرداختن به این عوامل، تضمین‌کننده پیروزی رقابت نیست، اما تضمین‌کننده درستی راه کسب برتری رقابتی است و این مهم، عوامل اصلی موفقیت در عرصه تجارت جهانی است.
● آینده
دنیای پیش‌روی سازمان‌ها، دنیایی پر از رقابت و عصری پرچالش است که در آن عموم پارادایم‌های اثرگذار تجاری، مورد‌شک قرار گرفته است، عصری که در آن کمیت‌گرایی تولید به فراموشی سپرده‌شده و رهبری هزینه در آن با کاهش حقوق و مزایای نیروی انسانی رقم نمی‌خورد، قرنی که فاصله‌های جغرافیایی جای خود را به دهکده جهانی داده و دروازه‌های بازارهای بین‌المللی به روی همه تولیدکنندگان، عرضه‌کنندگان و خریداران گشوده شده است، قرنی پرتلاطم که از آن با نام قرن بیست‌و‌یک یاد می‌شود. در قرن بیست‌و‌یک، پارادایم‌های تجاری که مبتنی بر انبوهی نیروی کار بوده‌اند جای خود را به هوشمندی و متخصصان دانش‌محور داده‌اند. (دراکر ۱۹۹۹)
شاید بتوان گفت در قرن بیست‌و یکم، سه عامل به عنوان عوامل طلایی موفقیت برای حضور فعال هر سازمان انتفاعی و غیرانتفاعی در تجارت جهانی نقش دارند:
۱) کیفیت
۲) ابداع
۳) آینده نگری
اعتقاد به اهمیت این سه کلید، تقریباً در میان پژوهشگران علم مدیریت، همگانی است و مخالفت با آن کار آسانی نیست، اما برخی معتقدند که یک یا دو عامل از این سه بعد مثلث موفقیت برای دستیابی یک سازمان به آن کافی است، اما آنچه تغییر ماهوی این قرن با قرون گذشته را آشکارتر می‌کند ترکیب جدایی‌ناپذیر این سه عامل با هم، در موفقیت سازمان‌های تجاری قرن حاضر است و می‌توان گفت که این عوامل هر یک نقاط ثقل مثلث برتری رقابتی در عصر کنونی هستند.
● کیفیت
قاعده اصلی هرم موفقیت در دنیای شدیداً رقابتی امروز، کیفیت است. برتری کیفی پایه و اساس هر تولیدی در بازارهای پیچیده عصر حاضر است تا حدی که می‌توان قرن بیست‌و‌یکم را قرن کیفیت نامید. بسیاری از پژوهشگران نیز اهمیت کیفیت و مدیریت جامع کیفیت را بیشتر از دیگر عوامل می‌دانند. دمینگ، جوران و... بر این باورند که کیفیت برتر، موجب تداعی معنای جدیدی از رقابت، در بازارهای جهانی شده است.
آنچه در آینده اندکی دچار تغییر خواهد شد شیوه نگرش به کیفیت است. کمتر از یک دهه آینده نقش کیفیت برتر تغییر کرده و دیگر به عنوان مزیت رقابتی پایدار مطرح نخواهد بود. بلکه صرفاً جواز ورود به بازار قلمداد می‌شود.
اگر سازمانی در رقابت تجاری اجزای کیفیت برتر را نداشته باشد (کنترل آماری فرایند، تحقیق و توسعه مداوم، تولید ناب، کنترل کیفیت نهایی، توانایی انجام بهینه کار در کوتاهترین زمان و مدیریت جامع کیفیت و...) بهتر است اصلاً وارد بازارهای جهانی نشود. زیرا در عصری به رقابت پرداخته است که کیفیت داشتن محصولات، مجوز ورود به این بازارهاست.
● نوآوری
ابداع و نوآوری یکی دیگر از عوامل موفقیت در فعالیت‌های تجاری است. به نحوی که شاید بتوان گفت ابداع و نوآوری تنها راه کسب برتری نسبی در عرصه رقابت است زیرا که کپی‌برداری از تولیدات دیگر رقبا قطعاً مزیتی برای تولیدکنندگان پیرو ندارد.
ابداع در کنار کیفیت برتر-که ژاپنی‌ها به خوبی از آنها بهره گرفته‌اند- ترکیبی بسیار قوی برای ورود به بازارهای جهانی است.
تلاطم بسیار زیاد قرن بیست‌ویک باعث شده است تا تقریباً هیچگاه یک سازمان نتواند رهبری و پیشگامی بازار رقابت جهانی را در دست بگیرد. عموماً در هر صنعتی، پنج رتبه اول مدام تغییر خواهد کرد و جای خود را با هم عوض می‌کنند. اما حضور فعال در این پنج مقام، آن چیزی است که بیشتر سازمان‌های واردشونده به رقابت تجاری به دنبال آن هستند چرا که حضور در مکانی پایین‌تر از این رتبه، آن سازمان‌ها را وادار می‌سازد تا محصول خود را (که به نوعی تقلید از محصول دیگران است) به قیمتی ارائه دهند که از رهبران آن صنعت (پنج مقام اول) پیشی نگیرد. واضح است که هیچگاه نمی‌توان هزینه‌های لازم برای تحقیق و توسعه که راه را برای رسیدن به سطوح بالای نوآوری و ابداع هموار می‌سازد، به‌دست آورد.
