افغانستان؛ آیا توریسم احیا خواهد شد؟

افغانستان، بخاطر جنگ و ناآرامی، از نقشه توریسم محو شده است. اما چه فرصت هایی برای بازگشت دارد؟ جاذبه های توریستی اش كدام اند؟ در مقاله ذیل تلاش می شود به این سئوالات پاسخ داده شود.
بنابر عقیده عمومی، وقتی كشوری، طی سی سال گذشته، تجاوزات، جنگ های داخلی، و همه نوع كشمكش درونی و تخریب زیربنایش را مشاهده كرده، توریسم احتمالا آخرین چیزی است كه به ذهن افراد خطور می كند. اما نگرش نوین، كه تاحدی بواسطه افزایش سفرهای بین المللی رایج شده و مدعی است توریسم- درصورتی كه بخوبی مدیریت شود- با بهمراه آوردن منابع مالی، دانش و حسن نیت فراوان می تواند عامل مهمی در بازسازی باشد، دید متفاوتی دارد.
افغانستان اساسا همیشه یك چهارراه تجاری بوده كه در تعریف اش از عبارت "سكان آسیا" استفاده كرده اند. از دوران بسیار قدیم، جایگاه مركزی افغانستان غیرقابل چشم پوشی بوده است. چند امپراطوری مهم، باختران ها، گریك ها بعد از اسكندر، و محمد غزنی در قرن دهم پس از میلاد، و ... بخاطر جایگاه جغرافیایی افغانستان بوجود آمدند.
در زمان ما نیز رویدادی مهم در این كشور رخ داده: ظهور طالبان، كنترل سریع آن ها بر عمده قسمت های كشور و سقوط شان تاثیری فوق العاده بر افغانستان و منطقه داشت. ما هنوز در حال ارزیابی اهمیت تاریخی طالبان، و درس هایی كه می توان از حكومت كوتاهشان آموخت، هستیم. این كشور، علیرغم آسیب دیدگی نمادهای فیزیكی اش، در جذب توریست ها سابقه ای طولانی دارد. شاید دیگر نتوان موزه كابل و بودای بزرگ بامیان را مرمت كرد، اما چیزهای زیادی هست كه می توان مجددا كشف شان كرد: كوه ها، صحراها، و قبیله نشین هایی با تبار متفاوت كه با میهماندوستی عجیبی از بازدیدكنندگان استقبال می كنند. در غرب نیز ثروتی پنهان وجود دارد. افغانستان، به مدت تقریبا سی سال، بر روی مسافران معمولی بسته بوده است. این امر در آسیا تقریبا بی نظیر است، و برای سرمایه گذاران و توریست های نوین گیرایی ]خاصی[ دارد.
●قدیم و حال
با سفر زمینی همراه با گروه ها از افغانستان تا هند در دهه ۱۹۷۰ تجربه زیادی كسب كردم. عبور از ایران و رسیدن به هرات در آن روزها به معنی تجربه صحنه هایی بود كه قرون وسطی را یادآوری می كردند: ساختمان های كوچك، و خیابان هایی پر از وسایلی كه اسب و شتر آن ها را می كشیدند. هوای خنك غروب مردان موقر با لباس های رنگارنگ را به خیابان ها می كشید كه با تعارفات خاص خودشان با یكدیگر سلام و احوالپرسی می كردند. تعظیم، دست روی سینه، و "سلام علیكم، سلام، حالتان چطور است؟" و در جواب "خوبم."
امروزه خیلی چیزها تغییر كرده، بجز تعارفات طبیعی. افغانستان به زور به دنیای نوین كشیده شد. یك سفر شخصی ده روزه، از غرب به شرق كشور در نوامبر/دسامبر ۲۰۰۲ (اولین ملاقاتم از این كشور بعد از سال ۱۹۸۱) جزئیات عملی را تفكیك نمود. افغانستان هنوز جذاب بود، نسبتا امن بود، و هینترلند میتوانست در آنجا فعالیت كند. سفر من به یك ماجرای واقعی تبدیل شد.
گروهی از ۱۲ مسافر جسور، كه در بین شان فقط یك نفر زیر چهل سال داشت و پیرترین شان ۷۵ ساله بود، در آوریل سال گذشته وارد تهران شد، و این درحالی بود كه روز بعد هنگام فرود در مشهد با بوران و برف مواجه گردید. برای تجدید قوا یك روز بیش تر در شهر حرم امام رضا ماندیم.
