فقط شلیک کن!

این پدیده جدید دانش بشری كه تقریباً در همه شئون زندگی انسان راه یافته است، همچون دیگر ساخته های دست بشر دو رو دارد كه یك روی آن استفاده صحیح در كارها و كمك به رشد و سعادت بشر است و روی دیگر آن استفاده غلط است كه معمولاً جز در موارد علمی و شغلی از آن استفاده می شود.
بازی های رایانه ای بیشتر از همه، كودكان و نوجوانان را شیفته خود می كند. پیشرفت كیفیتی این بازی ها به فاصله كوتاهی در ایران رواج یافته و بازار اسباب بازی و لوازم صوتی- تصویری را به تسخیر خود درآورده است.
این بازی ها كه دارای تصاویر دو بعدی، موسیقی و... است، تا ۵۰ درصد با تصاویر واقعی انطباق دارد. چیزی كه اخیراً بر تعداد طرفداران این بازی ها افزوده، قیمت مناسب آنها برای مصرف كننده است. علاوه بر این چون كودك و نوجوان خود اجرا كننده و در بطن بازی است و همراه با سایر شخصیت های بازی درگیر ماجراهایی می شود كه طراح آن برای او تدارك دیده است، این نوع بازی، برایش بسیار جذاب است.
این بازی ها با استفاده از تصاویر پرتحرك و صداهای مهیج، دنیایی از هیجان را برای كودكان كه شیفته جنب و جوش هستند، ارزانی می دارد و همین جذبه، روح و جسم آنان را مطیع خود ساخته و به عالمی از تخیلات می برد. تا جایی كه كودك، خود را محور و قهرمان اصلی ماجرا می پندارد.
●اثرات مثبت بازی های رایانه ای
- یادگیری را آسان و توجه كودكان را جلب می كند.
- با رایانه هر چند بار كه بخواهند، می توانند موضوعی را ببینند و مرور كنند.
- برنامه های بسیار متنوعی وجود دارند كه به كودكان امكان می دهد تا نقاشی ها یا داستان هایی را خلق كنند و یا بازی های در بازار موجود است كه كودكان را به تاریخ یا جغرافیا علاقه مند می كند.
- برنامه های آموزشی به كودكان كمك می كند تا مهارت هایی را تمرین كنند.
- كودك بدون كثیف كردن لباس ها و اطراف می تواند به راحتی نقاشی بكشد و رنگ ها را عوض كند. مثلاً اگر از رنگ سبز نقاشی اش خوشش نیامد به رایانه می گوید رنگ قرمز را انتخاب كن، رنگ قرمز رضایت او را فراهم نكرد، رنگ آبی و...
- مفاهیم و مبانی ریاضیات را با كمك شكل های مختلف و ساده به كودك آموزش می دهد.
- به عقیده بعضی از پزشكان، بازی های رایانه ای به كودكان كمك می كند كه به داروهای مسكن كمتر احتیاج پیدا كنند.
- بازی های رایانه ای بچه ها را وارد دنیایی می كند كه كنترلش در دست آنهاست و به همین دلیل آنها از این بازی لذت می برند.
- باعث هماهنگی چشم و دست و پرورش عضلات ظریف كودك می شود.
- وسیله كمك آموزشی برای معلولین و پر كردن اوقات فراغت آنان است.
●اثرات منفی بازی های رایانه ای
الف) آسیب های جسمانی
چشمان فرد به دلیل خیره شدن مداوم به صفحه نمایش رایانه به شدت تحت فشار نور قرار می گیرد و دچار عوارض می گردد.مشاهدات نشان داده است كه نوجوانان چنان غرق بازی می شوند كه توجه نمی كنند تا چه حد از لحاظ بینایی و ذهنی بر خود فشار می آورند.
به دلیل این كه كودك در یك وضعیت ثابت تا ساعت ها می نشیند، ستون فقرات و استخوان بندی او دچار مشكل می شود. همچنین احساس سوزش و سفت شدن گردن، كتف ها و مچ دست از دیگر عوارض كار نسبتاً ثابت و طولانی مدت با رایانه است.پوست فرد در معرض مداوم اشعه هایی قرار می گیرد كه از صفحه رایانه پخش می شود.
ایجاد تهوع و سرگیجه خصوصاً در كودكان و نوجوانانی كه زمینه صرع دارند، از دیگر عوارض بازی های رایانه ای است.
ب) آسیب های روانی- تربیتی
۱- تقویت حس پرخاشگری
مهمترین مشخصه بازی های رایانه ای حالت جنگی اكثر آنهاست و این كه فرد باید برای رسیدن به مرحله بعدی بازی با نیروهای به اصطلاح دشمن بجنگد، استمرار چنین بازی هایی كودك را پرخاشگر و ستیزه جو بار می آورد. «خشونت» مهمترین محركه ای است كه در طراحی جدیدترین و جذاب ترین بازی های كامپیوتری به حد افراط از آن استفاده می شود، برخی از چهره های معروف هالیوود كه در فرهنگ ما انسان های ضد ارزش و غیراخلاقی هستند، در این بازی ها به صورت قهرمان های شكست ناپذیر جلوه نمایی می كنند.
