صومعه‌سرا ، استان گیلان

در متن‌های تاریخی و جغرافیایی از منطقه‌ای به نام صومعه‌سرا سخنی به میان نیامده است. تنها در دو رباعی منسوب به «سید شرفشاه»، عارف قرن هفتم هـ.ق، از صومعه‌سرا نام برده شده است. منطقه صومعه‌سرا مشتمل بر دو مركز عمده امیرنشین «تولم» و «كسگر» بود كه در متن‌های تاریخی، بارها به این دو نام اشاره شده است. در اواخر قرن سیزدهم هـ.ق نیز، «كَسما» كه مركز مبارزات جنگلیان بود،‌ اعتبار خاصی داشت. برخی از متن‌ها، نام صومعه‌سرا را بر گرفته از نام عارف بزرگ قرن چهارم و پنجم هجری «شیخ عبدالله صومعی» می‌دانند كه مریدان بسیار داشته و صومعه‌های متعددی به بركت وجود او در گوشه و كنار این شهر برپا شده بود. طبق گفته حمدالله مستوفی، كسگر از اقلیم چهارم بوده و در عهد امارت امیر دیباج (700 هـ.ق) تحت فرمان شرف‌الدوله، خواهرزاده امیر دیباج بود.
حدود سال 974 هـ.ق شاه طهماسب به «خان احمدخان» (والی لاهیجان) دستور داد كه كسگر را به فرمان‌روای قانونی آن واگذار كند. احمدخان از این دستور سرباز زد. در نتیجه هجوم سپاه شاه طهماسب، حاكم كسگر به نام سپهسالار سعید كشته شد و حكومت كسگر به امیر ساسان بزرگ سپرده شد. به روایت جهانگردانی كه از كسگرات دیدن كرده‌اند، این شهر در سال 1159 ویرانه بوده است.
در زمان آغامحمدخان قاجار، این ناحیه خارج از مناطق حكم‌رانی شاه قاجار بود؛ ولی در زمان فتحعلی‌ شاه تحت حكومت شاه شناخته شد، به شرط آن كه حاكم آن جا را مردمِ منطقه انتخاب كنند. در این دوره از وسعت كسگر كاسته شد و این ناحیه به وسعت كنونی خود رسید.
شهرستان صومعه‌سرا، در حال حاضر، یكی از مناطق رشد یافته اقتصادی و مهاجرپذیر استان است و از جاذبه‌های طبیعی جالب توجهی برخوردار است.