پنجشنبه, ۲۰ اردیبهشت, ۱۴۰۳ / 9 May, 2024
مجله ویستا


بر بادرفتگان‌


بر بادرفتگان‌
دختران‌ و پسرانی‌ كه‌ با فرار خود از كانونی‌ به‌ نام‌ خانواده‌ كه‌ به‌ زعم‌ خود با فرارشان‌ سعی‌ در حل‌ مسائل‌ و مشكلات‌ پیش‌روی‌ را دارند، نه‌ تنها گرهی‌ را باز نمی‌كنند بلكه‌ محبوس‌ جهل‌ خویش‌ یا جهالت‌ خانواده‌ از چاله‌یی‌ به‌ چاهی‌ می‌افتند. نتیجه‌ آن‌ نیز از پیش‌ معلوم‌ است‌أ برباد رفتن‌ هر آنچه‌ از كودكی‌ در ذهن‌ خود طراحی‌ و سال‌ها به‌ دنبال‌ فرصتی‌ برای‌ بروز و ظهورشان‌ برای‌ كسب‌ موفقیت‌ بودند. بلوغ‌ با تمامی‌ شرایط‌ و فرآیندش‌، از بحرانی‌ترین‌ مراحل‌ زندگی‌ هر فرد است‌. «استانلی‌هال‌» كه‌ به‌ پدر روانشناسی‌ بلوغ‌ معروف‌ است‌،از این‌ مرحله‌ به‌ عنوان‌ دوران‌ توفان‌ و فشار یاد می‌كند. تحول‌ بلوغ‌، تصویر ذهنی‌ وهویت‌ شخصی‌ نوجوان‌ را دگرگون‌ می‌سازد و نوجوان‌ با درنظر گرفتن‌ تجربیات‌ گذشته‌ و برخورد با تحولات‌ بلوغ‌ سعی‌ در بازسازی‌ هویت‌ خویش‌ دارد. بنابراین‌ مخالفت‌ و ستیز نوجوانان‌ با والدین‌ و عصیان‌ آنها در برابر ارزش‌ها، قدرت‌ها و دخالت‌های‌ دیگران‌ در واقع‌ برای‌ تثبیت‌ هویت‌ و جداكردن‌ و تفكیك‌ هویت‌ خویش‌ از سایرین‌ صورت‌ می‌پذیرد. در هنگام‌ بحران‌ هویت‌ نیز نوجوان‌، بشدت‌ دچار اضطراب‌ و ناراحتی‌ ذهنی‌ است‌. به‌ گونه‌یی‌ كه‌ نمی‌تواند جنبه‌های‌ مختلف‌ شخصیت‌ خویش‌ را در یك‌ خویشتن‌ قابل‌ قبول‌ و هماهنگ‌ سازمان‌ دهد.
بزهكاری‌ در دوره‌ نوجوانی‌ و جوانی‌
بزه‌ عبارت‌ از اقدام‌ به‌ عملی‌ است‌ كه‌ بر خلاف‌ موازین‌، مقررات‌، قوانین‌ و معیارهای‌ ارزشی‌ و فرهنگی‌ جامعه‌ است‌. دوره‌ نوجوانی‌ به‌ دلیل‌ تحولات‌ بلوغ‌ و ارزش‌ها و بحران‌ هویت‌، مرحله‌یی‌ است‌ كه‌ در آن‌ بزه‌ بیشتر اتفاق‌ می‌افتد. تحقیق‌ در مورد ۹۶ نوجوان‌ بزهكار در كانون‌ اصلاح‌ و تربیت‌ تهران‌، بیشترین‌ مورد را در سنین‌ ۱۷۱۵ سالگی‌ نشان‌ داده‌ است‌. حداقل‌ سن‌ بزهكاری‌ در جوامع‌ مختلف‌ متفاوت‌ است‌.حداقل‌ سن‌ در امریكا ۷، انگلستان‌ ۱۰، یونان‌ ۱۲، فرانسه‌ و لهستان‌ ۱۳، اتریش‌، آلمان‌، ایتالیا، بلژیك‌ و یوگسلاوی‌ ۱۴ سال‌ بوده‌ است‌.