۲- انزوا طلبی
كودكانی كه به طور مداوم با این بازی ها درگیرند درون گرا می شوند. در جامعه، منزوی و در برقراری ارتباط اجتماعی با دیگران ناتوان می گردند. روحیه انزواطلبی باعث می شود كه كودك از گروه همسالان جدا شود كه این خود سرآغازی برای بروز ناهنجاری های دیگر است.مادری می گوید: فرزندم به بازی های رایانه ای معتاد شده است. او هر روز خود را به صفحه تلویزیون می رساند و از دنیای بیرون به كلی بی خبر است، حتی متوجه رفت و آمد میهمانان نمی شود و همیشه بعد از دست كشیدن از این برنامه با سردرد و كسالت مواجه می شود.
ج) تنبل شدن ذهن
در این بازی ها به دلیل این كه كودك و نوجوان با ساختنی ها و برنامه های دیگران به بازی می پردازد و كمتر قدرت دخل و تصرف در آنها پیدا می كند اعتماد به نفس او در برابر ساختنی ها و پیشرفت دیگران متزلزل می شود.
تصور بیشتر خانواده ها این است كه در بازی های رایانه ای فرد در بازی مداخله فكری مداوم دارد. اما این مداخله، فكری نیست بلكه این بازی ها سلول های مغزی را گول می زنند و از نظر حركتی نیز فقط چند انگشت كودك را حركت می دهند. ما هر چه در این مسیر حركت كنیم و بازی ها را گسترش دهیم، انسان هایی را تحویل جامعه خواهیم داد كه سرخورده، افسرده، غیرمتحرك و غیرسازنده هستند و خود اتكایی آنها بسیار كم خواهد بود و ابتكار عمل نخواهند داشت، در حالی كه برای جامعه، نیاز به انسان هایی خلاق، مبتكر و متفكر داریم.
د) تأثیر منفی در روابط خانوادگی
با توجه به این كه زندگی در كشور ما نیز به طرف ماشینی شدن پیش می رود و در بعضی خانواده ها زن و مرد شاغل هستند و یا بعضی از مردان بیش از یك شغل دارند، خود به خود روابط عاطفی و در كنار هم بودن خانواده كمتر شده و عده زیادی از این وضع و وجود تلویزیون به عنوان جعبه جادویی كه باعث سرد شدن روابط خانوادگی شده ناراضی هستند و حالا نیز جعبه جادویی دیگری یا جاذبه سحرآمیزتری به نام رایانه اضافه بر این وضعیت شده و مشكلات را دو چندان كرده است.
و) افت تحصیلی
به دلیل جاذبه مسحور كننده ای كه این بازی ها دارد، بچه ها وقت و انرژی زیادی را صرف بازی با آن می كنند، حتی بعضی از كودكان صبح، زودتر از وقت معمول بیدار می شوند تا قبل از مدرسه كمی بازی می كنند و وقت های تلف شده را هم بدین صورت جبران كنند. یكی از والدین اظهار می دارد كه در سال گذشته پسرم بهترین نمرات را داشته اما از وقتی كه رایانه برایش خریده ایم روزی ۲ الی ۳ ساعت وقت خود را صرف بازی می كند و از لحاظ تحصیلی افت پیدا كرده است.
●رهنمودها
- اگر چنانچه قرار است از بازی های كامپیوتری استفاده كنید، بهتر است بازی های تصویری خلاق كه كودكان باید به وسیله آنها، معماهایی را حل كنند، بیش از بازی های دیگر مورد توجه قرار دهید.
- بازی دسته جمعی كودكان، با ابزارهای تصویری كمتر مسأله ساز است، این اسباب بازی ها، زمانی مخرب خواهد بود كه كودك به تنهایی برای ساعات طولانی، غرق بازی شود.
- والدین وقت بیشتری را به كودك و نوجوان خویش اختصاص بدهند. هر قدر وقت گذاری و ارتباط صحیح بین والدین و فرزندان بیشتر باشد زمینه چنین بازی هایی كمتر فراهم می شود.
به اعتقاد پزشكان ایتالیایی و بعضی كشورهای دیگر اروپایی، مقصران اصلی، والدین هستند كه فرزندان خود را برای ساعت های طولانی در مقابل تلویزیون، كامپیوتر و ویدئو گیم، یا فیلم های ویدئویی رها می كنند.
- بهتر است كه والدین همراه فرزندان خود به كوهستان، باشگاه ها و میادین ورزشی بروند و به بازی های مورد علاقه آنها بپردازند تا انرژی عصبی و روانی آنان تخلیه شده و توجهشان از بازی های رایانه ای منحرف شود.
- به فرزندتان اجازه ندهید در فاصله نزدیكی از صفحه رایانه بنشیند.
- از رایانه هایی با صفحه كوچك استفاده كنید.
- نور صفحه تلویزیون را كم كنید.
- ضروری است بچه ها به طور مرتب بین دو نوبت بازی استراحت كنند.
- چشم ها باید مسلط به صفحه رایانه باشد.
- روشنایی اتاق به نحوی تنظیم شود كه زنندگی نور به حداقل برسد.
- بهتر است والدین با كودكان صحبت كنند كه فقط روزهای تعطیلی مجاز به استفاده از این بازی ها هستند.
با استدلال و منطق آسیب هایی را كه كامپیوتر به كودكان وارد می آورد متذكر شوید.مخرب ترین بازی های تصویری، بازی هایی هستند كه تصاویر آنها به طور مكرر بر صفحه ظاهر می شوند و كودك باید به تمام تصاویری كه از برابر چشم وی می گذرند، شلیك كند، لذا توصیه می شود از این گونه بازی ها كمتر در دسترس كودك قرار گیرد.
سمیه صیادی فر

منبع : روزنامه همشهری