مجرمان زیر ذره بین وب

امروزه ما در جهانی زندگی می کنیم که فراوانی، تنوع و امکان دسترسی به اطلاعات، بارزترین ویژگی و از شاخصه های آن به حساب می آید. در این جهان به شدت اطلاعاتی شده، فرهنگ و تعامل اجتماعی بیش از هر زمان، محتوای اطلاعاتی یافته است، به نحوی که برخی صاحب نظران عصر کنونی را دوره پرستش اطلاعات نام نهاده اند. در این دوره ظهور نظام چند رسانه یی و تکنولوژی های ارتباطی و اطلاع رسانی به بارزترین نماد آن تبدیل شده است. شبکه های نوین ارتباطی، آن چنان بر فضای زندگی بشر امروز سایه افکنده اند که می توان گفت همه ما در محیطی رسانه یی به سر می بریم. این محیط رسانه یی به نوبه خود بافت معنایی چند ساحتی را به وجود آورده که غالب جلوه های فرهنگی و سیاسی را با همه تنوع و گونه گونی شان در قلمرو خود جای می دهد. در حوزه فرهنگی و در بافت ابرمتنی که به وسیله رسانه های نوین شکل می گیرد، جلوه های گذشته، حال و آینده به یکدیگر پیوند می یابند و یک محیط نمادین جدید ایجاد می کنند که در آن دنیای مجازی به واقعیت محیط زندگی ما بدل می شود. چند و چون اطلاعاتی که در جامعه جدید تولید می شود، آن چنان بر تاروپود رسانه ها، ساختار، نقش و عملکرد آنها تاثیر می گذارد که می توان گزاره تاریخی مارشال مک لوهان را که روزگاری گفته بود، رسانه همان پیام است به گزاره پیام همان رسانه است، تبدیل کرد زیرا تنوع رسانه ها و امکان تلاش برای جذب مخاطبان به ویژه درنظام نوین رسانه یی باعث شده است که ویژگی های پیام، ویژگی های رسانه را شکل دهد. فضای رایانه یی فضایی است که در آن اطلاعات و داده های علمی ، صنعتی ، حقوقی ، اقتصادی یا هر اطلاعات دیگری ثبت می شود و زندگی خصوصی اشخاص نیز در آن ثبت و ضبط می شود. حقوق رایانه یی، حقوقی است که فضای رایانه یی را از لحاظ قانونی مورد حمایت و پشتیبانی قرار خواهد داد.
● ویژگی های فضای سایبر
فضای سایبر محیطی مجازی برای فعالیت های اجتماعی است. مهم ترین ویژگی فضای سایبر استقلال از زمان و مکان است. به عنوان مثال کلاس درس نمونه یی از یک فعالیت اجتماعی در محیط واقعی است. دانشجویان و استاد باید به طور همزمان در این مکان مشترک به تعامل علمی و آموزشی بپردازند اما در فضای سایبر، کلاس به صورت مجازی برگزار می شود. دانشجویان از هر مکان نامشخص به کلاس می آیند. حتی در حالت کامل تر هر وقت که فرصت داشتند و شرایط روحی و روانی شان مناسب تر بود، به یادگیری و مباحثه غیرمستقیم می پردازند، خواه روز باشد یا شب. با شکل گیری فضای سایبر اثر مرزها کمرنگ تر شده و جهانی شدن در کلیه امور اجتماعی با وضوح بیشتری دیده می شود. سرعت و ارزانی، کیفیت، نزدیکی و در دسترس بودن، شفافیت و تنوع برخی ویژگی های فضای سایبر هستند. در فضای سایبر به همان دلیل که فعالیت ها سریع تر و ارزان تر انجام می پذیرند، جرائم نیز می توانند پیچیده تر، سریع تر و کم هزینه تر صورت گیرند. در دنیای واقعی، فیزیکی بودن محیط، محدودیت ها و موانع بزرگی را برای مجرمان و تبهکاران ایجاد می کند که در عوض در فضای سایبر این مهم برقرار نیست و نتیجه آن می تواند به سود مجرمان باشد. البته لازم به ذکر است یکی از ویژگی های مثبت فضای سایبر ایجاد شفافیت در امور است که به نوعی با ذات جرم در تضاد است. به طور کلی کشوری نیست که از خطرات جرائمی که با استفاده از تکنولوژی پیشرفته انجام می گیرد، در امان باشد. حتی جرائمی مانند جاسوسی صنعتی، دستکاری در بازار بورس، اخاذی، دزدی هنری یا ادبی از بعد کشوری و منطقه یی خارج شده و جنبه بین المللی به خود گرفته است. جرائم در فضای سایبر به واسطه تغییرات سریع فناوری اطلاعات در قلمرو سیستم های رایانه یی و مخابرات امکان وقوع می یابند.
● جرائم رایانه یی و اینترنتی
