بازگشت حقه‌های واقعی

این روزها مدام صحبت‌هایی در این باره به گوش می‌رسد که CGI‌ یا تصویر سازی رایانه‌ای که زمانی امید زیادی به آن بسته شده بود، بیش از حد مصنوعی به نظر می‌رسند، به گونه‌ای که تماشاگران خبره به راحتی می‌توانند متوجه تفاوت جنس آنها با تصاویر واقعی شوند.
اولین اعتراض‌ها به تصویر سازی رایانه‌ای با فیلم‌های جدید «جنگ‌های ستاره‌ای» آغاز شد که مملو از تصاویر کامپیوتری بودند‌. بسیاری از تماشاگران این سه‌گانه را ضعیف‌تر از سه‌گانه اصلی می‌دانستند. این رنجش به ویژه ناشی از اظهار نظر برخی افراد بود که می‌گفتند تصاویر کامپیوتری به تنهایی برای ساخت یک فیلم کافی هستند. مخالفان تصویر سازی رایانه‌ای دلایل بسیار واضح دارند: آیا «دریای عمیق آبی» ترسناک‌تر از «آرواره‌ها» بود؟ اگر «ای تی» به جای آن‌که شیئی فیزیکی باشد، تصویری روی هارد درایو کامپیوتر بود، باز هم این‌قدر دلنشین از آب درمی‌آمد؟ شاید گفته یکی از سایت‌های اینترنتی را درباره «ایندینا جونز» جدید بتوان بهترین توصیف درباره تصاویر رایانه دانست: «جلوه‌های ویژه فیلم به هیچ وجه نتوانسته‌اند با تصاویر واقعی ترکیب شوند.»
این تنها تماشاگران نیستند که از مصنوعی بودن تصاویر رایانه‌ای خسته شده‌اند. گیل تیلور فیلمبردار نخستین فیلم مجموعه «جنگ‌های ستاره‌ای» در سال ۱۹۷۷ و در حقیقت خالق اصلی تصاویر درخشان آن فیلم، درباره شاهکارش می‌گوید: «بیشتر کارها را باید خودم انجام می‌دادم. اشیاء نورانی فیلم در حقیقت قطعات مثلث شکل چوبی بودند که با ماده‌ای نورافشان پوشانده شده بودند و من با نورافکن رویشان نور می‌انداختم. الان همه این کارها به صورت دیجیتالی انجام می‌شود که هیچ وقت از این شیوه استفاده نکرده‌ام و به آن اعتقاد نداشته‌ام. شخصا کوچک‌ترین علاقه‌ای به این‌گونه جلوه‌های ویژه ندارم و فکر می‌کنم آنها همه چیز را در فیلم تحت تاثیر خود قرار می‌دهند.»
کریستفر نولان، کارگردان «بتمن آغاز می‌شود» و دنباله جدید آن «شوالیه تاریکی»، اخیرا به خبرنگاری گفت فیلم‌های پرفروش مدرن «هر روز بیش از گذشته به انیمیشن‌ها و بازی‌های ویدئویی شبیه می‌شوند.» نولان به صراحت اعلام کرد در فیلم جدیدش برای تاثیرگذاری بیشتر از عوامل واقعی، مانند صحنه‌آرایی، ماکت لوکیشن‌ها، حرکات دوربین، مواد منفجره و شیوه‌های بدلکاری قدیمی استفاده کرده است. جی جی آبرامز، کارگردان «گمشده» نیز به طرفداران نگران «سفر ستاره‌ای» قول داده برای ساخت نسخه‌ای جدید از این فیلم تا آنجا که ممکن است از رایانه دوری خواهد کرد. با وجود این دیوید موریس، انیماتور رایانه‌ای که تازه‌ترین کارش «وقایع‌نگاری نارنیا: شاهزاده کاسپین» است، اعتقاد دارد: «در استفاده از تصاویر کامپیوتری هیچ محدودیتی وجود ندارد، چون لازم نیست همه چیز مقابل پرده آبی ضبط شود.»
