راهکارهای ارتقای بهره وری

در اولین دهه هزاره سوم، انسان با چالشها و فرصتهای جدیدیروبه روست. در چند دهه گذشته بشر به سطح بالایی از توسعه دست یافته است؛ اما هنوز فضاهای بسیاری برای پیشرفت وجود دارد. بهره وری سنگ بنای جهش اقتصادی و توسعه كشورها است.
گروهی از جامعه شناسان و كارشناسان امور اقتصادی بر این باورند كه در زمان ما، تاثیرگذارترین و مهمترین عامل در كسب و كار، افزایش جمعیت نیست؛ بلكه كاهش جمعیت در بسیاری از كشورهای پیشرفته است. بر اساس پیش بینی اتحادیه اروپا، جمعیت ۶۰ میلیونی ایتالیا در پنجاه سال آینده به ۴۰ میلیون نفر كاهش خواهد یافت. در امریكا تا سال ۲۰۳۱ ، میزان سن
۲۰ درصد مردم معادل ۶۵ سال یا بیشتر خواهد بود و بیش از ۶۱ میلیون نفر بازنشسته می شوند،‌كمبود نیروی كار در آمریكا تا سال ۲۰۲۱ ، بیش از ۱۹ میلیون نفر و تا سال ۲۰۳۱ ، بیش از ۳۵ میلیون نفر خواهد شد.در چنین شرایطی یكی از راههای حفظ جایگاه رقابتی برای كشورها، توجه بیشتر به بهره وری از طریق تبدیل برتری »كمّی «‌ به برتری » كیفی « است.
در حال حاضر جهانی شدن نیز موضوعی است كه در تحلیلهای اقتصادی - اجتماعی پایه بنیادین مباحث است. سازمانهای كوچك و واحدهای خدماتی كه تا كنون غیر تجاری تلقی می شدند اكنون وارد بازار رقابت جهانی شده اند، همكاری بین شركت های بزرگ بین المللی و سازمانهای كوچك محلی افزایش یافته است. جهانی شدن با سیال كردن منابع و حذف موانع كارآیی به ارتقای قابلیتها و افزایش كارآیی سازمانها منجر می شود. رقبای بین المللی در بسیاری از كشورهای در حال توسعه حضور یافته اند و این امر موجب توانمندسازی بیشتر شركت ها وسازمانها شده است. این مسائل نشاندهنده نیاز به توجه بیشتر و دقیقتر به بهره وری و ارائه راهكارهای عملی در راستای ارتقای آن است.
در ایران نیز برخی از صنایع كشور طی سالهای اخیر رشد بسیار بالایی داشته و در زمینه های گوناگونی به خودكفایی رسیده اند؛ از سوی دیگر پدیده جهانی شدن كه به زودی مرزهای كشور مارا نیز در خواهد نوردیدو رشد بالای صنعت كه منجربه ظهور شركتهای متعدد ودر نتیجه تشدید رقابت شده است، توجه به بهره وری به عنوان سنگ بنای توسعه را، بیش از پیش مورد توجه قرارمی دهد.
باید توجه داشت كه مفهوم بهره وری فراتر از » بازده « است و حوزه آن چنان گسترده شده است كه مفاهیمی همچون اشتغال زایی، امنیت شغلی، بهبود كیفیت زندگی،‌حفظ محیط زیست، منابع و... را نیز در برمی گیرد. این رویكرد جامع به بهره وری بدین معنی است كه وقتی شركتی برنامه ها و راهكارهایی را برای بهبود بهره وری به اجرا می گذارد، آثار آن فراسوی آن شركت را نیز در برخواهد گرفت.
● در سازمانهای موفق ...
همه كاركنان اهداف سازمان را می شناسند.
همه تلاشها برای تحقق اهداف انجام می گیرند.
منابع اطلاعاتی كافی در دسترس است.
نیروی انسانی سازمان با ساختار آن تناسب دارد.
ساختار سازمان با اهدف متناسب است.
پاداش مناسب به افراد داده می شود.
ارتباطات درون سازمانی كافی و مناسب است.
رقابت سازنده بین افراد وجود دارد.
به نظرات كاركنان به اندازه كافی توجه می شود.
ارتباطات برون سازمانی در وضعیت مطلوبی قراردارد.
همیاری و همكاری در سازمان، یك ارزش است.
سازمان برای پرورش استعدادها برنامه دارد.
رضایت مراجعان سازمان مورد توجه قرارمی گیرد.
همه فعالیتهایی كه انجام می شود ضروری است.
تلفات و ضایعات نزدیك به صفر است.
