والدین سؤال می کنند ؛ چگونه او منظم می شود؟

اگر چه انضباط یک خصیصه مادرزادی نیست، بلکه باید به کودکان آموزش داده شود، و یاد گرفتن و آموختن آن توسط بچه ها زمان می برد، اما والدین مجبورند به مرور زمان کنترل رفتار و نظم و انضباط را به آنها بیاموزند.
● انضباط چیست؟
نظم و انضباط به کودکان می آموزد که چطور بر رفتار خود کنترل داشته باشند و با ایجاد محدودیت، رفتار غلط خود را اصلاح کنند. همچنین با تشویق و راهنمایی به آنها کمک می کند تا احساس بهتری نسبت به خود داشته و بیشتر در مورد خودشان فکر کنند.
● آیا تنبیه بدنی روشی مناسب برای برقراری نظم و انضباط است؟
به هیچ وجه. انضباط باید به بچه ها آموزش دهد که چگونه رفتار خود را کنترل کنند. تنبیه بدنی خود به طور مستقیم رفتار کودک را کنترل می کند و هیچ راه کاری در رابطه با کنترل رفتار با آنان نشان نمی دهد.
● آیا تنبیه آسان تر از آموزش نیست؟
اگر چه گاهی از اوقات این طور به نظر می رسد که تنبیه آسان تر از آموزش است و بچه هایی که تنبیه می شوند بلندتر از بقیه گریه می کنند، ولی تجربه نشان داده که هر چه کودک بزرگتر شود یاد می گیرد که مشکلات خود را با کتک زدن دیگران حل کند. بسیاری از والدین هم متوجه هستند که اگر چه تنبیه بدنی مدتی اوضاع را رو به راه می کند، اما رفتار نادرست بعد از مدتی دوباره از کودک سر خواهد زد.
● آیا تنبیه بدنی به کودک یاد نمی دهد که رئیس کیست؟
درست است که کودکان باید بفهمند چه کسی در خانواده حرف اول را می زند، اما تنبیه بدنی تنها به بچه ها یاد می دهد که از والدین خود بترسند. تربیت مناسب باید احترام و ارزش قائل شدن برای والدین را آموزش دهد.
● آیا تنبیه بدنی باعث نمی شود که کودکان از انجام رفتار نابجا بترسند؟
ممکن است. اما تنها زمانی که شما به آنان نگاه می کنید، آنان از ترس تنبیه رفتار غلطی انجام نمی دهند. کودکان باید یاد بگیرند که حتی در صورت عدم حضور والدین خود هم رفتاری صحیح و مناسب داشته باشند.
● آیا تنبیه بدنی مناسب می تواند گاهی برای کودکان مفید باشد؟
هیچ کودکی به تنبیه بدنی نیاز ندارد. این کار حتی می تواند خطرناک باشد. شما ممکن است در هنگام تنبیه کنترل خود را از دست داده و به کودک آسیب برسانید. کودکان برای یادگیری رفتار مناسب، به کتک خوردن نیازی ندارند.
● اگر نمی توانم کودکم را تنبیه کنم پس چه کار کنم؟
برای آموختن کنترل رفتار به کودک، راهها و روشهای متفاوتی وجود دارد که با کمک آنها به بچه ها یاد می دهید که چگونه نسبت به خود احساس بهتری داشته باشد. شما به عنوان مادر یا پدر با راهنمایی کردن، تعیین حد و حدود هر چیز، کنترل و اصلاح رفتار غلط و صحبت در مورد آنها با کودک و با آموزش اینکه چگونه در مورد خود فکر کند به آنها کمک می کنید.
● چگونه می توانم به فرزندم آموزش دهم که نسبت به خود احساس خوبی داشته باشد؟
وقتی کودک کار خوبی انجام می دهد، او را آگاه سازید. همین طور هم رفتارهای غلط را به او گوش زد کنید. با شنیدن چیزهای خوب به ما احساس خوبی دست می دهد و باعث می شود که مجدداً همان رفتار را تکرار کنیم. باید توجه داشت که به هنگام تعریف از کار کودک واقعیت را گفته و اغراق نکنیم و زمانی هم که فرزندمان رفتار غلط خود را اصلاح می کند او را تشویق کنیم، اگر چه پیشرفت کمی در این زمینه داشته باشد مثلاً:«عالیه تمام زنگ ورزش را بدون جنگ و دعوا با بچه ها بازی کردی!»