شاید یکی از دلایل اصلی رویکرد نولان و آبرامز به جلوه‌های ویژه سنتی، سن آنها باشد. نولان
۳۷ سال و آبرامز ۴۱ سال دارد. به گفته الک گیلیس، مسوول جلوه‌های ویژه برنده اسکار: «آنها در دهه ۸۰ یا عصر طلایی جلوه‌های ویژه واقعی در فیلم‌هایی مانند «ترمیناتور»، «بیگانه‌»ها یا «چیز» بزرگ شده‌اند و خواهان تصاویر واقعی و قابل لمس هستند. این کارگردانان دوست دارند تماشاگران تجربه‌ای مشابه زندگی واقعی داشته باشد و نه یک بازی ویدئویی. آنها خواهان بدلکاران شجاع که زندگی خود را به خطر می‌اندازند، انفجار ساختمان‌ها در ابعاد واقعی و دکورهای مینیاتوری واقع‌نما هستند. تصاویر رایانه‌ای معمولا با آنچه از واقعیت می‌شناسیم تفاوت‌های بسیار دارند. کریستفر نولان دوست دارد تماشاگر همه چیز را باور کنند.» گیلیس که خود استاد جلوه‌های ویژه واقعی است، اخیرا برای «ولورین»، جدیدترین فیلم «مردان ایکس»، مجددا از شیوه‌های قدیمی‌اش بهره برده است.
آبرامز برای خلق جلوه‌های ویژه «سفر ستاره‌ای» از راب بورمن کمک گرفته است. خانواده بورمن از سال ۱۹۳۱ که پدربزرگش جلوه‌های ویژه «مرد گرگ‌نما» را خلق کرد، در این حرفه بوده‌اند. بورمن معتقد است: «تصویرسازی رایانه‌ای طی چند سال اخیر به چیزی بیش از یک ابزار تبدیل شده و اکنون کار به جایی رسیده که همه علاقه‌مند به بازی با آن شده‌اند. همین مساله ضعف‌های این تکنولوژی را آشکار کرده است. این شیوه کاملا برخلاف اصول اولیه سینما حرکت می‌کند. هنگام تماشای فیلم‌های «اسپایدرمن»، منظره پیچ و تاب خوردن میان ساختمان‌ها بسیار جذاب است، اما حس هیجان ناشی از اینکه فردی واقعی این کارها را انجام می‌دهد، به هیچ وجه وجود ندارد. شاید این تصاویر بسیار واقع‌نما باشند، اما آنچه تماشاگر می‌بیند از واقعیت فراتر است و به همین خاطر چیزی از ناباوری‌اش کم نخواهد شد. همه ما می‌خواهیم تماشاگر به سینما برود و در فیلم غرق شود. به محض اینکه تماشاگر با خود بگوید: این تصاویر واقعی نیستند، بلافاصله از دنیای فیلم به صندلی‌اش برمی‌گردد.»
بورمن معتقد است عروسک‌ها و موجوداتی که او می‌سازد، علاوه بر تصاویر روی پرده سر صحنه نیز تاثیر بهتری دارند: «داشتن چیزی واقعی در فیلم به همه کمک می‌کند، چرا که بازیگران دیگر مجبور نیستند به یک توپ تنیس سبز رنگ روی میله خیره شوند و وانمود کنند با یک هیولای بزرگ طرف شده‌اند.» با این گفته‌ها شاید بتوان توضیح داد چرا بازیگرانی خوب مانند لیام نیسن و یوان مگرگور در سه‌گانه جدید «جنگ‌های ستاره‌ای» که تماما مقابل پرده آبی فیلمبرداری شدند، این‌طور منفعل و بهت‌زده بودند. بورمن می‌افزاید: «با داشتن یک شئ سه بعدی واقعی مقابل دوربین، حتی کار تدوین و قاب‌بندی تصاویر نیز آسان‌تر می‌شود. به عبارت دیگر همه چیز بسیار ساده‌تر خواهد بود.»
در ساده‌تر بودن این روش شکی نیست، اما این روش ارزان‌تر نخواهد بود. حتی جی جی آبرامز نیز قبول دارد ساخت همه چیز به صورت واقعی برای «سفر ستاره‌ای» غیرممکن بوده است، چرا که این کار بسیار گران تمام می‌شده است. به گفته دیوید موریس: «اگر بخواهیم یک شهر تخیلی درست کنیم، انجام این کار از طریق تصویرسازی رایانه‌ای بسیار ارزان‌تر از ساخت دکور تمام می‌شود. به علاوه می‌توانیم دوربین را همه جا ببریم و هر کار که بخواهیم انجام دهیم. تکنولوژی اکنون به نقطه‌ای رسیده که تقریبا می‌توان هر کاری انجام داد.»
