اکس، پرواز بر فراز آشیانه مرگ

در یک شب زمستانی زمانی که پچ پچ باد در گوش شاخه های عریان درخت چنار، فرارسیدن بهار را زمزمه می کرد، گروهی از جوانان سرمست غرور و باده در یک میهمانی شبانه به قول خود در انتظار " شادی " نشسته بودند. آنان به واسطه فکر و اندیشه نورسته خود باور داشتند که می توان شادی وسرخوشی را به بهای اندکی در مکاره زندگی خرید و ازآن لذت برد، ولی ناگفته پیداست که سرخوشی که با یک "قرص شادی " فراهم شود به همان اندازه هم دوام خواهد داشت. برخی نواهای این لحظات به همراه آهنگ تند و بلند ضبط صوت جوانان شرکت کننده را برای پرواز بر فراز آسمان واهی و پوچی آماده می کند. مسافران جوان این پرواز آماده هستند تا بی صدا در وادی مرگ وجنون حرکت کنند. مسیری که بازگشت از آن سخت و پرمشقت است و گاهی هم بی بازگشت. روانگردان های مهلک همچون قرص های اکستازی در میان جمعیت نوجوان و جوان کشور مدت زمان زیادی نیست که رواج پیدا کرده است، ولی آثار و عوارض این مواد بی نام ونشان آن قدر زیاد است که بسیاری از مسئولان کشوری امروز هرگاه سخن از مبارزه با موادمخدر به میان می آورند از این مواد نیز یاد می کنند.
● اکس در یک نگاه
اکستاسی(ECSTASY )یک داروی هیجان زا، نشاط آور یا سنتیک از خانواده MDMAاست که به نام های "" X"،"BISCUIT DISCOو " " Eدر تمام دنیا مشهور است. این ماده نخستین بار در سال ۱۹۱۲در آلمان توسط شرکت "مرک "(MERK )به عنوان مهار اشتها در افراد چاق مورد استفاده قرار گرفت که به علت عوارض جانبی فراوان از لیست دارویی حذف شد. اکس در دهه ۷۰در روان درمانی برای کمک به بیان احساسات بیماران به کار برده شد و ارتش آمریکا ازآن برای راستگویی سربازان استفاده کرد، اما با اثبات اثرات مخرب این ماده بر روی مغز حیوانات آزمایشگاهی، مصرف آن در سال ۱۹۸۵ممنوع اعلام شد. این ماده محرک در فرهنگ لغت به "شادی عمیق " معنا شده است، اما بر خلاف عنوانش بعدازچندین بار مصرف منجر به افسردگی و کاهش هیجانات لذت بخش می شود زیرا مصرف حتی یک بار آن اثرات تخریبی شدیدی روی مغز گذاشته و سیستم عصبی را مختل می کند. نام علمی اکستاسی، "متیلن دی اکسی -ان - مت آمفتامین"(MDMA )است که این ترکیب به طور مصنوعی ساخته می شود. با مصرف اکس، ماده "سروتونین " در سیستم اعصاب مرکزی آزاد می شود و این ماده باعث تحریک سیستم عصبی و در دراز مدت موجب تخریب این سیستم می شود. این در حالی است که سلول های عصبی در بدن از جمله سلول هایی هستند که در صورت صدمه و تخریب بر خلاف سلول های پوست، روده و دیگر اعضا مجددا بازسازی نمی شوند. اثر MDMA ۲۰تا ۴۰دقیقه پس از مصرف ظاهر می شود و تا سه تا چهار ساعت پس از مصرف از بین می رود. اکستاسی خالص گردی سفید رنگ، بدبو و تلخ مزه است و به راحتی در آب حل می شود، از این پودر بوی کپک به مشام می رسد و در صورت وجود ناخالصی به رنگ های قرمز و قهوه ای دیده می شود. این ماده به صورت شیاف، قرص، کپسول، پودر استنشاقی، برچسب های پوستی، آدامس های جویدنی ومواد تزریقی با اشکال و علامت های متفاوت همچون ستاره، چکش، صلیب، داس، پرنده، سوپرمن، لنگر، دلفین، سان