قدم زدن در مركز شهر بسیار جالب بود. حرم بزرگ ما را جذب خود كرد، و مقیاس وسیع صحن های اطراف حرم همه ما را شگفت زده كرد. شام گوارا به سبك ایرانی و دیدار از یك چایخانه ما را آرام كرد و با آداب و رسوم شرق آشنایمان كرد.
عزیمت زودهنگام به سوی مرز باعث تنظیم الگوی روزهای آتی شد. امور خرید آب معدنی و خوراكی برای سفر شب قبل انجام شده بود. كمبود آب آشامیدنی تمیز در افغانستان یك معضل است اما آب معدنی بطری شده در شهرها فراوان است، گرچه طبق استانداردهای محلی گران است.
خوب بودن جاده های ایران تكان های جاده های افغانستان را تشدید می كند. اما قبل از هر چیز به تجربه مرزی می رسیم. عبور از مرزهای آسیایی با وسیله شخصی و گروهی از غربی ها می تواند تجربه ای تلخ مملو از سوء تفاهم ها باشد: زبان، فرهنگ، و حتی دشمنی آشكار. اما با دقت زیاد در آماده كردن اسناد برای افراد و خودرو، به اضافه رضایتنامه درباره سرنوشت شخصی و چندین انشاء اله، سرانجام از این تجربه گذشتیم.
در سال ۲۰۰۳، مرز اسلام قلعه افغانستان دریایی بود از هرج و مرج آشكار، اما برای گروه ما تجربه جالبی محسوب می شد. مسئولان با نوعی تردید به ما نگاه می كردند. "ما یك NGO بودیم؟ نه! نظامی بودیم؟ معلوم است كه نه! پس آنجا چكار می كردیم؟" ما نسلی بودیم كه احتمالا ۲۵ سال بود دیده نشده بودیم- گروهی از توریست های غربی. بالاخره، لبخند، و كمی ناباوری، روی صورتهایشان ظاهر شد. "بسیار خوب، خیلی خوش آمدید."
●هرات
سپس سفر به هرات آغاز شد. جاده جدید درحال ساخت، موازی با راه خاكی است. باید دقت زیادی به خرج دهید، مگر اینكه بخواهید وسیله تان را از بین ببرید. سفرهای گذشته را از یادنمی برم- ۱۲۵ كیلومتر مسیر هرات هیچ مشكلی نداشت. با احداث جاده جدید از سال بعد، مجددا مشكلات برطرف خواهد شد. غروب بود كه به شهر رسیدیم و هتلی را كه قرار بوددر آن بمانیم پیدا كردیم. یك راننده تاكسی خوش برخورد برای كمك به یافتن هتل در تاریكی به یاری مان آمد.
روز بعد، گردش مان در شهر تایید كننده نظر من بود، مبنی بر این كه هرات بیش از هر شهر دیگری در افغانستان جاذبه های توریستی دارد. حال و هوای تجارت با ایران، كه روز به روز در حال افزایش است، شهر را به تكاپو وادار كرده. شكوه معماری اسلامی را می توان به بهترین نحو در مسجد جامی (از قرن دوازدهم) مشاهده كرد. مناره های مصلای تیموری و مقبره گوهرشاد شگفت انگیزترین نوع از تزیین كاشی كاری را دارا هستند. مقبره جامی (شاعر) نیز در شهر قرار دارد. ارگ بزرگ بر شهر مسلط است. در داستان ها آمده كه این ارگ را ابتدا اسكندر بزرگ ساخته.
جنگ های خشونت آمیز اخیر در شهر ساختمان های زیادی را تخریب كرد اما ارگ را می توان همانگونه چندین قرن پیش دیده می شده اكنون مشاهده كرد. درست شش كیلومتر بیرون از شهر گازرگاه قرار دارد، مكانی باشكوه و ویژه. بازدیدكنندگان از مقبره صوفی مقدس و خواجه عبداله انصاری (شاعر)، كه در سال ۱۰۰۶ درهرات به دنیا آمد و در آن فوت كرد و نیز از مقبره های رهبران و شاهان سابق افغانستان كه شعرا و مسافران قدیمی به آنها اشاره كرده اند دیدن می كنند. دانشمندان و درویش ها، به مدت چندین قرن، به این سرزمین صلح می آمدند. مردم شهر به ما (گروهی از توریست های مسن كه به ساختمان هایی كه آنان بی ارزش قلمداد می كردند با تعجب می نگریستند) خیره شده بودند. توریست ها هنوز عجیب و غریب هستند و مردم محلی می خواهند بیش تر درباره شان بدانند، همان قدر كه توریست ها دوست دارند درباره مردم محلی بدانند.
