کودک و تنقلات

یکی از راه‌های گذراندن وقت توسط کودک خوردن تنقلات است. تقریباً یک‌چهارم انرژی روزانه کودکان از طریق خوردن تنقلات در فواصل بین وعده‌های غذائی اصلی تأمین می‌شود.بیشتر این ریزه‌خواری مربوط به خوردن تنقلات آماده می‌باشد که کالری بالا و مواد مغذی پائینی دارند (پفک، چیپس و...) مصرف این مواد چاقی‌زا ممکن است یکی از عوامل مؤثر در روند رو به رشد همه‌گیری چاقی در دوره کودکی باشد.
چاقی در دوران کودکی، خود عامل خطر ابتلا به بیماری‌های گوناگون و مزمن در نوجوانی و بزرگسالی است و اثرات جبران ناپذیری در سلامت فرد و جامعه دارد.
با این‌وجود خوردن تنقلات در بین وعده‌های اصلی الزاماً بد نیست. چیزی‌که در این مورد بیشترین اهمیت را دارد، محتوای تنقلات در میان‌وعده‌های کودک است. تأمین انتخاب‌های سالم برای تنقلات در دوران کودکی به او کمک می‌کند تا انتخاب‌های سالم غذائی در آینده را بیاموزد.
● تنقلات، میان‌وعده‌های ضروری هستند.
کودکان خردسال واقعاً به میان‌وعده نیاز دارند چرا که معده آنان کوچک است و در نتیجه اغلب نمی‌توانند همه مواد مغذی مورد نیاز خود را در روز فقط از طریق وعده‌های اصلی به‌دست آورند. بنابراین به قسمت‌های کوچک‌تر غذا و با دفعات بیشتری نیاز دارند.
روند رشد کودکان پس از سال اول تولد کند می‌شود. از آنجا که در این دوره به کالری کمتری نیاز دارند، در نتیجه تمایل آن‌ها برای خوردن نیز کاهش می‌یابد. با این‌حال بکوشید در وعده‌های اصلی و میان‌وعده‌ها همچنان مواد سالمی را تهیه کنید.
برخی موادغذائی ممکن است برای کودکان خردسال خطرناک باشند و در گلوی آنان گیر کند. از این‌رو، از دادن موادی نظیر سبزیجات خام، ذرت بو داده، آجیل، و خشکبار به کودکان زیر ۳ سال بپرهیزید.
● آب‌میوه، دوست یا دشمن؟
معمولاً کودکان آب‌میوه را به آب یا میوه تازه ترجیح می‌دهند زیرا آب‌میوه برای آنان طعم دلپذیری دارد. در چنین شرایطی بسیاری از والدین به‌دلیل این‌که آب‌میوه دارای مواد مغذی متعددی است، به کودک اجازه می‌دهند مقدار زیادی از آن را مصرف کند. هر چند آب‌میوه دارای موادمغذی مختلفی است، ولی محتوای کالری بالائی دارد و در صورت مصرف بیش از حد ممکن است به افزایش وزن و خرابی دندان‌ها منجر شود. با این‌حال در مواردی که کودک از خوردن میوه سر باز می‌زند، مصرف مقدار کنترل شده‌ای از آب‌میوه‌ها (ترجیحاً طبیعی) می‌تواند مقداری از مواد مغذی مورد نیاز را به بدن او برساند. دقت کنید که خوردن آب‌میوه مانع مصرف آب و شیر نشود. متخصصین مصرف ۱۵۰ cc آب‌میوه ۲ بار در روز را توصیه می‌کنند (با ترجیح آب‌میوه طبیعی که مقداری از خواص میوه تازه را نیز دارد).
● شکر دشمن دندان‌هاست
تنقلات شیرین شامل آب‌میوه‌ها و نوشیدنی‌های دارای شکر ممکن است باعث کرم‌خوردگی دندان‌ها شود. باکتری‌ها شکر را در دهان به‌نوعی اسید که مینای دندان را از بین می‌برد، تبدیل می‌کنند. این اسید حداقل ۲۰ دقیقه در دهان باقی می‌ماند و مینای دندان را تخریب می‌کند. شیرینی‌های چسبناک معمولاً بیشترین تخریب دندان را سبب می‌شوند زیرا زمان بیشتری در دهان باقی می‌مانند. در نتیجه توصیه می‌شود مصرف چنین موادی در روز بسیار محدود شوند و در صورت امکان پس از مصرف دهان با آب شسته یا مسواک زده شود.