در تعریف محدود جرمی که در فضای مجازی (سایبر) رخ می دهد، جرم رایانه یی است. در تعریف گسترده، هر فعل یا ترک فعلی که یا «از طریق» یا «به کمک سیستم های رایانه یی» رخ می دهد، جرم رایانه یی قلمداد می شود. تقسیم بندی در رابطه با جرائم رایانه یی وجود دارد که در آن کلاهبرداری اینترنتی و رایانه یی، جعل اینترنتی و رایانه یی، ایجاد خسارت یا تغییر داده ها، دستیابی غیرمجاز به سیستم ها و خدمات رایانه یی و تکثیر غیرمجاز برنامه های رایانه یی، جزء جرائم شناخته شده در حوزه رایانه و اینترنت محسوب می شوند. دسترسی غیرمجاز به داده ها یا سیستم رایانه یی یا مخابراتی، شنود و دریافت غیرمجاز ارتباط خصوصی به وسیله سیستم رایانه یی یا مخابراتی یا امواج الکترومغناطیسی، جرائم علیه امنیت سیستم های رایانه یی یا مخابراتی، جرائم علیه صحت و تمامیت داده ها و سیستم های رایانه یی و مخابراتی، جعل اینترنتی، تخریب و ایجاد اختلال در داده ها، اختلال در سیستم های رایانه یی و کلاهبرداری اینترنتی، دسته دیگری از جرم های رایانه یی و اینترنتی به شمار می آیند. به طور کلی هریک از تقسیم بندی هایی که در رابطه با جرائم اینترنتی وجود دارد، به گونه یی طبقه بندی شده است که از زاویه یی خاص جرائم اینترنتی را مورد توجه قرار داده است. این نکته قابل ذکر است که در حال حاضر انتشار اخبار کذب، ارسال مطالب، تصاویر و فیلم های مستهجن، آموزش و تبلیغ تروریسم، هتک حرمت افراد، استفاده از فضای متعلق به دیگران، ارسال پیام های مخرب، اخلال در دسترسی به دیگران، نقض حق مالکیت، هک و ویروسی کردن سایت ها و اجازه ورود به حریم خصوصی افراد از طریق ای میل ها از مهم ترین جرم های اینترنتی در جهان محسوب می شوند.
● رایانه ها در برابر حقوق جزا
در حقوق جزا موارد متعددی وجود دارد که سوء استفاده از کامپیوتر و به عنوان جرم محسوب می شوند . یکی از آن موارد، ارسال ویروس به رایانه ها و تخریب اطلاعات درون آنهاست . دیگری افشای زندگی خصوصی اشخاص و افشای اسرار صنعتی ، اقتصادی شرکت ها و کمپانی ها، ایجاد اغتشاش و بلوا در جوامع مختلف از طریق پخش اخبار جعلی و اطلاعات نادرست از طریق کامپیوتر، ارسال صور قبیحه و عکس های مستهجن از طریق اینترنت ، ماهواره و امواج خصوصی است. امروزه حتی از طریق رایانه به حساب خصوصی اشخاص نیز دستبرد می زنند. در خصوص ویروس کامپیوتری ، عده یی با برنامه نویسی مخصوصی یک کلمه ، یا یک جمله یا یک کد یا یک برنامه را به کامپیوتر می دهند و اگر اشخاص بدون اطلاع قبلی آن را باز کنند، تمام اطلاعات ذخیره شده در کامپیوتر پاک شده یا دچار اختلال می شود. این نوع افراد، مجرمان ناپیدا و غیبی هستند که جز از راه برنامه نویسی ضدویروس نمی توان به جنگ آنها رفت .
نظم و برقراری جامعه مجازی در فضای سایبر از یک منظر به قوانین کارآمد و قابل قبول نیاز دارد و از سوی دیگر اجرای قانون نیازمند یک سیستم نظارتی بر فعالیت های شبکه و تعقیب و دستگیری مجرمان و سرکوب و امحای امور مجرمانه در محیط سایبر است که به آن «پلیس سایبر» گفته می شود.
● ویژگی های پلیس سایبر
پلیس سایبر باید بتواند به ردیابی، شناسایی، ایجاد محدودیت برای مجرمان در فضای سایبر و... اقدام کند. این امر مستلزم داشتن وجاهت قانونی، حرفه یی بودن و تسلط بر فنون نفوذگری و هکری و همچنین داشتن ابزارهای پیشرفته عملیات در فضای سایبر و در نهایت نیازمند همکاری است.
دامنه فعالیت پلیس سایبر متناسب با پیوستگی ذاتی فضای سایبر، سرتاسر جهان است و احتمالاً در آینده این پلیس زیر نظر سازمان ملل یا احتمالاً کشورهای غربی تشکیل خواهد شد. پلیس های دنیای واقعی وابسته به یک منطقه فیزیکی خاصی هستند که به آن کشور می گوییم. این پلیس ها اگرچه در سطح بین الملل با یکدیگر ارتباط دارند و پلیس بین الملل (Interpol) نیز وجود دارد اما فعالیت های بین المللی آنها معمولاً تابع سیاست و روابط کشورها است.
یکی از کارهایی که پلیس سایبر می تواند انجام دهد، محدود کردن حق فعالیت یا زندگی برای مجرمان در فضای سایبر است. هم اکنون شرایطی فراهم شده که آدرس های اینترنتی افراد که از طریق آن به فعالیت های خرابکارانه مثل ارسال ویروس، نفوذ غیرمجاز و ارسال پیغام های مزاحم می پردازند، توسط کامپیوترهای خاصی شناسایی شده و در لیست سیاه آنان قرار می گیرد. هرگونه فعالیت از طریق این آدرس ها با محدودیت های بسیار روبه رو است. ورود یک آدرس به این پایگاه های داده، به منزله تعطیلی فعالیت از طریق آن آدرس در سرتاسر دنیاست. برای مثال امروزه سرورهای پست الکترونیکی به صورت خودکار با این مراکز برای دریافت یا حذف پیغام های ورودی مشورت می کنند.
پلیس سایبر با اسامی مختلفی چون پلیس شبکه، پلیس وب و... در کشورهای مختلف شکل گرفته و حتی برخی از کشورها این وظیفه را به CERT (تیم واکنش سریع به مشکلات رایانه یی) واگذار کرده اند. از جمله کشورهای پیشرو در ایجاد پلیس سایبر می توان به امریکا، فرانسه، چین، ژاپن، هند و کره اشاره کرد.

آزاده طاعتی

منبع : روزنامه اعتماد