شاین، مرسدس بنز و غیره به صورت غیرمجاز در بازار سیاه عرضه می شود. این در حالی است که قرص های موجود در بازار حاوی مقدار اندکی MDMAو درصد زیادی ناخالصی هستند که برخی از ناخالصی ها و مواد محرک عبارتند از کافیین، افدرین، هرویین، کتامین، PMA(فعال کننده سیستم عصبی)،DXM(ترکیبی کشنده) یا حتی مرگ موش که این مواد، خطر و عوارض جانبی آن را چندین برابر می کند. اسامی خیابانی اکستازی شامل موارد زیر است انرژی، قرص شادی، فرشته، EAVE,ADAM,X,E,XTC,SPEED, LOVERS,DRUG,LOVE,ENERGYاست. مدت زمان اثر مت آمفتامین پس از مصرف خوراکی هشت تا ۲۴ساعت است. اثرات اولیه پس از مصرف بین ۲۰تا ۶۰دقیقه ظاهر می شود و در عرض پنج تا ۲۰دقیقه به اوج می رسد. اثرات دارو به مدت سه تا هفت ساعت ثابت مانده و سپس از یک تا دو ساعت کاهش می یابد و به تدریج از بین می رود. داروسازان براین باور هستند که در بسیاری از موارد برای این که اثرات اولیه دارو بالاتر باشد دوز آن را بیشتر می کنند و با این کار عوارض جانبی دارو بیشتر می شود. این عوارض شامل عوارض قلبی(آریتمی، فیبریلاسیون، بطنی، تندی ضربان قلب، افزایش فشارخون) عوارض کبدی(مسمومیت و نکروز کبدی)، عوارض مغزی(نوروتوکسیته، خونریزی تحت عنکبوتیه و سکته مغزی) عوارض کلیوی(نارسایی کلیوی و دلیریوم) وسایر عوارض شامل رفتارهای غیرانطباقی، تهوع و استفراغ، بیقراری، تحریک پذیری، گیجی، حملات اضطرابی و یا حتی حالات سایکوتیکامی است که می تواند با توهم یا هذیان همراه شود. قفل شدن فک، ساییدن دندان ها به هم، عدم تمرکز حواس، کاهش حافظه نزدیک، سردرد، افزایش حرارت بدن و سفتی عضلانی از علایم دیگر مسمومیت به شمار می روند.
● اکس، سم یا دارو
تولید قرض شادی بخش یا همان اکستاسی در تمام کشورها غیرقانونی است و مخفیانه تولید می شود، در حقیقت در لیست مواد قاچاق قرار دارد. این دارو اگرچه مخدر نیست و مصرف آن وابستگی جسمانی به بار نمی آورد ولی چون از دسته داروهای روان گردان است، موجب افزایش آستانه تحمل در فرد می شود و فرد مجبور است مقدار آن را برای رسیدن به حالت سرخوشی اولیه به مراتب افزایش دهد. با این حال، این قرص به دلیل احساس شعف موقت برای جوانان جذابیتی خاص دارد و مصرف آن به دلیل ناآگاهی از عوارض خطرناک و مرگبارش، رو به افزایش است. قرص های اکستاسی(اکس) در رنگ های مختلف آبی پررنگ و کم رنگ، خاکستری، صورتی با مارک های "میتسوبیشی"، " سوپرمن "،"ورساج"،"اینترنت "،" تمبر" و یا، Love, Yade, Papar,Trip،Benzو گاه با آرم ها و نمادهای مذهبی چون صلیب و ستاره داوود در بازار با قیمت های مختلف یافت می شود.دکتر "عباس مینوی" متخصص سم شناسی معتقد است که اکستاسی یک ماده مخدر روان گردان است که همزمان بر روی ذهن و احساسات تاثیر می گذارد و از لحاظ شیمیایی بر ماده" سرتونین "(Sertonin)مغز اثر مخرب دارد. وی افزود:این قرص به صورت خوراکی، جویدنی، کپسول، تزریقی و اخیرا جذبی با قیمت های مختلف بین چهار تا ۴۰۰هزار ریال در بازار به فروش می رسد. این متخصص یادآورشد: این قرص ها حاوی ۸۰تا ۱۶۰میلی گرم" "MDMAاست که مصرف آن