خانه‌های سبز، ضرورتی برای آینده

سازه‌های سبز، یکی از جذاب‌ترین و در عین حال کاربردی‌ترین مفاهیم فناوری‌های نوین به حساب می‌آیند که تنها طی ۲ دهه گذشته از شتاب خیره‌کننده‌ای برخوردار شده‌اند و به عقیده کارشناسان از زمان معرفی جهانی فناوری‌های سبز، یکی از بارزترین مظاهر این دسته از فناوری‌ها به شمار می‌آیند. با توجه به تغییرات الگوهای شهرنشینی مدرن، این دسته خاص از فناوری‌های سبز در زمینه طراحی و ساخت سازه‌های مرتفع‌تر نظیر برج‌ها کاربردی‌تر شده‌اند تا آنجا که در دبی یا سئول سازه‌های عظیمی به ارتفاع بیش از چند ۱۰۰ متر طراحی و ساخته می‌شوند که شاید خرید واحدهای آن تا حد زیادی پرهزینه تمام شود، اما با توجه به سرانه مصرف بسیار پایین انرژی، خریداران در درازمدت شاهد بازگشت سرمایه‌های خود بوده و در عین حال با رعایت استانداردهای زیست‌محیطی به عنوان دوستداران اصلی محیط زیست شناخته می‌شوند.
یکی از بارزترین مصادیق توسعه دانش سازه‌های سبز که اتفاقا با الگوهای نوین شهرنشینی و استفاده از پرتوهای خورشیدی به عنوان شاخصه‌ای مهم در افزایش بهره‌وری مصرف انرژی نیز منطبق‌شده است، برج چرخان دبی است. این برج را می‌توان نمونه بارزی از سازه‌های دینامیکی برشمرد که نه تنها همراه با مسیر تابش خورشید قابل حرکت به دور خود است، بلکه این گردش در هر یک از ۵۹ طبقه آن مجزا از یکدیگر بوده و از این رو هیچگاه نمی‌توان شکل ثابت و مشخصی برای آن در ذهن متصور شد مگر این که از تصمیم روزمره ساکنان طبقات آن اطلاع داشته باشیم. در این برج تا آنجا که امکان داشته است از مدرن‌ترین مظاهر فناوری برای به دام انداختن انرژی‌های هدر رو نظیر پرتوهای خورشیدی و جریان قابل توجه باد در ارتفاعات بالاتر استفاده می‌شود. در حقیقت برج به گونه‌ای ساخته می‌شود که قابلیت تعقیب جهت حرکت خورشید را دارد و در عین حال می‌تواند مسیر حرکت به دور خود را نیز با جهت وزش باد منطبق کند. چنین تطابقی از این نظر مهم است که توربین‌های بادی نصب شده در میان طبقات بخوبی تغذیه می‌شوند و برای تامین انرژی در کل سازه به مولدهای انرژی که با سوخت‌های فسیلی کار می‌کنند، نیازی نخواهد بود.
در برج چرخان دبی، سازش خیره‌کننده‌ای میان طرح‌های نوین معماری با محیط زیست دیده می‌شود و از آنجا که سازه می‌تواند انرژی مورد نیاز خود را خود تامین کند، می‌توان تصور ساخته شدن مرکز تولید انرژی‌های پاکی را در قلب دبی در ذهن ایجاد کرد که به دلیل بهره‌گیری از مصالح ساختمانی لوکس و دکوربندی بی نظیر داخلی به عنوان الگویی برای شهرنشینی سبز و فوق مدرن آینده به شمار آید.
برج چرخان دبی قابلیت چرخش ۳۶۰ درجه به دور خود را دارد و به لطف طراحی صفحات خورشیدی در قسمت‌های مختلف، استفاده از نور خورشید در آن به حد اعلا رسیده است. به گفته طراحان سازه، کل حجم انرژی که سالانه در آن مصرف می‌شود ارزشی معادل بیش از ۷ میلیون دلار دارد که تماما در آن تولیدشده و حتی گفته می‌شود بخشی از آن برای تامین نیاز سازه‌های مجاور به کار گرفته می‌شود. دیوید فیشر معمار کهنه کار ایتالیایی که طراحی برج چرخان ۳۳۰ میلیون دلاری دبی را به‌عهده داشته، معتقد است، استفاده از منابع تجدیدپذیر انرژی در این برج، حرف اول و آخر را می‌زند. شاید خرید واحدهای این برج در مقایسه با برج‌های مشابه کار سخت‌تری باشد، اما دور از انصاف است که