بیمه؛تعدیل کننده شوک های اجتماعی و اقتصادی

سازوکارهای بیمه ای در جوامع همواره به عنوان یکی از کارآمدترین ابزار توزیع ریسک های فردی و گروهی مورداستفاده قرار می گیرند و آثار منفی شوک های ارادی و غیرارادی در مسائل اجتماعی و اقتصادی را تعدیل و تحمل پذیری آنها را امکان پذیر می سازند. ایجاد آرامش و امنیت در زندگی آحاد جامعه بسترهای بالنده و مطلوبی را برای رشد و توسعه انسان ها که بنیان رشد و توسعه اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی است، فراهم می کند. اگر نظام های بیمه ای از ساختارها و کارکردهای مطلوبی برخوردار نباشند و عملاً قادر به ارائه خدمات پایدار، کیفی و سهل الوصول نباشند یکی از بنیان های بی بدیل توسعه و رشد از کارایی و اثربخشی بازخواهد ماند و نتیجه آن جز بی ثباتی و عدم اطمینان به آینده و ریسک های محتمل جانی و مالی نخواهد بود.
بررسی انطباقی و افتراقی نظام های بیمه ای در حوزه تعهدات بلندمدت و کوتاه مدت در ایران با نمونه های موفق بین المللی و همچنین سازگاری این نظام ها با اصول و مبانی علمی نشان می دهد به رغم الزامات و تکالیف قانونی محکم و فراوان هنوز شکاف زیادی در این دو حوزه وجود دارد. بیمه های درمانی یکی از مهم ترین تعهدات کوتاه مدت نظام بیمه ای در بخش عمومی است. همگانی شدن خدمات بیمه های درمانی در کشور مطابق اصل ۲۹ قانون اساسی و قوانین برنامه توسعه پنج ساله و قانون ساختار جامع رفاه و تامین اجتماعی همواره در کلان و مواضع رسمی و غیررسمی و سیاستگذاران و تصمیم گیران کلان مورد تاکید قرار گرفته ولی دغدغه ها هرگز به طرح ها و برنامه های علمی و اصولی منتج نشده اند و این حوزه نیز مانند بسیاری از حوزه های اقتصادی و اجتماعی دیگر دستخوش تصمیم گیری های مقطعی، ناپایدار و مصلحت اندیشی های سیاسی قرار گرفته است. گسترش و همگانی شدن بیمه های درمانی در بسیاری از کشورها به ویژه کشورهایی که الگوی توسعه انگلستان را در دو دهه گذشته آزموده اند، بسیار سریع تر از سایر خدمات بیمه ای صورت گرفته و مقبولیت اجتماعی گسترده ای در جامعه و نهادهای معدنی و اجتماعی کسب کرده است. اما در ایران کیفیت و گستره خدمات بیمه های درمانی بیش از هر پارامتر دیگری به منابع مالی که در چارچوب بودجه های سالانه به این بخش تخصیص می یابد، وابسته است و همه سیاست ها و برنامه های موجود تحت الشعاع محدودیت منابع که می تواند ذاتی یا اکتسابی باشد، قرار می گیرد. بیمه شدگانی که با تصویب قوانین خاص یا صدور بخشنامه های دستگاه های بیمه ای از پوشش خدمات بیمه های درمانی در چارچوب های خاص برخوردار می شوند با تغییر قوانین یا صدور بخشنامه های جدید بلافاصله از گروه بیمه شدگان حذف می شوند یا با محدودیت های بیشتر در ادامه پوشش مواجه می شوند. به نظر می رسد وزارت رفاه در نخستین گام های ساماندهی نظام بیمه های اجتماعی با شکست مواجه شده و نابسامانی های این حوزه بیش از پیش گسترش یافته است.
متولیان نظام تامین اجتماعی در کشور پیش از هر تصمیم در این بخش باید کلیه طرح ها و برنامه ها را در حوزه نظام مساعدت های اجتماعی و بیمه های اجتماعی به طور شفاف تفکیک کنند و سامانه های هدفگذاری مطلوبی را برای شناسایی افراد تحت پوشش این نظام ها تعریف کنند و شهروندان را از بلاتکلیفی جایگاه خود در نظام تامین اجتماعی کشور برهانند. معیارها و سنجه های برخورداری شهروندان از خدمات متنوع برنامه های تامین اجتماعی باید طوری تعریف شود که انگیزه های افراد را برای مشارکت هرچه بیشتر در کیفیت و گستره خدمات تامین اجتماعی تقویت کند. اگر این پیش نیازها فراهم نشود ناپایداری در تصمیم گیری ها و مخاطرات اجتماعی گریزناپذیر خواهد بود. امید است با تاسی از یافته های نوین علمی و تجارب موفق جوامع دیگر بتوانیم نظام تامین اجتماعی درخوری داشته باشیم.

صابر شیبانی
عضو هیات علمی دانشگاه شهید بهشتی

منبع : روزنامه سرمایه