دیدار ما از مسجد (كه هنرمندی ماهر درحال مرمت و تعویض كاشی هایش بود) با خاتمه نماز همزمان شد و خیلی زود عده زیادی از نمازگزاران كنجكاو ما را احاطه كردند و سئوالات زیادی پرسیدند. در آنجا نوعی اشتیاق برای اخبار، ولع برای هنجار و غرور برای مسلمان و افغان بودن وجود دارد. مهمان نوازی، تنوع، رنگ و اغلب فرش های نفیس منطقه اشتیاق بدست آوردن این شكوه مندی ها را در گروه ما ایجاد میكردند. مجبور بودم موارد پیش پا افتاده ای مثل عوارض گمركی، حمل فیزیكی موارد و مشكلات بار زیادی را به آنان گوشزد كنم، اما بی فایده بود.
سفر ما تازه آغاز شده بود. اكنون اثاثیه زیادی داشتیم. وقت آن رسیده بود كه مسیری كه به نام "جاده روسیه به قندهار" شناخته میشد را پیش بگیریم. طولی نكشید كه با موانع نیرویی شبه نظامی- كه ماهیتی ناشناخته داشت- مواجه شدیم، كه احتمالا برای گرفتن مالیات راه را بسته بودند. جاده هراس انگیزبود، و نشانه های كشمكش در جاده دیده می شد. احتیاط بسیار زیادی لازم است و اجتناب از خطرهای خاص خیلی زود به یك غریزه تبدیل می شود.
وقتی با لاشه سوخته هواپیمایی در كنار جاده مواجه می شوی، چشم انداز برایت آشكار می شود، و خشونت بشر را بی پرده می بینی. این مدخل صحرای افسانه ای مرگ بود، خشك و ناخوشایند. اما گاهی برای صرف چای كنار جاده می ایستادیم و درباره وضعیت جاده بحث می كردیم. نگهداری خودروی مان اهمیت زیادی داشت و سفرمان بیش از آنچه برنامه ریزی كرده بودیم طول كشید. خودروی مان باید سه هفته دوام می آورد. شب هنگام در یك چایخانه توقف كردیم- در آنجا چیز دیگری نبود. یك كیلومتر پایین تر از جاده یك هتل قدیمی روسی قرار داشت، كه اكنون تخریب شده و پر از لاشه خودروهای زرهی بود. بنابراین، بعد از یك جلسه دیگر از "چه كسانی هستید؟" در چایخانه غذای محلی را خوردیم و برای خواب آماده شدیم.
اتوبوس محلی قبل از سپیده دم راه افتاد و ما بلافاصله دنبالش كردیم. روزی طولانی پیش روی بود، و بحث راننده درباره وضعیت بد جاده ادامه داشت. برای سرعت بخشیدن به بازسازی جاده كه برنامه ریزی و تایید شده بود دعا كرده بودند. وقتی جاده جدید تكمیل شود، سفر هرات-قندهار فقط یك روز طول می كشد. ما، خسته و كوفته، فقط می خواستیم تا شب به یك هتل برسیم.
●قندهار
بخاطر ملاحظات امنیتی قصد نداشتیم دوشب در قندهار بمانیم. اما انعطاف پذیری كلید سفر موفقیت آمیز در افغانستان است. خودروی ما به كمی تعمیرنیاز داشت و مجبور بودیم توقف كنیم. قندهار سرزمین جالبی بود. قبل از حمله روسیه به افغانستان، قندهار سرزمین حاصلخیزی برای عمده آسیا محسوب می شد، و انگور و انارش به درستی معروف شده. از دیدن نشانه های احیای این كشت وكار، علیرغم كشت ناخوشایند خشخاش بصورت پراكنده، هیجان زده شدم. این شهر از نظر سنت های اسلامی و موسسات دولتی افغانستان مهم است. مسجد عبای حضرت محمد یكی از مقدس ترین حرم ها در این كشور است. تاریخ باستان نیز اهمیت دارد: اسكندر شهری را در اینجا تاسیس كرد و بقایای باستانی اش در همین نزدیكی هستند. در زمان معاصر، قندهار مقر طالبان بود.
