دادگاهی بین المللی برای حکمیت در ورزش جهان

دادگاه عالی ورزش، دادگاهی برای حکمیت در رشته های مختلف ورزشی است که مقر آن در لوزان سوئیس بوده و تحت شرایطی به اختلاف ها رسیدگی خواهدکرد.
آرای این دادگاه اساساً زمانی قابل قبول است که در اساسنامه کنفدراسیونها درباره آن قید شده باشد. به عنوان نمونه از آنجا که در اساسنامه فیفا بندهای ۵۹ و ۶۰ به این موضوع پرداخته و داوری دادگاه Cas را مجاز شمرده است به همین خاطر بسیاری از موضوع ها و اختلاف ها بین طرفین در رابطه با متون قراردادها یا سایر موارد در دادگاه عالی ورزش قابل بررسی است.
نکته مهم این که در اساسنامه Cas آمده است این دادگاه بیشتر جنبه حکمیت و ریش سفیدی دارد و ممکن است آرای آن الزام آور نباشد.
بالاتر از این دادگاه، I Cas وجود دارد که در اعتراض به تصمیمات Cas می توان به آن مراجعه کرد. Cas را چیزی شبیه به دیوان داوری لاهه می دانند که طرفین در صورت مراجعه به آن می توانند به حل اختلاف بپردازند. این دادگاه عالی ورزش تمامی رشته ها را شامل می شود و مختص یک یا ۲ رشته ورزشی نیست.
دادگاه Cas در کشورها نفوذ نمی کند و تاکنون در ایران به مانند کشور دیگری ورود نکرده است. اگر تصمیم گیری درباره برخی از مشکلات تیم های ایرانی داشتند به ارجاع شکایت مدعیان به Cas مربوط می شود.
نام دادگاه عالی ورزش (Cas) در ماه های گذشته آن قدر به گوش علاقه مندان ورزش ایران، بخصوص فوتبال شنیده شد که کنجکاوی های زیادی را نسبت به این مرجع عالی تصمیم گیری به دعاوی برانگیخت. با وجود این که سال ها از فعالیت Cas می گذرد و هر روز پرونده های بزرگی به وسیله این دادگاه مورد بررسی قرار می گیرد اما کمتر شاهد مطرح شدن آن در رسانه های ایرانی بوده ایم.
سهل انگاری که در مدیریت قبلی باشگاه استقلال رخ داد و ارسال نشدن به موقع مدارک بازیکنان این تیم به کنفدراسیون فوتبال آسیا که زمینه های اخراج آبی ها را از لیگ قهرمانان قاره فراهم کرد موجبات شکایت آبی ها به دادگاه عالی ورزشی را برانگیخت و چندی بعد نیز به طور رسمی اعلام شد استقلال اعتراض رسمی خود نسبت به تصمیم AFC را به Cas ارسال کرده و به این ماجرا شکایت کرده است. بعدها با رأی اولیه ای که این دادگاه به سود آبی ها صادر کرد نام Cas در کانون توجهات قرار گرفت. اگرچه تلاش های استقلالی ها در این دادگاه نافرجام ماند و آنها نتوانستند AFC را محکوم کنند اما فوتبال دوستان کشورمان تا حدی از فلسفه وجودی این دادگاه عالی ورزش باخبر شدند.
نام Cas چند روز پیش بار دیگر به طور جدی در روزنامه های ورزشی کشورمان مطرح شد و این بار پرسپولیسی ها بودند که در متن ماجرا قرار گرفتند. شکایت رافائل بازیکن سابق قرمزها از این تیم به دادگاه عالی ورزش ومحکومیت قرمزها به پرداخت جریمه ۱۸۰ هزار دلاری هنوز هم در جریان است و Cas حتی تأکید کرده است در صورت عدم اجرای این حکم به وسیله پرسپولیسی ها، این تیم باید با ۶ امتیاز منفی کار خود را از رده پائین تر لیگ ایران (دسته اول) پی بگیرد. در این مدت سران پرسپولیس از طریق وکلای خود در ایتالیا و سوئیس رایزنی هایی برای برگردان رأی این دادگاه انجام دادند اما تلاش های شان نافرجام ماند و خود به لازم الاجرا بودن رأی این دادگاه اعتراف کردند.
درباره دادگاه عالی ورزش وماهیت آن اظهارنظرهای متفاوتی وجود دارد. برخی ها تصمیم های آن را موازی با کمیته انضباطی کنفدراسیون های مختلف می دانند وگروهی دیگر مدعی هستند آرای این دادگاه ضمانت اجرایی ندارد ولی ظاهراً اوضاع برخلاف آن است که گروه های داخلی مطرح می کنند. هر روز پرونده های اختلاف نظر میان تیم ها، فدراسیون ها و بازیکن ها با گروه های دیگر در این مرجع عالی مورد بررسی قرار می گیرد و جامعه بین المللی نیز به آن احترام می گذارد.