باعث تخریب سلول های تولیدکننده " سرتونین" که فرستنده علایم عصبی است، می شود. وی بااشاره به اینکه اگر قرص"اکس"از راه دهان مصرف شود،تاثیرش ۳۰تا ۴۵ دقیقه بعد ظاهر می شود، افزود:اثر این مواد با استنشاق پودر از طریق بینی، دود کردن و تزریق مستقیم بسیار سریع تر ظاهر می شود و تاثیر روانی آن حتی بعد از مصرف زمان طولانی همچنان در فرد باقی می ماند. دکتر مینوی گفت: اکس باعث افزیش فشارخون و ضربان قلب می شود، به طوری که حالتی شبیه نیم ساعت دویدن به فرد دست می دهد و این مساله باعث افزایش دمای بدن و سست شدن عضلات و حساسیت بیش از حد به محیط می شود. وی افزود:مصرف این قرص علاوه براین که به سلول های تولیدکننده رشته های اتصال عصب آسیب می رساند، باعث می شود میزان انتقال اطلاعات بین سلول های عصبی به شدت افزایش یابد. این متخصص درمورد تاثیر این مواد بر رشد سلول های عصبی گفت:شاید بعد از ترک فوری مصرف این ماده، سلول های عصبی مجددا رشد کند اما به اندازه طبیعی برنمی گردد که این مساله از لحاظ علمی به معنای ایجاد آسیب دایمی در سیستم حافظه انسان و میزان کنترل شخصی روی عواطف و هیجانات فرد است. وی بابیان اینکه حتی مصرف یک قرص کوچک اکستاسی باعث می شود بخش زیادی از مغز فرد آسیب دایم ببیند، گفت: مصرف این قرص فرد را دچار تشنج و خونریزی داخلی می کند. به گفته این سم شناس، مصرف این مواد حتی ممکن است فرد را به اغما ببرد زیرا تاثیر حرارت بالا بر روی هیپوتالاموس(تنظیم کننده حرارت مغز) ممکن است کل سیستم بدن را از کار بیندازد. وی گفت: در نتیجه مصرف قرص اکس، سیستم بدن دچار کم آبی، گرمازدگی، تورم مغز، کاهش حافظه، دیوانگی، فراموشی، افسردگی و در نهایت مرگ می شود.
● راه درمان سخت و ناشناخته
تاکنون درمان اختصاصی وشناخته شده ای برای وابستگی به داروهای آمفتامینی توسط پزشکان و داروسازان ارایه نشده است. با این همه برای کاهش عوارض و خطرات مرتبط با این داروها مواردی نظیر کاستن ازفعالیت فیزیکی،حضور درمحیطهای خنک، مصرف میزان مناسبی از مایعات، استفاده از لباس های سبک و خنک و اندازه گیری منظم دمای بدن، نبض و فشارخون ضروری است. این درحالی است که مسمومیت با شبه آمفتامین ها نیازمند درمان های حمایتی است. دکتر"سیدعباس رضوی" داروساز گفت: اگر چه ممکن است آرام بخش های قوی مانند "فنوتیازین"ها در چند روز اول درمان مورد استفاده قرار گیرند، ولی درصورت فقدان علایم، تجویز "بنزودیازپین"ها جهت کاهش تهییج و فعالیت زیاد بدن کافی به نظر می رسد. وی تاکید کرد: همچنین افسردگی ناشی از ترک دارو را می توان با داروهای ضد افسردگی درمان کرد. این داروساز یادآورشد: درمان حمایتی ممکن است چند هفته تا چند ماه به طول انجامد و در افرادی که هنوز وابسته به دارو نشده اند، فشارخارجی اعمال شده از طرف خانواده یا محل کار می تواند موجب ترک دارو شود. "مریم رامشت" روانشناس مرکز مشاوره دانشجویی یکی از دانشگاه های تهران نیز در مورد ترک اکستازی، گفت: این ماده بسیار خطرناک و اعتیاد آور است به این معنا که فرد تمایل به استفاده مجدد برای رسیدن به حالات دلخواه پس از مصرف را