ایجاز در روایت

● یادداشتی بر فیلم «باغ فردوس پنج بعد از ظهر»
به رغم مضمون كلیشه ای مثلث عشقی و عود كردن عشق قدیمی كه درونمایه اصلی فیلم «باغ فردوس پنج بعد از ظهر» را تشكیل می دهد، سیامك شایقی با اعمال تمهیداتی به خوبی از ملال انگیزی كلیشه هافیلمش را نجات داده است.
این تمهیدات یكی مربوط به تغییر یكی از اضلاع مثلث عشقی است و دیگری رعایت ایجاز در روایت و دوری از اغراق و تاكید و تكیه بیش از اندازه در زوایه ها است (این شیوه روایت در هماهنگی تام با بازی حسی- درونی و آرام رضا كیانیان در نقش دكتر رضا عطار روانپزشك فیلم است)ماجرا از آنجا آغاز می شود كه شیرین مجد دوست دوران تحصیل دكتر عطار با مراجعه به او پس از سالها قطع رابطه از وی برای درمان دخترش دریا كمك می خواهد.
این دو در دوران دانشجویی دل در گرو یكدیگر داشته اند تا اینكه شیرین به خاطر زندگی مرفه و بی دغدغه، مرد متمولی را برای همسری انتخاب و از دكتر عطار دل می كند. دكتر عطار با استفاده از شیوه های خودش در یك پروسه درمانی موفق می شود كه دریا را كه بر اثر مشاهده روابط مادر و ناپدری اش كه آلوده به ظاهرسازی و مناسبات مادی صرف است دچار بحران روحی شده، به آرامش لازم برساند. اما در این پروسه درمانی، دریا دلباخته دكتر عطار می شود و از او به صراحت خواستگاری می كند.
دریا كه هم دلزده از زندگی پرتجمل مادرش است و هم ناكامی و پشیمانی او را در زندگی زناشویی اش می داند معكوس انتخاب مادرش را انجام می دهد. نحوه شكل گیری رابطه دكتر با دریا و رفتار و گفتار و منش خاص دكتر عطار درست در نقطه مقابل زندگی مادر و ناپدری او قرار دارد. دكتر عطار كه تنها زندگی می كند به پول توجه چندانی ندارد، متحمل و صبور و اغلب ساكت است در مطب به معالجه بیماران روانی می پردازد و در منزلش به باغبانی و نگهداری گل می پردازد. پیداست كه شخصیت دكتر عطار همان گمشده و مطلوب دریا است و رابطه گفت وگو با وی بیشترین تاثیر را بر روند بهبودی دریا می گذارد.
شخصیت پردازی آدمهای محوری فیلم به ویژه دكتر عطار و تقابل افكنی گیرا مابین دكتر و پدر و مادر دریا دقیق و ماهرانه پرداخته شده و بر جذابیت فیلم شایقی افزوده است. این تقابل افكنی و تضادی كه از مشاهده تفاوت منش و روش دكتر عطار درزندگی، زندگی مرفه اما خالی از عشقی كه دریا در رابطه مادر با ناپدری اش می بیند بر جاذبه دكتر می افزاید و بیماری روحی دریا را توجیه می كند. مشاهده این ظرایف شخصیت پردازی در فیلمنامه به شرحی كه گفته شد، نباید باعث شود از اشكالی كه در شخصیت دریا وجود دارد غافل شویم.
او آنطور كه می گوید و عمل می كند از زندگی منفعت طلبانه و مال اندوزانه عمیقا منزجر شده به گونه ای كه تعادل روانی اش را از دست داده، اما همچنان او را می بینیم كه عامل ومبلغ و كارگزار یك شركت تولید پوشاك شده و به طراحی و دكوربندی نمایشگاه آنها می پردازد و خیلی راحت پذیرفته كه هنرش را در خدمت همان كسانی بگذارد كه در پی تبلیغ همان زندگی مصرفی و پرتجمل هستند.
این تناقض در عملكرد دریا برای تماشاگر راحت هضم نمی شود. او كه از زندگی پرتجمل و لاجرم پرتزویر خانواده اش گریزان است خواسته یا ناخواسته عامل تبلیغ همان گونه زندگی می شود و آن را راحت قبول كرده و با جذابیت وعلاقه تمام به این كار می پردازد! البته به نظر می رسد كه الزامات اقتصادی وجود اسپانسر برای فیلم باعث و علت این مشكل شده ولی بهتر بود كه شایقی تمهید قابل قبول تری برای آن تدارك می دید.
گذشته از این اشكال، ایراد دیگری كه در فیلم وجود دارد مربوط به صحنه های تعقیب و مراقبت دكتر عطار از دریا است كه به دلیل نزدیكی بیش از حد دكتر به دریا، باعث تصنعی بودن آن می شود و از جدیت آن می كاهد. اما گذشته از دو مشكل گفته شده، این آخرین فیلم سیامك شایقی به خاطر پرداخت ساده و بی تكلفش و استفاده درست از كلیشه هاو همچنین به خاطر بازی های روان یكدست و هماهنگ بازیگران اصلی فیلم به ویژه بازی خوب رضاكیانیان فیلم خوب و قابل قبولی است.

منبع : روزنامه ابرار