● خانه دوم
برقراری ارتباط سازنده و صمیمی بین مدیریت و كاركنان ابزار مهمی برای پویایی هر سازمان است، چرا كه سازمان و كاركنان، لازم و ملزوم یكدیگرند و مدیریت باید محیطی را به وجود آورد كه كاركنان، سازمان را به عنوان خانه دوم خود تلقی كنند و با میل و رغبت به كار ادامه دهند.دوران زور و فشار و سختگیری برای پیش بردن كارهای روزانه سپری شده و تاثیر منفی بر روی كارآیی افراد خواهد گذاشت. در این میان مدیری موفق است كه كارها را با همكاری كاركنان انجام دهد؛ برای این منظور تلاش هر چه بیشتر برای برقراری رابطه عاطفی مناسب با كاركنان، به منزله برداشتن گامی موثر در رسیدن به هدف خواهد بود.
●مدیریت بر مبنای ...
می گویند مدیریت، یا قدرت می خواهد یا تدبیر.
در واقع مدیریت هم قدرت می خواهد و هم تدبیر؛ اما مدیر با تدبیر كمتر از قدرت استفاده می كند.
بجای آنكه به زور بخشهای مختلف و كاركنان را به كاروادارد، با ایجاد علاقه، رقابت و انگیزه این كار را می كند.
به جای آنكه خطاكاران را تنبیه كند، زمینه ایجاد خطا را از بین می برد.به جای آنكه در تمام امور و تصمیمات دخالت كرده و پیگیری كند، سیستمی صحیح برای آن طراحی می كند.
اما مدیری كه تدبیر كافی و توان لازم برای ایجاد رقابت، علاقه، انگیزه، زمینه سازی، طراحی سیستم و غیره را ندارد،ناچار است با زور و فشار و كنترل های مستقیم و پیگیریهای دایم، سازمان را در راستای اهداف نگهدارد.
●كوله بار مشكلات
بعضی مدیران معتقدند كه كاركنان باید مشكلات خود را مانند كوله باری شخصی، كنار درب ورودی سازمان به زمین بگذارند و پس از پایان كار دوباره باخود حمل كنند.اما چنین تصور مكانیكی از انسان، پیامدهای زیانباری را برای سازمان به دنبال خواهد داشت.
●۹ فرمان برای ارتقای بهره وری
۱- وجود یك استراتژی دقیق ملی برای توسعه
۲- ایجاد روش ها و سیستمهای كارآمد برای جذب سرمایه
۳- رشد و تثبیت تكنولوژی مورد نیاز
۴- مدیریت هوشمندانه و توانمند
۵- برنامه ریزی دقیق برای آموزش و ارتقای مهارتهای نیروی انسانی
۶- ایجاد روحیه همكاری و كار گروهی
۷- ایجاد و گسترش فرهنگ مناسب كار صنعتی
۸- بهبود كیفیت كار گروهی و جدیت در كار
۹- ایجاد احساس ازخود دانستن كار توسط نیروی كار
●كارگر متفكر
در كمپانی تویوتا، تكنولوژی جدید در مدت ۳ روز پیاده و استاندارد شده و خط تولید نیز ظرف ۳ دقیقه عوض می شود.این موفقیت در سایه آموزش افراد و تبدیل »كارگر« به یك »متفكر« به دست آمده است.
●روانشناسی صنعتی
ارتباط خوب و سازنده بین مدیریت و كاركنان تاثیر مهمی درافزایش بهره وری نیروی كار خواهد داشت. زیرا روحیه و شخصیت هر كس مختص به خودش بوده و تا حدودی به ژنتیك او وابسته است و نمی توان خلق و خوی فردی را به راحتی تغییر داد. در اینجاست كه نقش با اهمیت روانشناسی صنعتی به كمك یك واحد كاری می آیدو با ابزارهایی كه در دست دارد عوامل موثر بر روی شاخص را مطالعه و مواردی را كه روی افزایش بازدهی فرد موثر است شناسایی می كند و شغلهایی رابه وی توصیه میكند كه توانایی و قابلیت فرد در آنها احساس می شود.
●خوب،خوب،خوب،
مردمی كه به تاریخ خود افتخار می كنند، گذشتگان خوبی داشته اند.
مردمی كه به وضع موجود خود افتخار می كنند، پدران و مادران خوبی داشته اند.
مردمی كه به فردای درخشان خود افتخار می كنند، خودشان مردم خوبی هستند.
● ایران سرزمین نعمت و بركت
ایران كشوری است سرشار از نعمت و منابع بی پایان. از جمله این منابع، انرژیهای حاصل از آب،باد وخورشید است،ولی ما به جای استفاده از انرژیهای تجدیدپذیر،پاك و بدون آلودگی كه می توان با مهار آب و بهره گیری از خورشید و باد به دست آورد، به منابع محدود و پایان پذیر نفت چشم دوخته و آنرا می سوزانیم... و هیچ توجهی نداریم كه آنچه می سوزد هرگز بر نمی گردد،زیرا سرمایه های تجدیدناپذیرجامعه را مصرف می كنیم.