● علامت سؤال
با تمام این جریانات هنوز هم Cas به عنوان یک علامت سؤال برای هواداران ورزش ایران باقی مانده است. شاید بسیاری از آنها که از نزدیک دستی بر آتش دارند و جزو جامعه کنونی ورزش به حساب می آیند نیز نسبت به ماهیت و فلسفه وجودی این دادگاه عالی ورزش بی خبرند. سران Cas در تعریف این مؤسسه بین المللی می گویند: «دادگاه حکمیت ورزش یک مؤسسه مستقل از سازمان های ورزشی است که خدماتی را به منظور تسهیل در رفع اختلاف ها در ورزش از طریق حکمیت، داوری و وساطت ارائه می کند و دارای قوانینی است که ورزش بین الملل به آن احترام می گذارد.
Cas در سال ۱۹۸۲ تأسیس شد و هم اکنون دارای ۳۰۰ داور متخصص در قوانین ورزش از ۸۷ کشور مختلف جهان است. این دادگاه به طور معمول حدود ۲۰۰ پرونده بزرگ تخلفات ورزشی را در هر سال مورد حکمیت قرار می دهد. Cas وظیفه دارد به طور قانونی اختلاف های ورزشی را برطرف سازد و احکام صادره از آن حکم دادگاه را دارد.
این نهاد بین المللی جلسه های مشاوره فراوانی برای هر یک از طرفین دعوی می گذارد و سعی می کند اختلاف ها را از طریق میانجیگری برطرف کند. در واقع یکی از کارهای مهمی که اعضای Cas قصد دارند آن را بزرگ جلوه دهند جلسه های مشاوره بین طرفین اختلاف است. ضمن این که Cas، دادگاه های موقتی را برای بازی های المپیک، بازی های کشورهای مشترک المنافع یا دیگر رقابت های معتبر جهانی برپا می کند تا به مشکلات و اختلاف های احتمالی، خیلی سریع پایان دهد. این دادگاه براساس ماهیت هر نوع بازی ها، قوانین ارجاع اختلاف ها را با توجه به شرایط آن تدوین می کند. دفتر اصلی Cas در لوزان سوئیس است. با این حال دادگاه یاد شده دو دفتر دیگر نیز در سیدنی و نیویورک دارد.
● موارد قابل ارجاع
برای آنها که کنجکاوانه ورزش، حواشی و جریان های پیرامون آن را پی می گیرند شاید این پرسش مطرح شودکه در چه مواردی می توان برای حل اختلاف به دادگاه عالی ورزش مراجعه کرد؟ در پاسخ به این سؤال می توان گفت هر مورد اختلافی که مستقیماً یا به طور غیرمستقیم به ورزش مربوط می شود قابل ارجاع به این دادگاه است.
حتی اختلاف هایی که به تجارت در ورزش مثل قراردادهای حامیان مالی ربط پیدا کند یا حتی قوانینی که توسط سازمان های ورزشی تنظیم می شود مثل مواردی پیرامون دوپینگ.
هر شخصیت حقیقی و حقوقی می تواند از خدمات این دادگاه بهره مند شود مثل ورزشکارها، باشگاه ها، فدراسیون ها، سازمان ها و یا کمیته برگزاری مسابقه ها ، حامیان مالی ، حتی شرکت های تلویزیونی.
لازم به ذکر است در مواردی خاص طرفین در قراردادهای بین المللی باید به صورت کتبی قیدکنند مرجع رسمی برای حل اختلاف احتمالی Casباشد. پروسه حکمیت در پرونده ها حتی ممکن است بین ۶ تا ۱۲ ماه به طول انجامد که البته در مواقع اضطراری مثل تعلیق اجرای حکم و ... می توان این فرصت را کوتاه تر کرد. حکم دادگاه cas محرمانه است و تمامی اعضای آن موظفند همه اطلاعات مربوطه را محرمانه تلقی کنند. تنها زمانی که طرفین دعوا موافقت کنند حکم صادره منتشر خواهد شد. در مواردی خاص، مانند خطا در اجرای قوانین بدیهی و ابتدایی می توان به حکم cas اعتراض کرد. قوانین بین الملل حتی این اجازه را می دهند در صورت تطبیق نداشتن با سیاست های جامعه یا نفع آن به آرای دادگاه عالی ورزش اعتراض کرد.