در تهران‌ هم‌ حداقل‌ سن‌ بزهكاران‌ در كانون‌ اصلاح‌ وتربیت‌ ۱۰ سال‌ بوده‌ است‌.
خانواده‌ و بزه‌ نوجوانان‌
عوامل‌ و فاكتورهای‌ متعددی‌ در بزهكاری‌ نوجوانان‌ ایفای‌ نقش‌ می‌كند. خانواده‌ به‌ عنوان‌ نخستین‌، اساسی‌ترین‌ و تاؤیرگذارترین‌ نهاد اجتماعی‌ نوجوان‌ است‌. در خانواده‌هایی‌ كه‌ پدر تندخو و مستبد و مادر نیز چونان‌ پدر است‌، پسران‌ و دختران‌ الگوی‌ مناسبی‌ برای‌ رفتار خود نمی‌یابند. نوجوان‌ از طرف‌ پدر و مادر مورد بی‌مهری‌ قرار می‌گیرد و نمی‌تواند رفتار مناسبی‌ را فراگیرد. این‌ خانواده‌ها بنیان‌ مشكلات‌ نوجوانان‌ را بنا می‌نهند و نا خواسته‌ زمینه‌ های‌ بزه‌ نوجوان‌ خود را فراهم‌ می‌سازند.
بر اساس‌ تحقیقات‌ معاون‌ اجتماعی‌ ناجا در طول‌ سال‌های‌ اخیر نتایج‌ تحقیق‌ بر روی‌ ۱۲۰ دختر فراری‌ دستگیر شده‌ در تهران‌ نشان‌ می‌دهد ۶۸۴ درصد متولد تهران‌ و پدر ۹۵ درصد این‌ دختران‌ در قید حیات‌ هستند. این‌ بخش‌ از تحقیق‌ نشان‌ می‌ دهد فوت‌ والدین‌ در بزهكاری‌ نوجوانان‌ نمی‌تواند تاؤیر زیادی‌ در فرار دختران‌ داشته‌ باشد.
به‌ باور روانشناسان‌ طبق‌ تحقیقات‌ به‌ عمل‌آمده‌ و بر اساس‌ مشاهدات‌ آنها،در تمام‌ خانواده‌های‌ آشفته‌:
۱ ارزش‌ شخصی‌ اعضای‌ خانواده‌ پایین‌ است‌.
۲ ارتباط‌ بین‌ اعضا غیرمستقیم‌، منسجم‌ و نادرست‌ است‌.
۳ قاعده‌ها در میان‌ آنها خشك‌،
ناسازگار و غیر انسانی‌ است‌.
۴ پیوند با اجتماع‌ در این‌ خانواده‌ها بر اساس‌ ترس‌ و سرزنش‌ دیگران‌ است‌.
اعتقاد نوجوانان‌ نسبت‌ به‌ رفتار والدین‌
عامل‌ اخلاق‌ و شخصیت‌ كه‌ آمیزه‌یی‌ از كیفیت‌ رشد اخلاقی‌ و اجتماعی‌ فرد است‌ تاؤیر مهمی‌ در رفتار جنسی‌ افراد دارد. در خانواده‌های‌ از هم‌ پاشیده‌ و آنان‌ كه‌ زمینه‌ رشد مناسبی‌ برای‌ فرزند خود به‌ وجود نمی‌آورند، امكان‌ انحراف‌ جنسی‌ بیشتری‌ وجود دارد.
اعتیاد پدر و مادر، خشونت‌ وتنبیه‌ نابجای‌ دختران‌ توسط‌ پدران‌، مخالفت‌ خانواده‌ها با ازدواج‌ دلخواه‌ فرزندان‌ و ناسازگاری‌ زوجین‌ در خانواده‌ها از عوامل‌ عمده‌ پدیده‌ فرار دختران‌ از خانه‌ به‌ شمار می‌رود.
