درباره لوریس چکناواریان

▪ متولد ۱۳۱۶ در بروجرد
▪ تحصیلات ابتدایی در هنرستان عالی موسیقی تهران
▪ سفر به وین برای ادامه تحصیل در رشته موسیقی
▪ فارغ التحصیل آكادمی موسیقی وین (موتسارتئوم زالسبورگ) در سال ۱۳۴۹
▪ فارغ التحصیل رهبری اركستر از دانشگاه میشیگان
▪ استاد هنرستان عالی موسیقی تهران۱۹۶۳-۱۹۶۱
▪ رئیس صداخانه ملی هنرهای زیبای كشور
▪ آغاز نگارش اپرای رستم و سهراب با حمایت آهنگساز بزرگ كارل ارف
▪ انتشار آثار پیانویی و باله فانتاستیك به وسیله انتشاراتی دوبلینگر اتریش
▪نخستین اجرای كنسرتو پیانو با اركستر سمفونیك تهران به رهبری حشمت سنجری و تك نوازی وینفرید وان درهوفن.
▪ نگارش۱۵۰ اثر پیانویی از ابتدایی تا استادی به سفارش كارل ارف برای متد ارف
▪ استاد كالج كنكوردیا
▪ استاد و رئیس گروه اپرا و سازهای اركستری دانشگاه مینه سوتا۱۹۷۰-۱۹۶۶
▪ رهبر اركستر اپرای تهران
▪ فعالیت به عنوان رهبر اركستر فیلارمونیك ارمنستان از سال ۱۹۹۰
▪ شروع فعالیت آهنگسازی فیلم با ساخت موسیقی متن فیلم كوتاه «جلد مار» ۱۳۴۱
▪ شروع فعالیت سینمایی با فیلم «جدال در مهتاب» (انزو دل اكویلا وینچنسو) به عنوان سازنده موسیقی متن در سال ۱۳۴۲
▪ فعالیت در انگلستان به عنوان رهبر ویژه شركت آر.سی.ای
▪ رهبری اركسترهای مطرح دنیا مانند اركستر سمفونیك لندن، اركستر فیلارمونیك لندن، اركستر سلطنتی لندن، اركستر سمفونیك هاله، اركستر فیلار مونیك هلسینكی، اركستر سمفونیك ارمنستان، اركستر سمفونیك مكزیك، انسامبل سازهای ضربی لندن، انسامبل سازهای ضربی استراسبورگ،اركسترمجلسی انگلستان، اركستر سمفونیك یامیوری ژاپن و ...
▪ مدیر هنری و رهبر اركستر فیلارمونیك ارمنستان۲۰۰۰-۱۹۸۹
▪ برپایی فستیوال بزرگ موسیقی وین در تهران
▪ برپایی فستیوال یك ماهه موسیقی بین الملل در تهران، اجرای سوئیت رستم و سهراب و سمفونی ۲ با اركستر سمفونیك وین، اجرای اپرای رستم و سهراب در سالن فستیوال سنت پولت با هنرمندان اتریشی و اسلواك، اجرای خسرو و شیرین، لیلی و مجنون، اجرای موسیقی زنده بر فیلم صامت اتللو، موسیقی متن فیلم
▪ سریال « بشارت منجی»، اتمام نگارش اپرای رستم و اسفندیار۲۰۰۰-۱۹۸۹
▪ دریافت نشان درجه یك هنری از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی
▪ ساخت ۵ سمفونی ۵ كنسرتو و تعداد زیادی آثار مجلسی و...
▪ نخستین آهنگساز موسیقی فیلم در ایران و خالق تعداد زیادی موسیقی فیلم: من ایران را دوست دارم (به كارگردانی: خسروسینایی)، پرتو یك حماسه (به كارگردانی: منوچهر طیاب)، تنگسیر (امیر نادری) ، مناظر ایران (به كارگردانی: هوشنگ شفتی) و موسیقی سریال زندگی مسیح (به كارگردانی نادر طالب زاده) و...
