مالکی پس از یک دوره تنش در ایران

در بحبوحه کش و قوس­های سیاسی میان ایران و عراق بویژه بر سر توافق­نامه امنیتی واشنگتن – بغداد که محدودیت برای تداوم حضور نیروهای نظامی در عراق را لغو می­کند، نوری مالکی نخست­وزیر عراق در راس یک هیات بلندپایه وارد تهران شد تا ضمن دیدار با مقام­های ارشد جمهوری اسلامی ایران نگرانی­های موجود در روابط میان دو کشور را زدوده و راه­­های گسترش روابط را به کمک ایرانی­ها بررسی کند.
در همین رابطه مبارزه با گروه شبه نظامیان جیش المهدی در هفته­های گذشته که با رهبری مستقیم شخص نوری مالکی نخست وزیر عراق انجام شده بود نیز بر تنش روابط ایران و عراق افزوده بود. اتفاقی که در نهایت به سرکوب کامل نیروهای جیش المهدی انجامید.
نوری مالکی به محض ورود به ایران مورد استقبال پرویز داوودی معاون اول رئیس جمهوری قرار گرفت و با محمود احمدی نژاد رئیس جمهوری ایران و منوچهر متکی وزیر امور خارجه کشورمان دیدار و گفت و گو کرد.
مالکی در دیدار با منوچهر متکی تاکید کرد، اجازه نخواهیم داد عراق جایگاهی برای آسیب‌رسانی به امنیت ایران و همسایگانش شود.
نوری المالکی همچنین با تشریح شرایط حساس فعلی عراق گفت: «رایزنی‌های جاری میان بغداد و تهران در این شرایط نشانگر پیوندها و مناسبات دو کشور بر پایه مصالح مشترک و حکمت است و تمام گروه‌ها و تشکلات شیعی، سنی و کردی بر تحکیم مناسبات همه جانبه با ایران تاکید دارند.»
نخست‌وزیر عراق با اشاره به اهداف اساسی سفر خود به تهران گفت: «اهداف راهبردی دولت عراق بر تحکیم مناسبات این کشور با ایران و همسایگان بر اساس نیات حسنه و علائق متین استوار بوده و این دیدگاه خواستگاه تمام گروه‌ها و مردم عراق است.»
مالکی در خصوص وضعیت عراق و آثار تحولات آن بر منطقه نیز گفت: «ثبات و یا عدم امنیت عراق می‌تواند آثار و عوارض بسیاری بر کل منطقه داشته باشد و ما استقرار امنیت در عراق و ایران را همواره خواست و اراده دو کشور قلمداد می‌کنیم و اجازه نخواهیم داد عراق جایگاهی برای آسیب‌رسانی به امنیت ایران و همسایگانش شود.»
در این دیدار که در محل اقامت نسخت وزیر عراق انجام شد منوچهر متکی راهبرد جمهوری اسلامی ایران درباره عراق را مبتنی بر تعمیق مناسبات صمیمی و دوستانه دانست و گفت: «مقام­های دو کشور در واقع از هرگونه تردید در تنظیم مناسبات خویش فاصله دارند و همواره بر گسترش همکاری‌های دو کشور در تمام زمینه‌ها تاکید می­کنند.»
متکی با ارزیابی وضعیت فعلی دولت عراق تصریح کرد، توفیق دولت فعلی عراق در برداشتن گام­های موفقیت­آمیز و همراهی جمهوری اسلامی ایران در تشویق و ترغیب کشورهای همسایه و منطقه در مساعدت هرچه بیشتر به دولت و ملت عراق و حضور فعال دیپلماتیک این کشورها در عراق را از مولفه های مثبت همکاری‌های دو کشور می دانیم.
وزیر امور خارجه با اشاره به پیامدهای مثبت سفر محمود احمدی نژاد به عراق که در ماه­های ابتدایی سال جاری میلادی انجام شد، اظهار داشت: «سفر رئیس جمهوری کشورمان به عراق علاوه بر نتایج مثبت در تعمیق دو جانبه مناسبات، اثرات سازنده­ای در گسترش همکاری‌های منطقه­ای به همراه داشته است.»