عدم‌ اعتماد به‌نفس‌،شخصیت‌ ضد اجتماعی‌، لجاجت‌ و گستاخی‌، افسردگی‌،دروغگویی‌ و تظاهر به‌ خودكشی‌ از جمله‌ خصوصیات‌ دختران‌ فراری‌ است‌.براساس‌ تحقیقات‌ مركز مطالعات‌ اجتماعی‌ فرماندهی‌ ناجا،درگیری‌ با خانواده‌، جست‌وجوی‌ كار و مشكلات‌ تحصیلی‌ و اغفال‌ از طریق‌ دوستان‌، ۶۱ درصد دلایل‌ فرار دختران‌ را شامل‌ می‌شود. همچنین‌ ۳۴ درصد دختران‌ فراری‌ پس‌ از فرار از منزل‌ به‌ خانه‌ دوستان‌، ۳۷۷ درصد در خیابان‌ها، ۸۵ درصد در پارك‌ها و ۶۴درصد نیز به‌ اماكن‌ مذهبی‌ پناه‌ می‌برند و از هر ۴۵ دختر فراری‌ تنها ۱۳ نفر به‌ خانه‌ باز می‌گردند.
طلاق‌
متاركه‌ و طلاق‌ والدین‌ متغیری‌ است‌ مهم‌ با تاؤیرگذاری‌ فراوان‌ كه‌ در ۹۴ درصد فرار دختران‌ از محیط‌ خانه‌ موؤر است‌. سرقت‌، اعتیاد یا زندانی‌شدن‌ یكی‌ از اعضای‌ خانواده‌ به‌ ترتیب‌۸۵ و ۷۸ درصد منجر به‌ فرار فرزندان‌ از خانه‌ می‌گردد.این‌ در حالی‌ است‌ كه‌ طبق‌ آمار ناجا میانگین‌ سنی‌ دختران‌ فراری‌ ۱۶ سال‌ است‌.براساس‌ تحقیقات‌ مركز مطالعات‌ اجتماعی‌ نیروی‌ انتظامی‌ ۲۰ درصد فرار كودكان‌ و نوجوانان‌ در حوزه‌ استان‌ تهران‌، ۱۰ درصد لرستان‌ و ۹۹ درصد در استان‌ خراسان‌ بوده‌ و در این‌ میان‌ استان‌های‌ یزد، بوشهر، سمنان‌، چهارمحال‌ و بختیاری‌ و هرمزگان‌ كمترین‌ آمار را به‌ خود اختصاص‌ داده‌اند.
گروه‌های‌ همسن‌
پس‌ از نهاد خانواده‌ كه‌ شالوده‌ و مبانی‌ فكری‌، عقیدتی‌ و رفتاری‌ كودك‌ و نوجوان‌ را سازمان‌ می‌دهد، گروه‌های‌ همسن‌ و سال‌ بیشترین‌ تاؤیرگذاری‌ كرداری‌ رفتاری‌ و اعتقادی‌ را دارند. گروه‌های‌ همسن‌ به‌ دو صورت‌ به‌ نوجوان‌ در برابر خانواده‌ تاؤیر می‌گذارد: ۱ جای‌ پدر و مادر را می‌گیرد و قواعد و رسومی‌ را به‌ نوجوان‌ دیكته‌ می‌كند. ۲ در مقابل‌ پدر و مادر از نوجوان‌ حمایت‌ می‌كند.تاؤیر گروه‌ همسن‌ تا حدی‌ است‌ كه‌ گاهی‌ طرز رفتار، نحوه‌ تكلم‌ و حتی‌ شیوه‌ لباس‌ اعضا را تعیین‌ می‌كند.
به‌ اعتقاد «عباس‌ گلدوست‌ عارفی‌» جامعه‌ شناس‌، ۶۰ درصد دختران‌ فراری‌ در مقاطع‌ تحصیلی‌ راهنمایی‌ هستند و بررسی‌های‌ انجام‌ شده‌ در كشور نشان‌ می‌دهد كه‌ هر روز ۴۵ دختر و پسر از خانه‌ فرار و در دام‌ گروه‌های‌ تبهكار گرفتار می‌شوند. همچنین‌ بررسی‌ها نشانگر این‌ واقعیت‌ است‌ كه‌ ۷۰ درصد از این‌ دختران‌ روزانه‌ یك‌ یا دو بار مورد سوءاستفاده‌ جنسی‌ قرار می‌گیرند.