▪ برخی از آثار او عبارت اند از: قطعه باگاتلهای ارمنی ، كنسرتو ویولن، كنسرتو پیانو، باله فانتاستیك برای سه پیانو و سازهای ضربی و آثار پیانویی ،اپرای پردیس و پریسا و باله سیمرغ، اپرای رستم و سهراب، باله اتللو، سمفونی ۱ و ،۲ ركویئم برای اركستر سولیست و گروه كر، اوراتوریو كتاب مكاشفه، كنسرتو ویولنسل، كنسرتو بی پا، كنسرتو و...
▪ آخرین اثر او سمفونی عشق و امید به مناسبت سال پیامبر اعظم (ص) ساخته و اجرا شده است.
سالن تالار وحدت، مملو از جمعیت است.سید مهدی شجاعی هم به روی صحنه آمده، وزیر فرهنگ و ارشاد به همراه جمعی از مقام های كشوری در ردیف نخست ایستاده و همراه جمعیت به تشویق هنرمندان روی صحنه مشغول اند.اركستر فیلارمونیك ارمنستان اثری تازه را به اجرا در آورده است،اثری به سفارش معاونت هنری و با حمایت وزیر در مدح و منقبت حضرت ختمی مرتبت محمد مصطفی (ص) كه لوریس چكناواریان ساخته و رهبری كرده كه در جشنواره موسیقی فجر امسال، به روی صحنه رفت.
شاید هیچ آهنگسازی را نتوان یافت كه همچون لوریس چكناواریان در اندك زمانی، ارتباط درستی با مدیران فرهنگی كشور برقرار كرده باشد تا هم موقعیت خویش را به عنوان آهنگساز و رهبراركستر تثبیت و هم امكانی برای اجراهای تازه در ایران فراهم كرده باشد.این ویژگی ارتباط سهل و ساده را البته در انتخاب رپرتوار اجرا و نیز نحوه ارتباط با مخاطب نیز می توان در چكناواریان سراغ گرفت.خصوصیتی كه گر چه به مذاق بسیاری از موسیقیدانان جدی ایرانی خوش نمی آید، اما توانسته است در اندك زمانی نام چكناواریان را در میان مردمِ حتی ناآشنا با موسیقی كلاسیك،همطراز و در كنار چهره های موسیقی پاپ در ایران و یا پاپ-كلاسیك های محبوب عامه مردم در ایران همچون یانی و دیگران بنشاند.این ویژگی را البته چكناواریان یكی از موفقیت های خود می داند تا به عنوان یك آهنگساز و رهبر،علاوه بر خلق آثار تازه،راهی برای نفوذ و ارتباط سریع با لایه های مختلف دوستداران هنر در ایران نیز برقرار كند.
لوریس چكناواریان سال ۱۳۱۶ در بروجرد به دنیا آمد. تحصیلات موسیقی خود را از سال ۱۳۳۲ در هنرستان عالی موسیقی آغاز كرد.بعد از پایان تحصیلات متوسطه به وین رفت و تا سال ۱۳۴۰ در فرهنگستان موسیقی این شهر به تحصیل آهنگسازی و رهبری اركستر پرداخت. در سال ۱۹۶۱ میلادی با رتبه اول از آكادمی موسیقی وین در رشته آهنگسازی فارغ التحصیل شد. از آثار این دوران او می توان به كنسرتو ویولن، كنسرتو پیانو، باله فانتاستیك برای سه پیانو و سازهای ضربی و آثار پیانویی دیگر اشاره كرد.
در سال ۱۹۶۳ به ایران بازگشت و ضمن تدریس در هنرستان عالی موسیقی و ترتیب دادن نمایشگاهی از سازهای ملی در انستیتو گوته تهران، تصدی صداخانه ملی هنرهای زیبای كشور را عهده دار شد.
چكناواریان در اواخر سال ۱۳۴۲ رهسپار اتریش شد و در سالزبورگ كار آهنگسازی را ادامه داد.دو سال بعد به آمریكا رفت و چند سال در دانشگاه میشیگان به ادامه تحصیل در رشته های آهنگسازی و رهبری اركستر پرداخت.در سال ۱۳۴۹ به ایران بازگشت و علاوه بر كنسرت هایی با اركستر سمفونیك تهران، اركستر مجلسی و تلویزیونی ملی ایران و...(به عنوان رهبر میهمان)، آثار متعددی آفرید كه بیشتر آنها در تالار رودكی اجرا شد.