از اینجا تا مرز پاكستان ۹۰ كیلومتر و تا كویته كمی بیش تر از این است. قندهار، بخاطر قرارگرفتن در مسیر تجاری، پر است از هتل، رستوران و بازار. تاثیر پاكستان بر منابع مالی و بازرگانان بسیار قوی است. حساس ترین مسافران می توانند جریان پنهان مواجهه اسلامی را حس كنند. شهر بخاطر گلدوزی هایش، انبار ترانزیت ابریشم، كلاه های گلدوزی شده قبیله ای، كت های بی آستین، بازارهای جالب و مكان های تاریخی معروف است.
با وجود این، شهر با گذشته و حال متزلزل برای غربی ها و بسیاری ازمسافران باقی مانده، بنابراین دقت بسیاری لازم است. روز بعد ترجیح دادیم برای دیدن "لشكرگار" و "بست" به خارج از شهر برویم. این مكان اقامتگاه زمستانی شاهان غزنوی بود، كه توسط مغول ها تخریب، و در سال ۱۲۲۱ توسط تیمور بازسازی شده بود. بقایای حیرت برانگیز، و طاق بزرگ بسیار معروف هستند.
وضع جاده ها همچنان خراب بود. دو روز طول كشید تا با رانندگی محتاطانه به غزنه (حدود ۳۵۲ كیلومتر دورتر از شهر) برسیم. تنها نبودیم: دسته های اتوبوس ها و كامیون ها، كه بعضی هایشان بیش از اندازه بارگیری شده بودند اطرافمان بودند. اكنون ما درحال طی مسیر بر روی "جاده امریكایی" بودیم. این جاده، كه برخلاف جاده سیمانی روس ها، از آسفالت ساخته شده در اكثر مناطق تا حد خرابی كامل فرسایش یافته. آسفالت به نگهداری بیش تری نیاز دارد. اما در این روزها با مهمان نوازی صمیمانه ای مواجه شدیم. هیچ كس قصد ایجاد دردسر نداشت، بلكه می خواستند از ما محافظت كنند. خبرهای خوب برای آینده- گروهی از مهندسان هندی و كارمندان سازمان ملل را در حال بررسی جاده دیدیم. احتمالا كار بازسازی جاده شروع شده است.●غزنه
بالاخره به غزنه رسیدیم، شهری معروف با تاریخ نظامی ممتد، سابقه ای بودایی و وضعیت تقریبا متزلزل كنونی. محبت و گرمی ذاتی مردم شهر بر من تاثیر گذاشت. دژ بزرگ از كیلومترها دورتر قابل مشاهده است و درست پشت آن دو برج یا مناره قرار دارد، كه توسط مسعود۱۱۱ و بهرام شاه (شاهان غزنوی) ساخته شده اند. این مكان ها درغزنه معروف هستند. آجركاری بر روی برج ها از نتایج هنر اسلامی دوره ۱۰۰۰ تا ۱۱۰۰ بعد از میلاد می باشد. كمی بالاتر بقایای كاخ سلطان مسعود و آرامگاه سلطان محمود (فاتح بزرگ قرن دهم) قرار دارند.
●كابل
گردش ما در جنوب تقریبا كامل شده بود و ۱۴۵ كیلومتر نهایی به كابل بر روی جاده تقریبا جدیدالاحداثی طی شد كه قبل از وارد شدن به دره كابل از میان تپه ها می گذرد. دشمنی و كشمكش بین احزاب، برای كنترل كابل، تا حدی بوده كه مین روبی اطراف شهر سال ها طول خواهد كشید. می توان ]با هواپیما[ از كابل به هرات پرواز كرد، اما صحراهای خشك جنوبی افغانستان تجربه ای هستند كه نباید از دست شان داد.