فقر
محمدباقر قالیباف‌ فرمانده‌ سابق‌ نیروی‌ انتظامی‌ ۸۰ درصد فساد زنان‌ خیابانی‌ را ناشی‌ از فقر دانسته‌، می‌افزاید:تنها ۲۰ درصد این‌ زنان‌ موضوعات‌ ضد اخلاقی‌ دارند و به‌ قصد مفسده‌ انگیزی‌ فعالیت‌ می‌كنند. در مقابل‌ برخی‌ از صاحبنظران‌، فقر را عامل‌ فرار و گرایش‌ به‌ خودفروشی‌ و روسپی‌گری‌ می‌دانند اما معتقدند: «فقر به‌ تنهایی‌ علت‌ انحرافات‌ نیست‌، بلكه‌ فقر حتی‌ می‌تواند بر تحكیم‌ و ؤبات‌ اجتماعی‌ تاؤیرگذارد. نابرابری‌ و تغییر ارزش‌ها یك‌ جریان‌ تهدید آمیز است‌. به‌ باور این‌ كارشناسان‌ فقر زمانی‌ تاؤیرگذار است‌ كه‌ در مقابل‌ آن‌ تصویر یا گفتار یا آرزوهای‌ بلند پروازانه‌ ارایه‌ شود. هنگامی‌ كه‌ ؤروت‌ بدون‌ در نظر گرفتن‌ اینكه‌ از چه‌ راهی‌ به‌ دست‌ آمده‌، ارزش‌ تلقی‌ شود، جامعه‌ در معرض‌ خطر قرار می‌گیرد.افزایش‌ شاخاهایی‌ چون‌ سنت‌گریزی‌، احساس‌ تنهایی‌، بیگانگی‌ اجتماعی‌، كاهش‌گرایش‌های‌ مذهبی‌ و اخلاقی‌ و گرایش‌ به‌ تجملات‌ نشانه‌ جذب‌ فرد در خرده‌ فرهنگ‌های‌ منحرف‌ است‌.
تحول‌ جنسی‌ در نوجوان‌
تغییر و تحولات‌ جنسی‌ همراه‌ با دوره‌ بلوغ‌ در فرد نوجوان‌ بروز و ظهور می‌یابد و متاسفانه‌ خانواده‌ها به‌ واسطه‌ عوامل‌ گوناگونی‌ چون‌: حجب‌ و حیا، ترس‌ از بی‌قید شدن‌ نوجوان‌ ، شرایط‌ عرفی‌ جامعه‌ و... اطلاعات‌ جنسی‌ مناسب‌ با شرایط‌ روحی‌، روانی‌ و شخصیتی‌ لازم‌ نوجوان‌ و حتی‌ جوان‌ را در اختیارش‌ قرار نمی‌دهند و به‌ طبع‌ آن‌ نوجوانان‌ معمولاص این‌ اطلاعات‌ را از همسالان‌ اخذ می‌كنند. ۹۰ درصد از نوجوانان‌ در پاسخ‌ به‌ سوالی‌ مبنی‌ بر اینكه‌ اطلاعات‌ جنسی‌ خود را از چه‌ منابعی‌ دریافت‌ می‌كنند، گفته‌اند كه‌ از والدین‌ اطلاعاتی‌ كسب‌ نكرده‌اند.بررسی‌ از ۲۰۰ دانشجوی‌ اصفهان‌ نشان‌ داد كه‌ منبع‌ اطلاعات‌ جنسی‌ آنان‌ در درجه‌ اول‌ دوستان‌ و سپس‌ كتاب‌ بوده‌ و والدین‌ نقش‌ بسیار ناچیزی‌ در این‌ مورد داشته‌اند.بنابراین‌ نداشتن‌ اطلاعات‌ كافی‌ و لازم‌ در دوره‌یی‌ مانند نوجوانی‌ و گرایش‌ نوجوان‌ به‌ گروه‌ها و همسالان‌ و دهها عامل‌ دیگر زمینه‌ساز فرار نوجوان‌ به‌ خصوص‌ دختران‌ از منزل‌ و پیوستن‌ آنان‌ به‌ گروه‌های‌ فحشا و فساد می‌شود. ادامه‌ این‌ روند و پروسه‌ كه‌ در نهایت‌ به‌ قاچاق‌ انسان‌ ختم‌ می‌گردد، معضلی‌ است‌ در خور تفكر و تعمق‌ برای‌ دولتمردان‌.