آزادی قلم و مطبوعات

پیدایش مطبوعات در سده گذشته در پیشرفت دموکراسی سهم بسیاری داشته و بر اذهان اثر زیادی برجای گذاشته است.
برای نشان دادن اهمیت سیاسی مطبوعات در همان آغاز، بر آن نام «رکن چهارم» نهادند، معمولا در رژیم های قدرت گرا وسایل خبری توده گیر، در انحصار دولت است. یعنی این وسایل به پخش تبلیغات دولت می پردازند، تبلیغاتی که با پلیس و ارتش پایه اساسی قدرت به شمار می روند و هدف این تبلیغات گرفتن بیعت یکپارچه شهروندان به سود حکومت است و بر عکس در رژیم های مردم سالار، وسایل خبری هم در انحصار دولت نیستند.
رسانه های جمعی در عین آنکه خود بیانگر افکار عمومی هستند، می توانند محرک آن نیز باشند. در اینجاست که رسانه های جمعی به عنوان مهمترین عامل تبلیغات از یکسو و مهمترین عامل تاثیرگذار بر افکار عمومی از سوی دیگر، در جهان امروز از اهمیت و قدرت فوق العاده ای برخوردارند و هیچ بازیگر سیاسی نمی تواند نسبت به آنها بی تفاوت باشد. رسانه های جمعی ابتدا منحصر به مطبوعات و رسانه های نوشتنی بود. اما به تدریج رسانه های شنودی مثل رادیو، کاست و سپس رسانه های تصویری مثل تلویزیون و اینترنت بر آن افزوده شد.
هر یک از انواع رسانه ها ساختار و کار ویژه های خاصی دارند، اما در یک نکته مشترکند و آن اینکه مخاطب آنها همگان و افکار عمومی است. روزنامه ها بیشتر طیف روشنفکر و با سواد جامعه را مخاطب قرار می دهند در حالی که تلویزیون آحاد مردم را هدف قرار می دهد؛ به همین دلیل نقش تلویزیون خطرناک تر و گسترده تر است و نقش مهمی در شخصی شدن قدرت ایفا می کند.
بنابراین راز توفیق کشورهای توسعه یافته در عرصه های مختلف اقتصادی - صنعتی و اجتماعی استعانت از نظریه ها و اندیشه های علمی- پژوهشی محققین و دانشمندان عرصه علم و دانشگاه و منتقدین و روزنامه نگاران است؛ آنچنان که پیشرفت های کنونی جوامع صنعتی حاصل تئوری پردازی های عمیق در حوزه علوم نظری و تجربی بوده است، بنابراین با توجه به جایگاه رفیع قلم و نقش بسزای رسانه های نوشتاری به عنوان نماینده افکار عمومی در توسعه فکری و فرهنگی کشور، طبیعی است یگانه طریق کشورهای توسعه نیافته تبعیت از یک الگوی مشخص و تجربه شده جهت ارتقای ساختارهای اقتصادی- سیاسی و اجتماعی- فرهنگی است.
در غیر این صورت عدول از پارادایم فوق و نادیده گرفتن شاخصه های توسعه، جامعه را از رسیدن به اهداف متعالی ناکام گذاشته و حاکمیت سلایق شخصی بر منافع ملی را ترجیح داده و داستان نظام دسپوتی را در جوامع شرقی تحت عنوان رفتارهای سیاسی نابخردانه تداوم می بخشد.
بدیهی است استیلای تفکر «باید و نبایدی» در این گونه جوامع خود دال بر وجود نابسامانی های فراوان و ترجیح فرع بر اصول در اتخاذ تصمیم گیری های کلان و خرد کشوری است و بر این اساس آلترناتیو آزادی قلم و مطبوعات و یا به عبارتی رسانه های آزاد و مستقل، رسانه های دولتی و انشا تفکرات دیکته شده در صفحات مطبوعات وابسته می باشد.
انعکاس دستاوردهای علمی بشری چه در حوزه علوم انسانی و چه در حوزه علوم تجربی از طریق محققین و نویسندگان و یا در مطبوعات و رسانه های ارتباط جمعی موجب اطلاع رسانی و آگاهی بخشی به مخاطبین می شود که این موضوع خود ضامن آزادی قلم و مطبوعات و نیز پرهیز از سانسور و فریب افکار عمومی است.

حبیب عشایری

منبع : روزنامه رسالت