پایتخت افغانستان اكنون، بخاطر بازگشت پناهندگان و ناآرامی مداوم در بخش های دورافتاده كشور، جمعیت زیادی دارد. برای توریست یا مسافر، جذابیت های شهر عبارت اند از هتل ها و مسافرخانه های متعادل، غذاهای متنوع و رستوران ها بعلاوه¬ی دسترسی به كالاها و اجناسی كه در دیگر نقاط افغانستان در دسترس نیستند. در این شهر پر جنب و جوش، تماس با دنیای خارج از طریق اینترنت و تلفن آسان است. شرایط جوی تقریبا در تمام طول سال ملایم و قابل تحمل است. برای كارگزاران قدرت در این دنیای خاص و بازرگانان، كابل جایی است كه در نهایت مجبوری تجارت خود را در آن انجام دهی.
تنوع و پیچیدگی خیابانی مثل "چیكن استریت" توریست ها را گیج می كند. تعداد خیابان های مشابه در دنیا، كه این تعداد مغازه - كه همه نوع ابزار دست ساز كشور را ارائه كنند- را در خود جای بدهد، بسیار اندك است. كتاب های راهنما، سنگ لاجورد، قالیچه، گلدوزی، سلاح، جواهرات، هرچیزی! فقط بپرسید. البته قیمت در اینجا بالاتر از بقیه مناطق كشور است، اما هرچیزی كه بخواهید می توانید بخرید. كابل شهر یادبودها، اماكن مذهبی، قلعه دژمانند ، و البته برای افغان ها، بازاری كه محصولات خارجی در آن فروخته می شود، نیز هست. كابل خودش را برای فصل های آتی آماده می كند. از هتل اینتركنتیننتال به پایین، همه هتل ها درحال نوسازی هستند. وزارتخانه های دولتی و دیگر موسسات باید دوباره از زیر بنا ساخته شوند. با گردش در حومه شمالی و جنوبی معنی ویرانی كامل، بخاطر جنگ های داخلی ۲۰ سال گذشته، را درخواهید یافت. كارهای زیادی هست كه باید انجام شود. سالن خالی موزه، كه بصورت دلخراشی غارت شده، نیازمند همكاری بین المللی است.
پروازهای بین المللی سفر به كابل را آغاز كرده اند و تردیدی وجود ندارد كه توریسم خیلی زود شروع خواهد شد. ستاد توریستی آماده و منتظر است، و تعدادی از توریست های متعهد با حضورشان به آن رونق داده اند. با توسعه زیربنای توریستی گردشگری تسهیل می شود و سفر به خارج از كابل دشوار نخواهد بود. دیدار از غزنه، بامیان و جلال آباد آسان ترین دیدار خواهد بود.
●بامیان
ما، پس از استراحت و تجدید قوا، به سوی كوه های شمالی رفتیم- محل زندگی قبایل قومی متفاوت: تاجیك ها، هزاره ها، ازبك ها، و تركمن ها. كوه ای هندوكش برای همه شناخته شده اند- بلند، پوشیده از برف، پر از دره های مخفی و رودهایی كه از كوه سرازیر می شوند. قبل از عبور از تونل سالنگ، كه راه اصلی به شمال و مزار شریف می باشد، می بایست به دره بودایی بامیان (۲۲۳ كیلومتری كابل) می رفتیم. در اینجا یكی از بزرگ ترین عجایب دنیا قرار داشت: مجسمه بزرگ بودا با ۵۵ فوت ارتفاع كه متاسفانه در عملی وحشیانه، كه نمونه اش در قرن گذشته یافت نمی شود، تخریب شد. با وجود این، غارها، فرورفتگی ها (كه در آن ها مجسمه ها را جای داده بودند) و ویرانه های پادشاهی و شهری قدیمی كه توسط مغول ها تخریب شد و طالبان به آن آسیب رساندند، هنوز در اینجا قرار دارند. یك مسافرخانه جدید گشایش یافته و شهرها/دژهای باستانی مجاور بر روی قله كوه ها ، و نیز دریاچه های بسیار زیبای "بند امیر"، همگی در انتظار كشف شدن هستند.