باندهای‌ فساد با شناخت‌ و سوءاستفاده‌ از فرصت‌های‌ به‌ دست‌ آمده‌ و جهل‌ و نادانی‌ دختران‌ فراری‌ با حیله‌، نیرنگ‌ و وعده‌های‌ پوچ‌ و پوشالی‌، سودهای‌ كلان‌ را از راه‌ قاچاق‌ انسان‌ عاید خود می‌كنند.براساس‌ اطلاعات‌ و تحقیقات‌ ۵۹۶ اداره‌ پلیس‌ و ۱۲۵ موسسه‌ خدمات‌ اجتماعی‌ در كشور انگلیس‌: میزان‌ درآمد حاصله‌ از فحشای‌ كودكان‌، بالغ‌ بر دو میلیارد دلار است‌ آلمانی‌ها سالیانه‌ ۷۰ میلیارد مارك‌، خرج‌ روسپی‌ها می‌كنند. درآمد این‌ تجارت‌ بیشتر از تجارت‌ هرویین‌ است‌ همچنین‌ مواد اولیه‌ این‌ تجارت‌ پر سود شیطانی‌ از كشورهای‌ جهان‌ سوم‌ از جمله‌ ایران‌ تامین‌ می‌گردد.تكان‌ دهنده‌ترین‌ آمار مربوط‌ به‌ گزارش‌ روزنامه‌ «مشرق‌» چاپ‌ بلوچستان‌ پاكستان‌ است‌ كه‌ می‌نویسد: در هر ماه‌ ۴۵ دختر كم‌ سن‌ ایرانی‌ به‌ پاكستان‌ قاچاق‌ می‌شود و از آنها برای‌ فساد اخلاقی‌ استفاده‌ می‌شود. در قاچاق‌ این‌ دختران‌ گروه‌ بزرگی‌ دست‌ دارد كه‌ پس‌ از اغفال‌ دختران‌ ایرانی‌ آنها را به‌ فروش‌ می‌رسانند. به‌ گفته‌ این‌ روزنامه‌ خرید و فروش‌ دختران‌ ایرانی‌ در كراچی‌ به‌ اوج‌ خود رسیده‌ است‌.
با اینكه‌ فحشا شكل‌های‌ مختلفی‌ داشته‌ و در طبقات‌ مرفه‌ جامعه‌ شكل‌ دیگری‌ به‌ خود می‌گیرد، اما عدم‌ آگاهی‌ و نداشتن‌ مهارت‌ علمی‌ و فنی‌ بیشتر بدان‌ دامن‌ می‌زند. فرهنگ‌ عامه‌ به‌ جای‌ تلاش‌ در تغییر فرد فراری‌ یا روسپی‌، داغ‌ باطل‌ بر پیشانی‌ او زده‌ و چنین‌ فردی‌ حرمت‌ اجتماعی‌ خود را از دست‌ رفته‌ می‌بیند. در حالی‌ كه‌ هیچ‌كس‌ مردان‌ هوسران‌ را مانند زنان‌ خود فروش‌ مورد شماتت‌ قرار نمی‌دهد. به‌ گفته‌ مانسینی‌ )روانشناس‌ و محقق‌( «هیچ‌ زنی‌ با لكه‌ گناه‌ و فحشا متولد نمی‌شود.» عدم‌ رشد اخلاقی‌ شخصیتی‌ فرد و شرایط‌ نامساعد اجتماعی‌ و اقتصادی‌ برچسب‌ فراری‌ و یا روسپی‌گری‌ را بر فرد تحمیل‌ می‌كند. اما بایستی‌ به‌ اینان‌ به‌ صورت‌ فردی‌ مهجور از لحاظ‌ اخلاقی‌ و شخصیتی‌ و اجتماعی‌ نگریسته‌ شود. باید بدانها كمك‌ كرد تا خود را بشناسند و ارزش‌ برباد رفته‌ خود را باز یابند. بازآموزی‌ و بازتوانی‌ها همراه‌ با تغییر طرز فكر جامعه‌ در ارتباط‌ با آنها، تغییر مهمی‌ در رفتار آنان‌ می‌دهد.
میثم‌ اخباری‌
منبع : روزنامه اعتماد