چگونه یادگیری را آسانتر و پایدارتر سازیم؟

روانشناسی تربیتی در عصر حاضر با طرح و تحقیق در موضوعات گوناگونی مانند حافظه و خودپنداره و انگیزش، و غیره جهت حل مشکلات یادگیری دانش آموزان کمک قابل توجهی را به ما می کند. که آشنایی با اصول و کاربرد آن می تواند دست یابی به اهداف تعلیم و تربیت را برای ما آسان کند.
یکی از موضوعاتی که تاکنون مورد توجه خاص قرار داشته و تحقیقات زیادی در مورد آن انجام گرفته است، حافظه و راه های گسترش آن می باشد که آشنایی با آن می تواند بسیاری از مشکلات یادگیری را حل نماید.
برای درک حافظه ضروری است بدانیم که فرد با اطلاعات جدید چه می کند، چه چیز را از قبل باید بداند و درباره حافظه چه می داند؟ حافظه را نمی توان مجزا و بدون بررسی همه ابعاد ذهن انسان به ویژه کارهایی که انجام می دهیم مطالعه کرد. چنین دیدگاه پویایی درباره حافظه که هم مطالب مورد یادگیری و هم یادگیرندگان را با هم در نظر می گیرد، می تواند به ما کمک کند تا راه هایی را جهت تقویت حافظه دانش آموزان طراحی کنیم و به دانش آموزان خویش کمک کنیم تا مطالب جدید را بهتر به یاد بسپارند.
● چند راه برای گسترش حافظه:
۱) به دانش آموزان کمک کنید تا طرح واره های ذهنی خود را برای با معنا ساختن اطلاعات دریافتی جدید فعال سازند. احتمال فهم پیام زمانی بیشتر می شود که یادگیرنده چارچوب ادراکی خاصی را فعال سازد، به نحوی که بتواند اطلاعات جدید را در داخل آن چارچوب نمایش دهد. دانش آموزان برای سازماندهی اطلاعات و تجارب خود طرح واره های بسیاری در اختیار دارند. برای آن که به ایشان کمک کنید که اطلاعات را بهتر در حافظه خویش نگهدارند از روش قیاس استفاده کنید. (مثلا یوزپلنگ خیلی شبیه پلنگ است). یا به ایشان کمک کنید که ساختارهایی را که از قبل در اختیار دارند با آن چه باید بیاموزند ارتباط دهند. از دید ما ارتباط آشکاری میان اطلاعات قبلی دانش آموزان و آن چه باید یاد بگیرد وجود دارد، ولی ممکن است این ارتباط از نظر خود دانش آموز چندان آشکار نباشد. معلمان باید به دانش آموزان کمک کنند تا طرح وار ه های ذهنی مناسب را برای یادگیری های جدید فعال سازند.
۲) یادگیرندگان باید فعال باشند، نه منفعل. برای این که یادگیری در داخل و خارج از مدرسه توأم با موفقیت باشد، یادگیرندگان باید نحوه استفاده از اطلاعات جدید را تمرین کنند. در صورت امکان تمرین ها باید در فضایی خالی از تداخل انجام گیرد. دانش آموزان به جای نگریستن و یا گوش دادن منفعلانه به درس به صورت فعال در انجام کاری درگیر شوند.
۳) از دانش آموزان بخواهید که به جای دوباره خوانی مطالب آن را به زبان خود ارائه دهند. مطالبی که خود فرد خلق و یا تولید می کند، خیلی بهتر از مطالبی که صرفا خوانده می شود به یاد می ماند.
۴) پیوسته دانش آموزان را آزمایش کنید و نتایج آن را در اختیارشان قرار دهید. بررسی تاثیر «آزمایش» نشان می دهد که دانش آموزانی که در آزمایش ها شرکت می کنند در نهایت مطالب آموزشی را بهتر از سایر دانش آموزان فرامی گیرند.
۵) زمانی که مناسب باشد برای از یاد یارها استفاده کرد.اغلب اوقات به هنگام یادگیری از دانش آموزان خواسته می شود که مطالب کلامی زیادی را به حافظه خود بسپارند. با استفاده از یاد یارها می توان به دانش آموزان کمک کرد که اطلاعات جدید را به ساختارهای ذهنی موجود در حافظه خویش ربط دهند و از این طریق یادگیری خود را تقویت کنند و در نتیجه قابلیت حفظ این گونه اطلاعات را بالا برند.
۶) به دانش آموزان خود بیاموزید که به «فرایادگیری» اطلاعات بپردازند. فرایادگیری عبارت است از تمرین مداوم و بی غلط یک متن و این در کاهش آثار تداخل بسیار موثر است.
۷) به نتایج ضمنی یادگیری اطلاعات جدید اشاره داشته باشید. اگر دانش آموان دریابند که چرا مطلبی را باید بیاموزند احتمال آن که آن را به یاد بسپارند بیشتر است.
۸) از دانش آموزان بخواهید که به صورت متناوب مطالعه کنند، تحقیقات نشان می دهد زمانی اطلاعات بهتر یادآوری می شود که مطالعات فرد به صورت متراکم انجام نگرفته، بلکه پراکنده و متناوب باشد.
۹) دانش آموزان را تشویق کنید که درباره توانایی حافظه خویش و روش های کاری آن فکر کنند.
۱۰) از دانش آموزان بخواهید که تصویر روشنی برای خود ترسیم کنند که کجا و چگونه باید اطلاعات را به یاد آورند؟
همه ما معتقدیم که دانش باید حتی سال ها پس از آن که دانش آموزان فارغ التحصیل شدند برای آنها مفید باشد. تجارب آموزشی هر قدر هم که جالب باشد اگر در حافظه نماند یا به نحوی به کار نیاید چندان فایده ای ندارد. امید است که با بکارگیری دستورالعمل های پیشنهادی احتمال یادآوری اطلاعات مهم را حتی مدتها پس از فراغت از تحصیل رسمی برای دانش آموزان فراهم نمود و تغییری بیش از تغییری موقت در دانش فعلی دانش آموزان پدید آورد.

اعظم ترابی

منبع : روزنامه کیهان