از دهه ۱۹۸۰ تا کنون با پیشرفت روزافزون ورزش به یک مرجع داوری احساس نیاز می شد و شاید همین عامل مهم ترین انگیزه برای ایجاد cas بوده است. طوری که امروزه بیشتر دادگاه های عمومی ترجیح می دهند امور مربوط به ورزش را به cas واگذار کنند. دادگاه عالی ورزش مدعی است ، با متخصصین امور ورزشی ، هزینه کم و سرعت عمل در خدمت ورزش بین الملل است.
● افزایش اختلاف ها
در اوایل دهه ،۸۰ اختلافات ورزشی افزایش روزافزونی پیدا کرده بودند و همین جریان ها، کمبودیک مرجع بین المللی برای رسیدگی به این اختلاف ها را بیش از پیش مطرح کرد. در سال ۱۹۸۱ باانتخاب خوان آنتونیو سامارانش به عنوان رئیس جدیدکمیته بین المللی المپیک اوضاع فرق کرد. وی ایده تأسیس یک مرجع قضایی را مطرح کرد. یک سال بعد در جلسه ioc در رم، قاضی «میبای» که در آن زمان عضو دادگاه بین المللی لاهه بود به عنوان مدیر گروه بررسی و آماده سازی دادگاه ورزشی برگزیده شد و چندی بعد دادگاه عالی ورزش تأسیس شد.
علت دیگری که باعث ایجاد دادگاه cas شد لزوم رسیدگی فوری به پرونده های ورزشی بود چراکه اگر این موارد را به دادگاههای معمولی ارجاع می دادندتا مدتها برای حل مشکل باید زمان سپری می شد. حامی مالی دادگاه عالی ورزش کمیته بین المللی المپیک است و با اعلام رسمی ioc در سال ۱۹۸۳ بودکه دادگاه cas در ۳۰ ژوئن سال ۱۹۸۴ به رسمیت درآمد و تحت رهبری «میبای » و «شوار» آغاز به کار کرد. قوانین این دادگاه با آنچه امروزه وجود دارند تاحدی فرق داشتند .
تقریباً در سال ۱۹۹۰ قوانین جدید وضع شدند و همچنان پابرجا هستند. Cas ابتدا دارای ۶۰ عضو بودکه همه توسط کمیته بین المللی المپیک معرفی می شدند و از فدراسیون های مختلف هم نمایندگانی در خود جای می داد.
تمامی هزینه های بررسی دعوا را کمیته بین المللی المپیک برعهده می گرفت تا cas به نوعی برای طرفین رایگان باشد اما در مواردی خاص که بررسی ها نیازمند هزینه های بیشتری بود طرفین موظف به پرداخت مقداری پول به این دادگاه می شدند. بیشترین و فشرده ترین دوران فعالیت cas بین سال های ۱۹۹۱ تا ۱۹۹۲ بود که تعداد بسیاری از موارد اختلاف مثل قراردادهای ورزشکاران، ملیت بازیکنان، اسپانسرها، گواهی ها، حق پخش تلویزیونی و تعداد زیادی موارد دوپینگ مورد بررسی قرار گرفت. در فوریه سال ۱۹۹۲ محرومیت یک سوارکار به نام گوندل به خاطر دوپینگ اسبش سر و صدای زیادی برپاکرد.
با این که Cas صلاحیت رسیدگی به این پرونده را ندارد. همین مورد باعث شد تا دادگاه فدرال هم در پانزدهم مارس ۱۹۹۳ دادگاه عالی ورزش را به رسمیت بشناسد و بدین ترتیب هرگونه شبهه ای نسبت به آرای این دادگاه از بین رفت و اعلام شد Cas باید از بدنه Ioc از نظر سازمانی و مالی جدا شود.
به دنبال این اتفاق I Cas تشکیل یافت که وظیفه آن بررسی و نظارت بر عملکرد دادگاه عالی ورزش و گردش مالی آن بود.
در واقع ICas به نوعی جای IOC را گرفت. ICas و سیستم جدید دادگاه عالی ورزش در توافق نامه ۲۲ ژوئن سال ۹۴ در پاریس به ثبت رسید. قوانین دادگاه عالی ورزش نیز در ۶۹ بند و در دو بخش بار دیگر مورد تدوین قرار گرفت و در سال ۹۹ بود که کدهای جدیدی به آن اضافه شد تا مشکلات احتمالی کمتر شود. Cas هم اکنون نقش مهمی را در میانجیگری اختلاف ورزش به عهده دارد.

علی رضایی
هوشنگ نصیرزاده، کارشناس داوری و حقوقی

منبع : روزنامه ایران