تحقیق و توسعه (R&D) و تحقیقات بازار که نیازسنجی و بررسی تمایل مشتریان به محصولات جدید و تولید انواع آزمایشگاهی نمونه محصول را بر عهده دارد، همواره سررشته برتری در حوزه نوآوری و ابداع را در دست داشته است و هزینه‌کردن در این زمینه را باید سرمایه‌گذاری برای آینده و رمز موفقیت در تجارت دانست.
● آینده‌نگری
پیش‌بینی و آینده‌نگری، سازمان‌ها را مجهز به اطلاعاتی می‌کند که بتوانند در زمان مناسب، جایگاه مناسب خود را به کمک محصول ابداعی و با کیفیتی برتر پیدا کنند.
چه بسیار ایده‌های بزرگی که دیرتر از موعد به ذهن رسیدند و چه بسیار ایده‌هایی که زودتر از زمان خود ارائه شدند، آینده‌نگری این قدرت را به سازمان‌ها می‌دهد تا ایده‌های خود را به موقع و در زمان مناسب ارائه کنند تا نه نارس باشد و نه تاریخ گذشته.
پیش‌بینی و آینده‌نگری آخرین جزء عوامل کلیدی موفقیت سازمان‌های تجاری در دنیای کاملا رقابتی قرن بیست‌ویک است. این عامل به سازمان‌ها این امکان را می‌دهد تا نیازهای مشتریان خود را پیش‌بینی کنند، محصولاتی ابداع کنند که بتواند این نیازها را برآورده سازد و به بهترین کیفیت و در وقت مناسب عرضه شود. کتاب «شوک‌آینده» اثر تافلر به همگان ثابت کرد که چرا آینده‌نگری اهمیتی ویژه دارد و چگونه می‌توان عواقب تغییرات ناشی از گذر حال به آینده را –چه مثبت و چه منفی- پیش از وقوع آنها درک کرد. این تغییرات، در الگوها و قوانین حاکم بر فعالیت‌های تجاری نیز تاثیرگذار است و گرایش‌ها و روندهای جدیدی را به‏وجود می‌آورد.
آینده‌نگری، قدرت دیدن همه چیز، پیش از به وقوع پیوستن آنهاست. چنانکه برخی از دانشمندان لازمه مدیریت در عصر آشوب (قرن حاضر) را آینده‌نگری می‌دانند. (دراکر‌۱۹۹۹) همه سازمان‌ها به جای حل مشکل پس از وقوع آن، به دنبال راهی باشند تا بتوانند مشکلات بالقوه را قبل از وقوع پیش‌بینی کرده و از حادث شدن آنها پیشگیری کنند. البته پیش‌بینی دقیق، زاییده تحقیق و بررسی استراتژیک است. بررسی استراتژیک این امکان را برای سازمان‌های تجاری فراهم می‌کند که آینده ممکن را ببینند و هرگاه که ممکن‌ها را درک کنند، می‌توانند پیش‌بینی کنند. (بارکر۲۰۰۰)
قدرت پیش‌بینی به دنبال بررسی استراتژیک مناسب به‌وجود می‌آید. البته برخی از پیش‌بینی‌ها، پیش بینی‌های علمی هستند که از کنار هم‌چینی اصول پذیرفته شده علمی پدید می‌آیند اما باید به خاطر داشت که در بازارهای تجارت جهانی مهم‌ترین جزء پیش‌بینی، هنر پیش‌بینی و هنری نگریستن به موضوعات است. سازمان‌های تجاری همانند فردی هنرمند با تمرین و ممارست می‌توانند قدرت خود را در پیش‌بینی و آینده‌نگری، به طرز موثری افزایش دهند و این قدرت پرورش‌یافته می‌تواند نگرش آنها را نسبت به قرن پیش‌رو تغییر دهد.

نویسنده : مصطفی مؤمنی
منابع
۱. بارکر، ژول‌آرتور، هنر کشف آینده، نغمه خادم باشی، انتشارات انستیتو ایز ایران، تهران ۱۳۸۰.
۲.دراکر، پیتر، چالش‌های مدیریت در سده ۲۱، عبدالرضا رضایی‌نژاد، نشر فرا، تهران ۱۳۷۸.
۳. نژاد ایرانی، فرهاد، مدیریت خلاقیت و نوآوری در سازمان‌ها، نشر پیک سبحان، تهران۱۳۸۱.
۴. دنی، ریچارد، موفقیت در فروش، محمود سبزی، انتشارات جزیل، تهران ۱۳۸۵.

منبع : ماهنامه صنعت خودرو