● برای راهنمایی کردن به چه چیزهایی نیاز دارم؟
برقراری نظم در مورد کارهای معمول روزانه بسیار مفید و مهم است. ساعت به رختخواب رفتن، غذا خوردن و انجام تکالیف. با ایجاد نظم در مورد کارهای روزانه، کودکان احساس امنیت و آرامش می کنند، زیرا دقیقاً در هر مورد می دانند که والدین چه انتظاری از آنان دارند. برای بچه های کوچکتر رفتن از یک فعالیت به سراغ فعالیت دیگر مشکل است. آگاهی دادن به آنان چند دقیقه قبل از انجام هر کار، کمک می کند که آماده شوند می توانید بگویید: «پنج دقیقه دیگر خواب است.» در ضمن باید واضح صحبت کنید: «می توانی شیر یا آب میوه انتخاب کنی اما نوشابه نه!» فقط نه گفتن به بچه ها کافی نیست، اغلب کودکان به یادآوری نیاز دارند.
● چگونه محدودیت تعیین کنم؟
چند پیشنهاد برای تعیین محدودیت وجود دارد.
▪ ابتدا با چند قانون شروع کنید. هر چه تعداد قوانین بیشتر باشد، به خاطر سپردن آنها برای بچه ها سخت تر است.
▪ از نه گفتن خود مطمئن باشید. به عنوان پدر یا مادر وظیفه شما سالم و امن نگاه داشتن محیط اطراف کودکان است، باید به او یاد داد که چگونه با سایر مردم کنار بیاید و باید بر روی عقاید خود پافشاری کنید، برای کودک دلایل نه گفتن خود را توضیح دهید و مطمئن شوید که توضیحات شما را می فهمد.
▪ به کودکان هم فرصت بدهید، باید برای تعیین حد و حدود هر چیز به کودکان هم فرصت داد تا به شما بگویند که در مورد هر محدودیتی چه فکر کرده و احساسی دارند حتی کودکان پنج تا شش ساله هم می توانند برای تعیین یک سری قوانین عادلانه به شما کمک کنند و در این صورت به اجرای آن قوانین پایبندتر خواهند بود. فهمیدن نظرات آنان مهم است، اما این گوش دادن به معنای موافقت با آنان نیست. ضمناً در مورد بعضی از قوانین باید شما به تنهایی تصمیم بگیرید.
▪ منظور خود را واضح بیان کنید. باید واضح و شفاف عمل کرد، مثلاً در مورد تعیین ساعتی که کودک باید در منزل باشد بگویید: «رأس دوازده» نه اینکه «خیلی دیر نشه».
● اگر برای کودکم محدودیت تعیین کنم، آیا باز هم مرا دوست خواهد داشت؟ آیا فکر نمی کند که من خیلی سختگیرم؟
تعیین محدودیت به هیچ وجه سخت گیری به شمار نمی آید. البته اگر عادلانه و منصفانه رفتار کنید و بر روی اجرای قوانین پافشاری کنید. البته ممکن است بچه ها دوست نداشته باشند آن را اجرا کنند یا حتی احساس کنید آنها را ناراحت کرده اید. آشفته نشوید. این احساس فقط کارها را بدتر می کند، احساسات آنها را بپذیرید، اما همچنان به اجرای قوانین پایبند باشید، به عنوان مثال: «می دونم وقتی این قدر خوش می گذرونید دوست ندارین اینجا را ترک کنیم، اما الآن وقت رفتنه.» قوانین عادلانه نشان می دهد که به کودک اهمیت می دهید. اگر خود به تنهایی قوانینی ناعادلانه تعیین کنید یا زیاده از حد سخت گیر باشید، کودکان از شما فراری می شوند و اگر هم هیچ محدودیتی تعیین نکنید، کودکان آن قدر زیاده روی می کنند تا سرانجام کس دیگری برای آنان محدودیت تعیین کند و آن شخص ممکن است مدیر مدرسه و یا حتی پلیس باشد!
● زمانی که فرزندم از اجرای قوانین سرباز می زند، چه واکنشی باید نشان دهم؟
آرام باشید. منصفانه رفتار کنید حتی بچه ها هم می توانند به شما کمک کنند که چه کاری عادلانه و چه کاری ناعادلانه است و با انجام واکنش مناسب به آنان کمک می کنید که مجدداً این کار را انجام ندهند، به عنوان مثال اگر روی دیوار نقاشی کشیده اند به جای دعوا به آنان کمک کنید تا دیوار را پاک کنند.