او در این دوران استاد هنرستان عالی موسیقی تهران بود، رئیس صداخانه ملی شد، نگارش اپرای رستم و سهراب را آغاز كرد، آثار پیانویی و باله فانتاستیك او را انتشاراتی دوبلینگر اتریش منتشر كرد و نخستین اجرای كنسرتو پیانوی او را اركستر سمفونیك تهران به رهبری حشمت سنجری و تك نوازی «وینفریدوان درهوفن» به روی صحنه برد.
سال ۱۹۶۵ با حمایت آهنگساز بزرگ، كارل ارف، كار نگارش اپرای رستم و سهراب را ادامه داد، دوستی او با كارل ارف نتایجی نیز در زمینه تحقیق برای آموزش موسیقی به كودكان به دنبال داشت.نگارش ۱۵۰ اثر پیانویی از ابتدایی تا استادی به سفارش كارل ارف برای متد ارف كه قسمتی از آنها را انتشاراتی شُت منتشر كرد نیز از دیگر نتایج این آشنایی بود.چكناواریان از۱۹۶۶ تا۱۹۷۰ استاد كالج كنكوردیا، استاد و رئیس گروه اپرا و سازهای اركستری دانشگاه مینه سوتا بود.در خلال این سال ها و همزمان با حضور پراكنده در ایران او فعالیت در انگلستان را به عنوان رهبر ویژه شركت آر.سی.ای.آغاز و تعداد زیادی از آثار مطرح دنیا را در آنجا ضبط كرد. آثاری كه تعدادی از آنها در سال های اخیر جزو «اجراهای تاریخی» قرار گرفته اند.
اتمام نگارش اپرای رستم و سهراب، باله اتللو، سمفونی ۱ و ،۲ ركویئم برای اركستر سولیست و گروه كر، اوراتوریو كتاب مكاشفه ،حاصل این دوران كاری لوریس چكناواریان است.او همچنین رهبری اركسترهای مطرح دنیا را مانند اركستر سمفونیك لندن، اركستر فیلارمونیك لندن، اركستر سلطنتی لندن، اركستر سمفونیك هاله، اركستر فیلارمونیك هلسینكی، اركستر سمفونیك ارمنستان، اركستر سمفونیك مكزیك، انسامبل سازهای ضربی لندن، انسامبل سازهای ضربی استراسبورگ،اركستر مجلسی انگلستان، اركستر سمفونیك یامیوری ژاپن و غیره... را بر عهده داشته است.
چكناواریان مدتی نیز در نیویورك مستقر بود.استقرار در نیویورك به نگارش سمفونی ۳ و ۴ و ،۵ كنسرتو ویولنسل، كنسرتو بی پا، كنسرتو گیتار منجر شد.نخستین اجرای كنسرتوگیتار چكناواریان را «په په رومرو» اجرا كرد. چكناواریان در سال ۱۳۵۱ به رهبری اركستر اپرای تهران منصوب شد.مدتی بعد از او برای رهبری اركستر سمفونیك ارمنستان دعوت شد تا به آن كشور برود. چكناواریان در ایروان به فعالیت های هنری خود ادامه داد.
چكناواریان تا سال۲۰۰۰ مدیر هنری و رهبر اركستر فیلارمونیك ارمنستان بود و با سفر به كشورهای اروپایی، كانادا و ایالات متحده موفقیتهای بزرگی را به دست آورد، از آن جمله است اهدای ساز و وسایل ضبط موسیقی به ارزش نیم میلیون دلار از سوی دولت ژاپن، ضبط آثار بزرگ برای شركت آ.آس.وی انگلستان، ضبط صفحات رسمی دویستمین سالمرگ موتزارت و صدمین سالمرگ اشتراوس به سفارش شبكه تلویزیونی اُ.ار.اف اتریش. این شبكه فیلم مستندی نیز از زندگی و فعالیت های هنری-اجتماعی چكناواریان تولید كرد.