●تونل سالنگ
جنگجویان در كل این منطقه جنگیدند و تا چهار سال پیش كه درگیری حزبی پایان یافت هنوز خط مقدم نبرد محسوب می شد. مین روبی كل منطقه سال ها ادامه خواهد داشت. اگر بخواهید به شمال، پشت كوه ها، بروید باید بین تونل یا راه طولانی بیرون یكی را انتخاب كنید. البته ذكر این نكته كه تونل ترسناك سالنگ - شاهكار مهندسی عظیم دهه ۶۰ كه به شدت خراب شده - درحال بازسازی است، بسیار ترغیب كننده است. موسسه آقا خان در حال كسب حمایت مالی برای سازه های روستایی و پل ها در این منطقه است. اسماعیلی های زیادی در این منطقه هستند. تجربه تونل و جاده برای ما تجربه خوبی نبود. در راه برگشت، بخاطر برف وبوران اواخر ماه می كه به نابسامانی و مسدود شدن جاده ها منجر شد، مجبور شدیم از چایخانه ها استفاده كنیم. وقتی تونل و جاده های نزدیك بازسازی شوند، چنین طوفان هایی مسئله ساز نخواهند بود. بهرحال، چشم انداز عالی است. اینجا دنیای دیگری است، بسیار دور از صحراهای داغ و خشكی قندهار. این جاده اصلی به سوی شمال به تاجیكستان نیز متصل می شود و شما را به فلات بی پایان آسیا می آورد، كه هزاران مایل وسعت دارد.
هنگام عبور از این جاده با اسكلت تانك ها، خودروهای زرهی و روستاهای ویران شده برخورد كردیم- كه شاهدی هستند بر دیوانگی محض و طمع جنگ طلبان. مردم شمال به خارجی ها بیش تر عادت دارند و، مثل جنوبی ها، با تردید به حضورمان در منطقه نمی نگریستند. چند مكان باستانی وجود دارد – كه در زمان صلح خاكبرداری شده و اكنون به فراموشی سپرده شده اند- كه در درك گذشته باستانی بسیار مهم هستند. این مكان ها شامل ویرانه های معبد سرخ كتل می شود كه اكنون متروكه باقی مانده و در انتظار بازدیدكنندگان، توضیحات و توجه می باشد.
مناطق دیدنی شمال بسیار بیش تر از آنچیزی است كه من درباره اش نوشته ام- قندوز-شهری قرون وسطایی، كه زمانی با دیوارمحصور شده بود، دیگر شهرها، معادن سنگ لاجورد كه در شرق مخفی هستند.
●مزار شریف
زمان ما در این سفر محدود بود. می بایست مزار شریف را می دیدیم، كه صحنه عمده جنگ ها بوده و مركز قسمت شمالی محسوب می شود. مزار شریف همچنین مذهبی ترین و مشهور ترین زیارتگاه در افغانستان را درخود جای داده است- زیارتگاه حضرت علی، پسرعمو و داماد پیامر. هر ساله هزاران نفر(با الهام گرفتن از داستان ها، سنن، و از همه بالاتر، با الهام گرفتن از ایمان) برای عبادت به این زیارتگاه می آیند. ما كه هستیم كه بخواهیم درباره علت آمدن نزد خدا بحث كنیم؟ زیارتگاه نقطه توجه شهر است. بعد از بازسازی های اخیرش، ساختمانی رنگارنگ و تقریبا زیبا با معماری موزون و كاشی كاری پدیدار شده است. خود شهر كاملا نوین است، و آثار درگیری های اخیر بر شهر نمایان است. مزارشریف، همانند كابل، محل هتل ها، غذا، و استراحت قبل از پیشروی است.
در نزدیكی شهر یك گنجینه قرار دارد، و آن ویرانه های شهر باستانی بلخ است، كه گفته می شود یكی از قدیمی ترین شهرهای دنیا است. طبق روایات، زیارتگاه ها و آیین ها به قرن پنجم قبل از میلاد برمی گردند. اسكندر شهری در اینجا بنا نمود، بقایای بودایی اطراف شهر باقی مانده و دیوارهای شهر كه حداقل ۱۲ كیلومتر طول دارد هنوز اینجا است. ویرانه های گنبد نوح (یكی از قدیمی ترین مساجد در آسیا) تزئیناتی مشابه با تزئینات قرن هشتم سامرا در عراق دارد. بلخ، زادگاه "رومی بلخی" (شاعر صوفی) است. این شهر دانشگاهی، مركز اسلامی یادگیری و تقوا، توسط چنگیزخان ویران شد اما شاهرخ آن را احیا كرد. بر روی زیارتگاه خواجه ابو نصر پارسا كار خارق العاده ای انجام شده. هركسی كه به هنر، تاریخ و فرهنگ علاقه مند است باید این مكان باستانی را ببیند.