از موریس می‌پرسم آیا تاکنون از جلوه‌های رایانه‌ای بد آزرده شده است؟ «بله، خیلی زیاد. اما اگر کمی منصفانه قضاوت کنیم، این مشکل می‌تواند ناشی از خطای طراح صحنه هم باشد. ما در شرکت‌های CGI چیزی طراحی نمی‌کنیم، بلکه بر اساس طرح‌هایی که به ما می‌دهند کار می‌کنیم. اگر ایده‌های طراح لباس و طراحی صحنه کمی غیرمعقول باشد، تصاویر جالب نیز به دست نخواهد آمد، حتی اگر این تصاویر از نظر تکنیکی فوق‌العاده باشند.» موریس از آلفونسو کوارون («فرزندان انسان»، «هری پاتر و زندانی آزکابان») به عنوان کسی که از این تکنولوژی خوب استفاده کرد، نام می‌برد. «او ابتدا به داستان نگاه می‌کند و هر جا لازم باشد، برای پیشبرد داستان یا افزایش تنش، از تصاویر رایانه‌ای استفاده می‌کند. در حقیقت هر تصویر باید در خدمت طرح کلی داستان باشد.»
با وجود این همه افراد موافق استفاده کم از رایانه نیستند. جیمز کامرون از پیشتازان استفاده گسترده از تصویر سازی رایانه‌ای در فیلم‌هایی چون «ورطه» و «ترمیناتور ۲» و کسی است که در «تایتانیک» به حد افراط از این تکنولوژی بهره گرفت. او در حال حاضر مشغول کار روی پروژه‌ای سه‌بعدی به نام «آواتار» با بازی سیگورنی ویور، میشل رودریگوئز و جیوانی ریبیسی است. این فیلم درباره جنگی با حضور سربازان آمریکایی در سیاره‌ای دیگر است، که ۶۰ درصد آن به صورت دیجیتال و ۴۰ درصد آن به صورت زنده ساخته می‌شود و همین مساله باعث شده مراحل پس از فیلمبرداری دو سال طول بکشد. به گفته یکی از عوامل تولید «آواتار» این فیلم تکنولوژی را به حدی پیش برده که حتی نظر بدبین‌ترین افراد به تصاویر رایانه‌ای را نیز عوض خواهد کرد. این فرد که تمایل نداشت نامش برده شود، گفت: «شیوه‌هایی که اکنون با آنها کار می‌کنیم، کاملا جدید و برگرفته از آخرین و بهترین تکنولوژی روز هستند. این فیلم با هیچ‌یک از کارهای مشابه پیشین قابل مقایسه نیست.» او می‌افزاید کامرون در حال حاضر مشغول کار با صدها دوربین در یک استودیوی دربسته است.
«کارگردان می‌تواند تصاویر را از هر فاصله، از هر نما، نقطه نظر و با هر سرعتی ضبط کند.» او تایید می‌کند «نقطه ضعف کار ناشی از محدودیت توانایی‌های بشر است که هنوز قادر به انجام هر کاری نیست. الان در دوران اولیه این تکنولوژی به سر می‌بریم و انجام یک کار دیجیتال خوب نیازمند دقت و صرف وقت طاقت‌فرسایی است و به همین دلیل شاهد این همه تصویرسازی‌های رایانه‌ای بد هستیم.» او معتقد است آنچه کامرون و همکارانش انجام می‌دهند «مانند دوره گذر از سینمای صامت به ناطق است. یقین دارم به‌زودی شاهد انقلابی در این عرصه و ظهور تصاویر غیرقابل باور خواهیم بود.»
آلک گیلیس، استاد جلوه‌های ویژه واقعی، با این نظریه موافق نیست: «تصاویر رایانه‌ای در بهترین حالت مانند نقاشی متحرک هستند. این تصاویر ممکن است زیبا، خوش‌ساخت و پرتحرک باشند اما باز واقعی نیستند. تصویرسازی رایانه‌ای ابزاری پرقدرت است، اما تنها یک ابزار است و باید با احتیاط، دقت و بر پایه جلوه‌های ویژه واقعی از آنها استفاده شود. هیچ چیز نباید واقعیت را مخدوش کند.»

راوی سمیه
منبع: گاردین، ۲۳ مه

منبع : روزنامه تهران امروز