چكناواریان در دهه گذشته حضور بیشتری در ایران داشته و در خلال این سال ها، نخستین اجرای اپرای رستم و سهراب را در تالار وحدت به روی صحنه برده است.برپایی فستیوال بزرگ موسیقی وین، در تهران، اجرای باله رومئو و ژولیت پروكفیف در اپرای وین برپایی فستیوال یك ماهه موسیقی بین الملل در تهران، اجرا سوئیت رستم و سهراب و سمفونی ۲ با اركستر سمفونیك وین، اجرای اپرای رستم و سهراب در سالن فستیوال سنت پولت با هنرمندان اتریشی و اسلواك، اجرای خسرو و شیرین، لیلی و مجنون، اجرا موسیقی زنده بر فیلم صامت اتللو، موسیقی متن فیلم - سریال « بشارت منجی»، اتمام نگارش اپرای رستم و اسفندیار و...نیز از دیگر فعالیت های او در سالهای اخیر است.
چكناواریان بیش از ۷۵ اثر مختلف دارد از جمله ۵ سمفونی، ۲ باله، ۵ كنسرتو و تعداد زیادی آثار مجلسی. همچنین آثار خود و بزرگان موسیقی را برای شركت های آر.سی.ای، فیلیپس، ای.ام.آی، ای.اس.وی و یونیكورن ضبط كرده است.او همچنین از نخستین آهنگسازان موسیقی فیلم در ایران محسوب می شود و خالق تعداد زیادی موسیقی متن است. چكناواریان نشان ها و مدال های فراوانی هم از شخصیت های مهم جهان دریافت كرده است از جمله دریافت نشان درجه یك هنری از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
فهرست آثار او به عنوان آهنگسازی با بیش از ۷۵ اثر، نشان از استعداد خلاق او در زمینه آهنگسازی است و اما سمفونی عشق و امید با بیانی تازه از زندگی حضرت محمد (ص)، امامان شیعه و حضرت مسیح (ع) در قالب سمفونی پیامبر اعظم(ع)،آخرین اثر لوریس چكناواریان است. در ششمین روز از برگزاری بیست و دومین جشنواره بین المللی موسیقی فجر، سوئیت سمفونی رسول عشق و امید نوشته سید مهدی شجاعی با رهبری لوریس چكناواریان و اركستر ارمنستان به روی صحنه رفت.سمفونی رسول عشق و امید، بیانی تازه از زندگی حضرت مسیح(ع) و به دنبال آن تولد و به پیامبری مبعوث شدن حضرت محمد (ص)، اشاعه فرهنگ اسلام از طریق امام علی(ع)، روایت واقعه عاشورا وشرح دلاوری های امام حسین(ع) و یارانش و در ادامه شرح زندگی دیگر امامان و معصومان(ع) است كه در نهایت به آخر زمان و ظهور منجی عالم بشریت حضرت مهدی(عج) و همچنین حضرت مسیح(ع) به عنوان یكی از یاران حضرت ختم می شود.
چكناواریان معتقداست همه ادیان و پیامبران، پیام خود را از راه نغمه های تأثیر گذار اعلام كرده اند، زیرا كلام بدون آهنگ نمی تواند چندان تأثیرگذار باشد.
او در عین حال به انواع موسیقی مذهبی نیز از نگاه یك آهنگساز نظر انداخته است و می گوید: «موسیقی تعزیه، مراسم محرم و سینه زنی، همچنین آوای قرائت قرآن كریم، همگی جلوه هایی از هنر مذهبی هستند، اما در زمینه موسیقی اركسترال و كرال كم كار شده است.آهنگسازان ایرانی می توانند داستان های مذهبی یا تعزیه را به صورت اپرا یا سمفونی در بیاورند، ولی این كار مستلزم این است كه وزارت فرهنگ وارشاد اسلامی، دانشگاه ها یا فرهنگسراهای مختلف، به آهنگسازان سفارش بدهند.چون نوشتن و اجرای چنین كارهای بزرگی هزینه بسیاری را می طلبد.» او ادامه می دهد: «همیشه تعداد آدم هایی كه موسیقی را حمایت كرده اند، كم بوده است.