بازگشت به كابل از شمال، علیرغم این كه طولانی است، باید یك روز طول بكشد. اما هیچ چیزی در این دنیا قطعی نیست و شرایط آب و هوایی ما را شكست داد. پروازها از مزار همیشه پر هستند، كه خود شاهدی است بر محبوبیت بلخ.
كابل، برای بسیاری از توریست ها، نقطه عزیمت از افغانستان است، و آنان برای خروج از پایتخت از پروازهای بین المللی استفاده می كنند. اما برای آن هایی كه زمان و قوه تصور دارند یك ریسك وجود دارد: كابل از طریق تنگه كابل به جلال آباد و خروج از افغانستان از طریق گذرگاه معروف خیبر به پیشاور در پاكستان. این گذرگاه ها بوی تاریخ می دهند و، از قرونی كه شاهد تاسیس افغانستان مدرن و كوتاه سازی آرزوهای استعماری بریتانیا و سیك ها (در قرن ۱۸ و ۱۹) بوده اند، غرق در خون می باشند. عزیمت از دره كابل به تنگه كابل از میان سرزمینی با شكوه صورت می گیرد. جاده در دست مرمت است و در صورت تكمیل به جاده اصلی تجاری تبدیل خواهد شد. جلال آباد سابقه بودایی جالبی دارد، در زمان های مختلف متزلزل بوده، اما بازارخوبی برای اجناس شمالغربی است و دارای هتل های متعادلی می باشد. قالیچه ها در این منطقه تنوع جالبی دارند.
زمانی این منطقه، تا مرز پاكستان، چندین اردوگاه پناهندگان را در خود جای داده بود و مشاهده اردوگاه های خالی خوب بود. در خود مرز عده ای پیاده در حال عبور بودند. عبور از سمت افغانستان آسان بود.
پاكستان بخاطر كاغذبازی اش، كه ما هم تجربه كردیم، معروف است.
من با عصبانیت آن هایی كه درانتظار وارد شدن یا خارج شدن از پاكستان بودند موافق هستم.
گذرگاه خیبر بوی قرن گذشته را می دهد و بخشی از آن محسوب می شود. دژها، سربازان مرز شمالغربی و فضای عجیب "لندی كتل"، سكوی راه آهن، و شهر باستانی قاچاقچی ها. یك معبد بودایی بر خانه های بزرگ مستحكم (كه گفته می شود به عوامل مهم بازار سیاه تعلق دارد) مشرف است. به پیشاور، شهر پرجنب و جوش مدرن/باستانی، خوش آمدید- شهری ممتاز در استان مرزی شمالغرب، با جمعیت عمدتا افغانی، شهری مملو از توطئه های عمیق سیاسی، ارتدوكسی اسلامی، پر از بازرگان، صراف و قاچاقچی. در پایان سفرتان در افغانستان، آیا می توانید چیزی بیش تر از این درباره یك شهر بپرسید؟
سفر به افغانستان یك نكته را ثابت كرد. پتانسیل این كشور به عنوان یك مقصد توریستی عمده بسیار بالا است. تمام مزیت های طبیعی را دارا است، چشم انداز گوناگون، صحراها، كوه ها، صنایع دستی زیبا، قالیچه هایی كه در دنیا شناخته شده اند، باستان شناسی، بعضی ساختمان های زیبا و سابقه تاریخی فوق العاده كه قوه تخیل را تحریك می كند. اما بزرگ ترین امتیاز مهمان نوازی خالصانه افراد مختلف است.
چطور می توان این پتانسیل فوق العاده را درك كرد؟ فقط با سرمایه گذاری عظیم در جاده ها، ارتباطات هوایی، زیر ساخت ها، و جلوه های توریسم- راهنماهای تعلیم دیده، هتلداری، ادبیات توریستی، سرمایه گذاری در مدیریت امكان باستانی. گونه های مختلف حمل و نقل نیز باید به كارگرفته و نگهداری شود. سرانجام اینكه، امنیت برای مسافران ضروری است. ممكن است بگویید كار دشواری است. اما توسعه توریسم تازه آغاز شده و باید مورد تشویق قرار گیرد. افغانستان با آغوش باز و ذهنی پذیرا از همه استقبال می كند.

جف هان/لندن - ترجمه: سیروس آزادی
* جف هان مدیر وموسس شركت "هینترلند تراول" است.

منبع : مسافران