پیدا می کند. وی افزود: از آنجا که ترک این مواد شخص را افسرده، بی حال و بی انرژی می کند، امکان مصرف مجدد آن زیاد است. به گفته این روانشناس، در چنین شرایطی به سرعت دوز مورد نیاز افزایش پیدا می کند و شخص بعد از عادت به اکس برای کنارگذاشتن آن دچارعلایم اضطراب و علایم ترک می شود. وی افزود: علایم ترک اکس از علایم ترک هرویین و تریاک سبک تر است و توصیه می شود در صورتی که شخص ناآگاهانه اقدام به مصرف کرده است، آن را بلافاصله کنار بگذارد. "رامشت" گفت که در مراحل اولیه که وابستگی روانی به دارو ایجاد نشده، می توان با داروهای ضد اضطراب اکس را ترک کرد، ولی باید توجه داشت که با تکرار مصرف اکس به علت وابستگی شدید روانی شخص مصرف کننده به شدت در معرض خطر بوده و ترک این ماده محرک دشوار و دشوارتر می شود. وی تاکیدکرد: ناخالصی های موجود در این ماده مستقیما روی بافت های مغز تاثیر می گذارد و بسته به این نوع ناخالصی صدمات مغزی همچون تورم مغز، مرگ مغزی و انواع سرطان های تنفسی و پوستی را ایجاد می کند.
● حرف آخر
روانشناسان و جامعه شناسان مقابله با موادی همچون اکستاسی را بیش از هر چیز در گروی خواست و اراده فرد مصرف کننده و خانواده وی می دانند. این کارشناسان به والدین توصیه می کنند زمانی که جوان به طور ناگهانی به سمت انرژی زیاد می رود، تغییر خلق می دهد، پرحرفی می کند، آواز می خواند، می رقصد، جوک می گوید، کم می خوابد، چشمهایش از حدقه بیرون می زند، عرق می کند و دچار لرزش می شود به جوانان و رفتارهایشان بیش از پیش توجه کنند. " رامشت " دراین مورد گفت: خانواده ها باید تغییر ناگهانی در افکار، احساس، کلام و حتی اشتها و خواب جوانان ناشی از مصرف قرص های شادی آور را به عنوان زنگ خطر جدی قلمداد کنند. وی افزود: باتوجه به این که آمفتامین به سرعت از بدن دفع می شود، تشخیص اعتیاد به آن تنها از روی مشخصات ظاهری ممکن است و شیوه تشخیصی دیگری در ایران برای آن وجود ندارد. این روانشناس نقش والدین در روابط خانوادگی و ارتباط آنان با فرزندان درجلوگیری از گرایش جوانان به مصرف اکس و دیگر داروهای شادی آور را بسیار مهم دانست. به گفته وی تحقیقات نشان داده است در خانواده هایی که مشکلات ارتباطی وجود داشته و جوان با والدین خود دچار مشکل است، گرایش فرزند به سوی مصرف اکس افزایش یافته است. رامشت افزود: رها کردن فرزندان به حساب اینکه بافرزندان خود دوست هستند، خود یکی از عواملی است که جوان را به سوی تجربیات غیر متعارف سوق می دهد، در حالی که دوست شدن به معنای عدم نظارت نیست، بلکه به معنای شناخت جوان است. وی یادآورشد: برعکس تصور والدین،نوجوان به دنبال دوست وهمسال نمی گردد، بلکه در حقیقت او دنبال پدر و مادر واقعی اش که او را به طور کامل درک کنند، در قالب دوست اصلی می گردد. این روانشناس، تحکیم روابط خانوادگی، حمایت های منطقی و اصولی والدین توام با درک شرایط و نیازهای دوران نوجوانی و جوانی را از عوامل موثر در پیشگیری از بروز آسیب های اجتماعی همچون اعتیاد و گرایش به مصرف مواد روانگردان در جوانان و نوجوانان دانست.

منبع : روزنامه ابتکار