موسیقی سخت ترین و پرهزینه ترین رشته هنر است.زمانی كه آهنگساز اثر خود را می نویسد فقط یك كاغذ است، ولی رهبر اركستر باید اثر را گوش دهد. بنابراین اجرا دنیای متفاوتی دارد.همچنین درآمد اپرا خیلی كم است.دلیل این مسأله به پرهزینه بودن اپرا برمی گردد و دیگر این كه دولت حتی یك ریال هم كمك نمی كند.البته این مسأله در دنیا صادق است و این مردم هستند كه باید به اركستر كمك كنند.در حال حاضر دولت آلمان ۳۰ اپرا دارد كه ۹۹ درصد آنها ضررده است، اما با وجود این همه ضرر، چرا این هنر را هنوز زنده نگه داشته اند؟ به این دلیل كه برای فرهنگ شان خیلی مهم است.
از سوی دیگر اسپانسرها خیلی كم شده.در گذشته اسپانسرها افراد تحصیلكرده ای بودند و به دلیل فرهنگ شان به طرف موسیقی كلاسیك جلب می شدند، اما هم اكنون برعكس این است و بازاریاب هستند. این مسأله تراژدی است .این هنر ملیت های مختلف را به هم نزدیك می كند.» با این اوصاف و با این كه چكناواریان در این سال ها همواره بر اساس سفارش های متولیان دولتی دست به كار تنظیم قطعات و آهنگسازی و رهبری اركستر شده است،اما اعتقاد قلبی او به حمایت مردمی از هنر موسیقی است.چكناواریان در همایش نسخ خطی از دست وزیر ارشاد، رئیس مجلس و در حضور چند تن از اعضای هیأت دولت لوح و تندیس دریافت كرد.
او در این سال ها یك مركز آموزش موسیقی نیز با عنوان فرهنگستان موسیقی چكناواریان تأسیس كرده است. او درباره انگیزه اش می گوید: «با این كه درایران و در بروجرد متولد شده ام ، اما بیش از نصف عمرم را در خارج از كشور گذرانده ام؛ حالا بعد از سال ها دوری به وطنم بازگشتم، آمده ام تا همه تجربه های خود را در زمینه آموزش موسیقی در اختیار جوانان این مرزوبوم بگذارم، جوانانی كه در دنیا بی نظیروفوق العاده اند . می خواهم به فرهنگ و هنر كشورم تا آنجا كه در توان دارم خدمت كنم.»
اما یكی از جذاب ترین آثار چكناواریان همانا اپرای رستم و سهراب است كه برای نخستین بار در تالار وحدت چند سال پیش اجرا شد: «من در طول بیست و پنج سال، هشت ورژن مختلف از این اپرا نوشتم و دلیل طول كشیدن این كار این بوده كه علاقه زیادی داشتم ولی به علت جوانی، قدرت آن را نداشتم كه زیاد روی آن مانور بدهم.همین طور بتدریج چیزهای جدیدی آموختم و به زورخانه ها و تعزیه خوانی های مختلفی رفتم و با استادان بسیاری مشورت كردم. خودم هم همراه با این كار رشد كردم. مانند هارتلیست ها كه از وزنه كمتر به وزنه سنگین تر روی می آورند. آن قدر پیش رفتم تا به ایده ال خود برسم و به آن چه از ابتدا در ذهن خود به عنوان نتیجه می پروراندم.
البته می دانستم كه روی صحنه بردن كار بسیار مشكلی است و میلیون ها دلار خرج خواهد داشت بخصوص آن كه اپرا را به فارسی نوشتم كه فهمیدن آن حتی برای یك فارسی زبان مشكل است. بنابراین به روی صحنه رفتن آن برایم یك رؤیا بود.حالا وقتی در مملكت خودت ایران به این موفقیت دست پیدا كنی... خودتان حدس بزنید كه چه قدر به یك معجزه می ماند.می دانید كه ما این كار را در ارمنستان ضبط كردیم. در آنجا حتی برای خواندن اپرای آن بعضی خواننده ها، ماه ها نشسته اند و فارسی یاد گرفته اند.»
چكناواریان بخوبی قادر است احساسات درونی اش را بیان كند و مخاطبان گوناگون خویش را با این احساسات پیوند بزند: «من عاشق آهنگهایی هستم كه از عشق سخن می گوید، چرا كه من آهنگ های پر از احساس را دوست دارم. من عشق را به خدا ارتباط می دهم و اگر كسی خدا را درك كند و بتواند ببیند، می تواند عشق را نیز درك كند .»

منبع : روزنامه ایران