●ابتكار
ابتكار ونوآوری یعنی توان ایجاد تغییر و یا انجام كاری كه تا كنون كسی انجام نداده است. اگربه اطراف خود با دقت نگاه كنیم.فعالیت های جدیدی به فكر ما خواهد رسید كه می تواند تاثیر مثبتی در محیط كار و زندگی ما و دیگران داشته باشد.هركسی به سادگی می تواند یك نوآور باشد البته اگر دقیق، پویا و پژوهشگر باشد.
●زندگی در سه دوران
زندگی هرفرد از بدو تولد تا پایان عمر به سه دوره قابل تقسیم است:
۱- از تولد تا شروع فعالیت و ورود به بازاركار، در این دوره فرد فقط مصرف كننده است، یعنی از حاصل دسترنج دیگران برای وی هزینه می شود.
۲- ورود به بازار كار و دوران فعالیت. در این دوره فرد هم مصرف كننده است و هم تولید كننده.
۳- دوران كهولت و بازنشستگی، در این دوره، افراد معمولاً بیشتر مصرف كننده هستند تا تولید كننده.
نتیجه اینكه در دوران دوم زندگی حداقل باید معادل مصرف تمام طول زندگی، تولید كنیم.
به راستی ما در زمان فعالیت و حضور در بازار كار چقدر تولید می كنیم؟ و این تولید چه نسبتی با مصرف ما در طول زندگیمان دارد؟ این پاسخ هر چه باشد، نمایانگر انتظارات واقعی ما از رشد و توسعه كشور است.
● رضایت مشتری
در بررسی ۳ هزار شركت آمریكایی كه توسط موسسه برنامه ریزی استراتژیك بازرگانی دانشگاه هاروارد انجام شد، سهم بازار شركتهایی كه مشتریان آنها از محصولاتشان رضایت دارند، سالانه ۶درصد افزایش یافته است.
●استاندارد محیط كار
نیروی كار باید از كارخود لذت برده و نسبت به آن احساس تعلق كند.در این صورت بهره وری آن افزایش می یابد.محیط كار یكی از عوامل موثر در این زمینه است.انسان از راه حواس، از آنچه كه در اطرافش می گذرد تاثیر می پذیردو اگر محیط كار او دارای وضعیت نامناسبی باشد قطعاً بر بهره وری او تأثیر منفی خواهد گذاشت. عواملی مانند آلودگی، سروصدای اضافی، همكاران نامناسب، فضای ناهمگون و... از این جمله اند.
● تعریف كیفیت
هر كشور و یا هر موسسه ای برای خود تعریفی از كیفیت دارد كه نشانگر دیدگاه خاصی نسبت به این موضوع است و براساس همان دیدگاه، برنامه ریزی و طراحی سیستم را انجام می دهد.
جوران، یكی از دانشمندان آمریكایی و متخصص مدیریت كیفیت، كیفیت را »مناسب بودن برای استفاده« تعریف می كند؛ یا تعریف آقای ایشی كاوا،‌یكی از بنیانگذاران دیدگاههای مدیریت كیفیت ژاپنی،»رضایت مشتری« است.به همین ترتیب شركتهای مختلف هم تعاریفی خاص خود دارندكه اگر تمام واژه نامه ها را هم جستجو كنیم این تعاریف را برای كیفیت پیدا نمی كنیم. برای مثال واژه نامه آكسفورد برای معنی كیفیت نوشته است »درجه خوبی«.
تعریف شركت شما از كیفیت چیست؟!
●كیفیت رایگان است
بهبود كیفیت می تواند رایگان باشد، چگونه ؟!...
كافی است مخارج اضافی ناشی از عدم انجام درست كارها را، در مرحله اول، صرف ارتقای كیفیت كنیم.در بسیاری از مواقع هزینه های ناشی از بی كیفیتی، بیش از هزینه كردن برای ارتقای كیفیت خواهد بود.
● انگیزه
»انگیزه « پرقدرت ترین موتوری است كه تا كنون بشر شناخته است و بهترین سوخت برای این موتور، امید، شادی، همكاری، احترام و محرك های مالی است.
از این دیدگاه مدیران آینده نگر ایرانی! از همین امروز به فكر بالابردن انگیزه در میان كاركنان خود باشید.
مشتری...
محصولات ارزان قیمت،
تولید كنندگان قابل اعتماد،
پاسخ سریع به تقاضا،
محصولات با كیفیت بالا،
خدمات قبل و بعد از فروش،
ومحصولات جدیدتر، سرعت تحویل بیشتر می خواهد.
●عملكرد
انسانهای موفق را ...
نه به آنچه كه در ذهن دارند،
نه به آنچه كه به زبان می آورند،
و نه به آنچه كه شروع می كنند، می شناسند؛‌
بلكه آنها را...
به آنچه كه به پایان می رسانند، می شناسند.

منبع : ماهنامه نفت پارس