متکی با اشاره به نقش مثبت رسانه‌ها در صیانت از مناسبات دو کشور گفت: «نقش رسانه­ها در تعمیق و ایجاد ظرفیت‌های جدید در روابط فیمابین جایگاه ویژه‌ای داشته و امیدواریم از طریق رایزنی‌های بیشتر مقام­های دو کشور، همکاری‌های رسانه‌ای دو کشور در چارچوب مصالح و مناسبات فعلی نیز گسترش یابد.»
کاملا واضح است که سفر مالکی به ایران در راستای دو هدف کاهش نگرانی­های ایران از امضای معاهده امنیتی بغداد – واشنگتن و رفع سوء تفاهم­های پدید آمده در روابط دو کشور انجام شده است.
سفر مالکی به ایران از این دو زاویه اهمیت بسیار زیادی دارد. بویژه این که آمریکایی­ها بخوبی آگاهند اگر ایران روابطش با بغداد تیره شود، مشکلات آنها در عراق افزایش خواهد یافت و در همین راستا عقد پیمان امنیتی که تضمین کننده حضور طولانی مدت نیروهای آمریکایی در عراق در کنار برخورداری از حق کاپیتلاسیون برای اتباع آمریکایی فعال در عراق است، با مشکلات جدی مواجه خواهد شد.
تا کنون مرجعیت شیعه از جمله آیت الله سیستانی مخالفت خود را با عقد این پیمان اعلام کرده­اند. در این هیچ شک نیست که تا جزئیات بیشتری از مفاد این توافق نامه اعلام نشود، نمی توان درباره چگونگی و مثبت یا منفی بودن آن اظهار نظر کرد.
به هر صورت مالکی به ایران آمده تا مقام­های ایرانی را مجاب کند دولت جدید عراق که دست بر قضا دولتی شیعی و متمایل به ایران است، هیچ قصد و نیتی برای انعقاد پیمانی بر خلاف منافع تهران ندارد و هرگز مایل نیست جایگاه خود را نزد ایرانی­ها خدشه­دار کند. بویژه این که مقام­های عراقی بخوبی می­دانند، ایران تنها ملجا و پناهگاه آنها در صورت بروز هر بحرانی است و آنها باید به هر نحوی شده رابطه گرم خود را با ایران تقویت کنند و نگذارند خللی در گرمی این روابط بوجود آید.
عراقی­ها به این موضوع کاملا واقفند. همچنین از بستن برخی اتهام­ها علیه ایران که می­تواند بر استحکام روابط ایران و عراق تاثیر بگذارد نیز خشنود نیستند.
احمد زکی یک تحلیلگر عراقی در این باره می­گوید: «آمریکایی‌ها اهداف زیادی در پس امضای توافقنامه امنیتی با عراق دارند که از جمله آنها می‌توان به کاهش خسارات‌هایشان در حمله به عراق و دست‌یابی به منافع ملی واشنگتن در خاورمیانه اشاره کرد.»
زکی با اشاره به تجربه مثبت ملت عراق در مسائل سیاسی و امنیتی در ادامه می­افزاید: «این تجربه‌ها نشان می‌دهند ملت عراق توانایی بدست‌گیری امور امنیتی ،سیاسی‌ و اقتصادی خود را دارد و آنچه برای آنها مهم است حاکمیت ملی، خروج اشغالگران و عدم تجاوز به حاکمیت ملی کشورشان است.»
احمد زکی همچنین تاکید می­کند، بمنظور حفظ حاکمیت و حقوق ملی عراق و تامین منافع ملی این کشور ضروری است که جزئیات مفاد توافق­نامه همکاری بغداد- واشنگتن منتشر شود، زیرا ملت عراق با تمام گرایش های سیاسی، مذهبی و قومیتی که دارد قادر است از حقوق و منافع ملی خود حفاظت کند.»