● موارد تنقلات میان‌وعده‌ای قابل انتخاب را گسترش دهید
با ورود کودکان به مدرسه گزینه‌های غذائی آنان از آنچه که والدین در فروشگاه انتخاب می‌کنند، فراتر می‌رود. با این‌حال والدین باید همچنان نقش کنترل‌کنندگی خود را نسبت به آنچه خریداری و در منزل به‌عنوان تنقلات میان‌وعده‌ای مصرف می‌شود، حفظ نمایند. به یاد داشته باشید کودکان موارد در دسترس را بیشتر ترجیح می‌دهند و هر چیزی‌که بیشتر جلوی دست آنان باشد و آسان‌تر تهیه و خورده شود، بیشتر مصرف می‌شود. اگر شیرینی یا بیسکویت در دسترس باشد، کودکان آن را مصرف می‌کنند. اگر به‌جای این موارد، میوه‌های تازه در دسترس باشد، آن‌ها را بیشتر مصرف می‌کنند. سعی کنید در یخچال ظرفی از میوه‌ها و سبزیجاتی نظیر هویج به‌صورت خرد شده و آماده خوردن داشته باشید.
● با تبلیغات تلویزیونی مبارزه کنید
کودکان نسبت به جدیدترین تنقلات موجود در فروشگاه‌ها به‌خصوص آن‌هائی‌که در تلویزیون تبلیغ می‌شوند، آگاهی دارند و با رفتارهای مختلف به والدین می‌فهمانند که آن را می‌خواهند. کاهش ساعات مشاهده تلویزیون توسط کودک، علاوه بر کاهش دیدن چنین تبلیغاتی می‌تواند در کاهش احتمال ابتلاء آنان به چاقی مؤثر باشد. کودکانی که بیشتر از ۵ ساعت تلویزیون نگاه می‌کنند ۴ بار بیشتر از کودکانی که ۲ ساعت تلویزیون می‌بینند، به چاقی مبتلا می‌شوند. با محدود شدن ساعات تماشای تلویزیون کودک توسط والدین، فعالیت بدنی کودکان افزایش می‌یابد که در سلامت آن‌ها نقش به‌سزائی دارد. خوردن در هنگام مشاهده تلویزیون در هر گروه سنی، یک رفتار بسیار غلط تغذیه‌ای محسوب می‌شود زیرا در چنین شرایطی افراد مقدار بسیار بیشتری از خوراکی‌ها را بدون توجه و کنترل مصرف می‌کنند.
● راهنمائی‌هائی برای زمان خوردن تنقلات میان‌وعده‌ای.
وادار کردن کودک به خوردن تنقلات سالم برای همیشه آسان نیست. تکنیک‌های زیر می‌تواند در سالم شدن تنقلات میان‌وعده‌ای مؤثر باشند:
▪ گزینه‌های مشابهی را به کودک پیشنهاد کنید.
برای مثال نگوئید ”بستنی می‌خوری یا چوب شور؟“ به‌جای آن بهتر است موارد قابل قیاسی را به کودک پیشنهاد کنید مثل ”ماست معمولی یا ماست یخی“، ”هویج یا کرفس“، ”سیب یا پرتقال“.
▪ تنوع ایجاد کنید.
تنقلات میان‌وعده‌ای را از گروه‌های مختلف غذائی انتخاب کنید. اگر شما هر روز یک چیز ثابت را به کودک بدهید، کودک خسته می‌شود و بهانه تنقلات غیرسالم را می‌گیرد.
▪ خلاق باشید.
میوه‌ها و سبزیجات را در نهایت زیبائی ممکن تزئین کنید. مثلاً روی بیسکویت پنیر بمالید. سبزیجات و میوه‌ها را به اشکال مختلف ببرید که از نظر کودک جالب و جذاب باشد.
▪ تغذیه سالم = سلامت مادام‌العمر
فراموش نکنید که کودکان از والدین در بسیاری از موارد از جمله رفتار خوردن و علائق و ترجیحات برای موادغذائی مختلف الگو می‌گیرند. پس سعی کنید الگوی خوبی برای تغذیه سالم کودک باشید. مثلاً سبزیجات و میوه‌های بیشتری بخورید و هنگام خوردن شاد باشید و از خواص آن‌ها بگوئید.
رفتار کودکان در خوردن تنقلات میان‌وعده‌ای خود یک شبه تغییر نخواهد کرد ولی به‌دنبال تغییرات مثبت طی هفته‌ها و ماه‌های آتی باشید. بدانید آموزش تغذیه سالم به کودک و تغییر رفتار و عادات بد غذائی کودک باعث تأمین سلامت بزرگسالی وی و نیز خانواده باشد.

مرضیه مخبر

منبع : ماهنامه کودک