هزینه بسیار کم حامل‌های انرژی را در آن نادیده بگیریم. بر اساس برآوردهای صورت گرفته، سالانه در این برج بالغ بر ۲۰۰ میلیون کیلووات انرژی کاملا پاک تولید می‌شود که تقریبا در هیچ نقطه‌ای از جهان نظیری برای آن نمی‌توان پیدا کرد. تمام این ویژگی‌ها بجز این مشخصه بارز است که تقریبا ۹۰ درصد سازه به صورت پیش‌ساخته در محل اجرای طرح حاضر شده و به جای استفاده از صدها مونتاژکار، تنها از کمتر از یکصد نفر متخصص برای سرهم کردن آن استفاده می‌شود.
کارشناسان معتقدند توسعه دانش ساخت بناهای دوستدار محیط‌زیست و به کارگیری آن در شهرها با هدف ایجاد شهرک‌های سبز می‌تواند به عنوان راهکار نجات بخش زمین در دهه‌های آتی به شمار آید
اما هنرنمایی دیوید فیشر تنها بخشی از دانش نوین سازه‌های سبز به شمار می‌آید. در چین که همپای دیگر کشورهای جهان، به توسعه دانش ساخت سازه‌های سبز و دوست‌دار محیط زیست به عنوان علمی کاربردی نگاه می‌شود طرح‌های مختلفی در دست است که یکی از آنها مرتفع ترین برج این کشور است که عمدتا با بهره‌گیری از فناوری‌های پاک و دوستدار محیط زیست ساخته می‌شود.
شانگهای چین محلی است که برای ساخت این برج برگزیده شده و پیش‌بینی می‌شود در سال ۲۰۱۴ به طور رسمی راه‌اندازی شود. بدنه کلی سازه که بیش از ۶۳۰ متر ارتفاع خواهد داشت به صورت مارپیچی خواهد بود و از این رو تمامی طبقات آن در مدت زمان تابش پرتوهای خورشیدی به لطف استفاده از صفحات خورشیدی، از این منبع پاک حداکثر انرژی را دریافت و ذخیره می‌کنند. از آن گذشته و بنا به ادعای طراحان برج، استفاده از الگوی مارپیچی تاثیر بسزایی در پایداری و ثبات آن خواهد داشت و این فاکتور مهمی است که در مبحث مقاوم‌سازی بناها در برابر زمین لرزه، آن هم در کشوری همچون چین که آمار زمین لرزه و مرگ و میر ناشی از آن بالاست، حیاتی به حساب می‌آید. در قسمت‌های مختلفی از این برج تلاش شده فضای لازم برای نصب توربین‌های بادی در نظر گرفته شود و از این رو حجم قابل‌توجهی از انرژی‌های مورد نیاز برای قسمت‌های مختلف برج تامین می‌شود؛ اما این پایان داستان نیست. برای افزایش خودکفایی برج در زمینه تولید انرژی مورد نیاز خود، توجه ویژه‌ای به آب در حال هدر رفتن باران شده است. طراحی سازه‌های لازم برای جمع‌آوری آب باران در برج، این امکان را می‌دهد تا از آن برای خنک‌سازی بخش‌های مختلف برج استفاده شود که معنای آن چیزی نیست جز صرفه‌جویی بیشتر در مصرف حامل‌های انرژی.
کارشناسان معتقدند توسعه این دانش نوین و به کارگیری آن در شهرها با هدف ایجاد شهرک‌های سبز می‌تواند به عنوان راهکار نجات بخش زمین در دهه‌های آتی به شمار آید. آنچه مهندسان و طراحان هلندی برای کره جنوبی در ساخت شهرک سبز و دوستدار محیط زیست در نظر گرفته‌اند، یکی از بارزترین نمونه‌های این ایده است. این شهرک کوچک که ظرفیت اسکان بیش از ۷۰ هزار نفر را دارد تا سال ۲۰۱۱ ساخته و به بهره‌‌برداری خواهد رسید. در این شهر بجز استفاده از توربین‌های بادی و صفحات خورشیدی برای جذب هرچه بیشتر انرژی‌های پاک بادی و خورشیدی، از پوشش‌های سبز گیاهی به منظور تهویه هرچه بهتر هوای شهرک استفاده می‌شود. در حقیقت می‌توان از هم اکنون خلق شهر سبزی را در کره جنوبی متصور شد که در آن مردم با معضل مرگباری به نام آلودگی هوا مواجه نخواهند بود.

مهدی پیرگزی

منبع : روزنامه جام‌جم