شماری از نمایندگان پارلمان عراق نیز با با صدور بیانیه­ای اتهام­ها علیه ایران مبنی بر دخالت در عراق را هیاهوی رسانه­ای دانستند و درباره سفر نخست وزیر عراق به تهران اعلام کردند، سفر مالکی در این شرایط حساس تاریخ کشور، بسیار مهم و تاریخی بشمار می رود.
این نمایندگان بر اهمیت دیدار مالکی در تثبیت اصل حسن هم جواری، دخالت نکردن در امور داخلی یکدیگر و اطمینان به این مسئله که عراق گذرگاهی برای تجاوز به دیگر کشورها نخواهد بود، تاکید کردند.
شیخ حمید معله نماینده ائتلاف عراق یکپارچه در این رابطه در گفت و گو با روزنامه الصباح چاپ بغداد ضمن تاکید بر اهمیت توسعه روابط میان تهران و بغداد گفت: «ایران همسایه­ای بزرگ و دارای مرزهای طولانی با عراق است. از این رو باید به وجود آگاهی برای حفظ این رابطه و ضرورت بهره برداری از آن بطور مثبت و عدم تحویل عراق به گذرگاهی برای تجاوز به همسایگان عراق تاکید کنیم.»
ولید شرکه نماینده ائتلاف کردستان نیز دیدار مالکی را با توجه به اینکه توافقنامه امنیتی میان بغداد – واشنگتن مطرح است و این توافق­نامه بویژه به امنیت کشورهای منطقه نیز مربوط می­شود، گفت: «این وظیفه ما است که برای انعقاد چنین پیمان­هایی که فراتر از مرزهای عراق است و دیگر کشورهای همسایه را که به نوعی با موضوع عراق و پیمان­های امنیتی آن درگیرند، مطلع کنیم و تلاش کنیم نظرات آنها را مد نظر قرار داده و برای تامین نظرات آنها نیز تلاش کنیم.»
از سوی دیگر شیخ خیرالله البصری نماینده فهرست العراقیه به ریاست ایاد علاوی نخست وزیر اسبق عراق نیز در گفت و گو با روزنامه الصباح تاکید کرد، دیدارهای تمام مسئولان عراقی به ویژه نخست وزیر باید بر توسعه روابط عراق و ایران در راستای منافع مشترک و عدم دخالت در امور یکدیگر و ایجاد روابط و حل اختلافات فیمابین در چارچوب معاهدات بین المللی متمرکز باشد.
باسم شریف یکی از نمایندگان حزب فضیلت نیز با بیان اینکه آنچه درباره دخالت ایران در امور داخلی عراق مطرح می شود، هیاهوی رسانه ای است، گفت: «ما به عنوان یک حزب سیاسی تا کنون مدارک، اسناد و پرونده هایی دال بر دخالت ایران در عراق نیافته­ایم.»
محمد مجید الشیخ، سفیر عراق در تهران نیز در جریان یک کنفرانس خبری گفت: «بغداد نگرانی­های تهران درباره این قرارداد را درک می کند و مالکی در جریان سفرش به ایران و دیدار با رهبر معظم انقلاب اسلامی، رئیس جمهور و سایر مقام­های بلند پایه ایرانی به توضیح مواضع بغداد در این باره خواهد پرداخت.»
وزیران امور خارجه، نیرو و نفت عراق نیز نوری مالکی را درسفر به ایران همراهی می­کنند که براین اساس انتظار می رود مذاکرات روزهای آتی ایران و عراق صرفا در چارچوب­های سیاسی خلاصه نشود.



پیش از این جلال طالبانی رئیس جمهوری عراق نیز قبل از عزیمت نخست وزیر کشورش به ایران درباره سفر وی گفته بود: «هدف از سفر نخست وزیر عراق به ایران توسعه و تقویت روابط دوجانبه است.»

نویسنده : علی موسوی خلخالی

منبع : دیپلماسی ایرانی