میهمان ویژه ریاض

شبه جزیره عربستان در هفته یی که گذشت میزبان یک میهمان ویژه بود؛ میهمان ویژه یی که فصل گرم دیگری را در روابط تهران و ریاض رقم زد.
اکبر هاشمی رفسنجانی میهمان ویژه یی بود که اگر چه بهانه حضورش در عربستان سخنرانی در کنفرانس بین المللی گفت وگوی اسلامی بود اما دیدارهایش با مقامات این کشور برای کشورهای منطقه یک پیام مهم را به دنبال داشت. پیام باز شدن باب جدید روابط ایران و عربستان در شرایط جدید خاورمیانه.
باز شدن این باب تازه از آن جهت قابل توجه است که رئیس مجمع تشخیص مصلحت نظام بلندپایه ترین مقام شرکت کننده و تنها مقام سیاسی دعوت شده به کنفرانس بین المللی گفت وگوی اسلامی بود که به صورت شخصی از جانب پادشاه عربستان دعوت شده و سفیر عربستان در ایران هنگام تقدیم دعوتنامه ملک عبدالله به وی گفته بود؛ «ملک عبدالله به دلیل جایگاه والایی که در دنیای اسلام برای حضرتعالی قائلند و معتقدند باید از اندیشه و دانش شما بهره کافی برد، شخصاً به من ماموریت دادند از جنابعالی برای حضور در این اجلاس دعوت به عمل آورم.»
اما سفر هاشمی رفسنجانی به عربستان سعودی در برهه یی صورت گرفت که روابط ایران و عربستان از سه سال پیش تاکنون روزهای پرچالشی را پشت سر گذاشته است و از این رو حضور یک مقام عالی رتبه ایرانی در ریاض در شرایط بحرانی منطقه می تواند پیام های خاصی را برای کشورهای دیگر دربر داشته باشد، خصوصاً که سفر یک هفته یی هاشمی رفسنجانی به عربستان در شرایطی صورت گرفت که دو کشور از سه سال پیش رقابت اساسی را بر سر قدرت در خاورمیانه آغاز کرده اند.
اوج این چالش ها زمانی بود که امریکا حمایت مالی خود را از عربستان با اعلام معامله تسلیحاتی با این کشور اعلام کرد. پس از آن افزایش نفوذ ایران در عراق از یک سو و مسائل لبنان، طی سه سال گذشته بارها دو کشور را رو در روی یکدیگر قرارداد و عربستان سعودی در بازی قدرت خاورمیانه به رقیب سرسخت ایران البته با حمایت ویژه کاخ سفید تبدیل شد.
با این وجود معادلات سیاسی عربستان و شاید ایران درباره لبنان موجب شد مقامات دوم کشور مذاکراتی را در این خصوص آغاز کنند و سرانجام توافق اخیر میان گروه های درگیر در لبنان برای آشتی از شدت اختلافات موجود میان ایران و عربستان کاست و روابط تهران و ریاض پس از مدت ها تنش به آرامش گرایید.
اکبر هاشمی رفسنجانی در چنین شرایطی قدم به خاک عربستان سعودی گذاشت تا میهمان عالی رتبه یک هفته یی مقامات آل سعود باشد. او پیش از این در سال های ۷۶ و ۸۴ نیز به این کشور سفر کرده بود، اما دیدارهای گذشته در سال های تنش زدایی و بهبود روابط تهران با تمامی کشورها از جمله عربستان صورت گرفته بود.
قبل از روی کار آمدن دولت تنش زدا و اصلاح طلب سیدمحمد خاتمی نیز هاشمی رفسنجانی طی ۸ سال دوران ریاست جمهوری اش تلاش کرد ارتباطات میان ایران و عربستان را دگرگون سازد. تاکید او بر اتحاد شیعه و سنی از احترام خاصی میان خاندان سعودی برخوردار شد و با این تفاسیر هاشمی سال ها است که جایگاه خود را در میان مقامات ریاض حفظ کرده است. جایگاهی که با فراز و فرودهای روابط دو کشور از زمان تشکیل دولت نهم کمرنگ نشد و در فصل تیرگی رابطه ها او را راهی عربستان کرد تا با مقامات ریاض درباره مسائل لبنان، عراق و البته روابط خاص دولتمردان عربستان با امریکا به عنوان عامل اصلی فشار بر تهران گفت وگو کند.
در این میان مسائل و مشکلات زائران ایرانی نیز یکی دیگر از محورهای مهم مذاکرات او با مقامات عربستان بود. احیای دیدار زوار ایرانی به خصوص زنان از قبرستان بقیع برای نخستین بار یکی از نتایج مهم دیدار هاشمی رفسنجانی با مقامات عربستان است. رئیس مجلس خبرگان رهبری همچنین اولین ایرانی است که روز دوشنبه توانست از منطقه فدک در اطراف مدینه بازدید کند.
هاشمی رفسنجانی طی سفرش به عربستان دیداری خصوصی با پادشاه عربستان داشت و هنگام افتتاح «کنفرانس بین المللی گفت وگوی اسلامی» شانه به شانه ملک عبدالله وارد تالار شد و حتی در طول برگزاری کنفرانس کنار وی نشست.
به هر حال حضور اکبر هاشمی رفسنجانی در عربستان به عنوان تنها مقام سیاسی شرکت کننده در کنفرانس فوق صرف نظر از بیان جایگاه خاص او در میان مقامات سعودی این روزها بیانگر پیام دیگری هم هست. پیامی با محوریت آغاز فصل گرم روابط تهران و ریاض با محوریت هاشمی رفسنجانی.

نیلوفر منصوریان

منبع : روزنامه اعتماد