با انجام این چند مرحله می توانید به خود و کودکتان کمک کنید و از تکرار مجدد خطا جلوگیری نمایید.
▪ از کودک بخواهید مشکل را بیان کند: «می خوام برم به خیابون و مامانم اجازه نمی ده دوچرخه ببرم.»
▪ از کودک بخواهید هر چه راه حل به نظرش می رسد بیان کند. در این مرحله تعداد روشهای پیشنهادی مهمتر از مفید بودن راه حلهاست: «می تونم پیاده برم، می تونم با اتوبوس برم، می تونم نصف راه را با دوچرخه برم و بقیه اش رو پیاده.»
▪ با هم بر روی روش پیشنهادی بحث کنید و از کودک بخواهید که یکی از راه حل ها را انتخاب کند و توجه داشته باشید که شما هم باید با آن راه حل موافق باشید. «می تونم اتوبوس سوار شم.»
▪ راه حل پیشنهادی را عملی کنید.
▪ نتیجه کار را بررسی کنید اگر قابل اجراست موفق شده اید، در غیر این صورت باید مراحل پنج گانه را تکرار کنید.
با این روش دو پیغام مهم به کودک خود داده اید. اول اینکه مشکلی نیست که آسان نشود و دوم اینکه هر کسی مسؤول رفتار خویش است.
● زمانی که عصبانی هستیم و ممکن است کنترل رفتار خود را از دست داده و بر سر بچه ها فریاد یا آنان را کتک بزنیم چکار باید بکنیم؟
راهی پیدا کنید تا آرامش مجدد خود را بازیابید. با این کار عملی انجام نداده و چیزی هم نمی گویید که بعداً پشیمان بشوید. اگر بچه ها آن قدر بزرگ شده اند که آنان را برای مدتی تنها بگذارید یا بزرگتر دیگری مواظب آنهاست، تا زمانی که آرام شوید به جای دیگر بروید به کودکان بگویید که چکار انجام می دهید. کمی قدم بزنید، به اتاق دیگر بروید یا حتی در حمام را بر روی خود قفل کنید، سعی کنید این دوری بیش از پنج تا ده دقیقه طول نکشد. زمانی که بر می گردید با آرامش در مورد احساس خود صحبت کنید. روشهای دیگر آرام شدن، گوش دادن به موسیقی، نفس عمیق کشیدن، شمارش اعداد از ده به یک و یا انجام کاری مثل کیک پختن، شستشو، نوشتن و یا حتی جویدن آدامس است. به خاطر داشته باشید که اعمال شما به کودک آموزش می دهد که چگونه رفتار کند نه گفتارتان. اگر حرف نامناسبی زدید از کودکان عذرخواهی کنید. معذرت خواهی به آنان یاد می دهد که در برابر دیگران نیز همین رفتار را داشته باشند.
● اگر به هنگام تربیت و یاد دهی انضباط بچه ها عصبانی شدند چه کار باید بکنم؟
عصبانیت آنها دلیلی برای این نیست که شما احساس کنید که مادر بدی هستید. بچه ها معمولاً در این موارد عصبانی می شوند. تا وقتی شما عادلانه رفتار کنید. اشکالی ندارد. اجازه دهید آنها عصبانی باشند، اما شما خونسردی خود را حفظ کنید. بچه ها باید احساس عصبانیت خود را بیرون بریزند به آنان اجازه دهید شکلی بکشند، چیزی بسازند با گل رس یا خمیر بازی کنند، به موسیقی گوش دهند و یا حتی به اتاقی رفته و تنهایی در آنجا فریاد بکشند. و از همه مهمتر اینکه وقتی آمادگی دارند، به آنان کمک کنید که در مورد احساسات خود صحبت کنند. اجازه صحبت به کودکان همانند آن است که یک تراشه فرو رفته در دست را قبل از عفونت بیرون بکشید.
به آنان یاد دهید که چگونه بدون حمله و یا صدمه زدن به دیگران در مورد احساسات خود صحبت کنند به خاطر داشته باشید که انضباط باید به بچه ها یاد دهد که چگونه افرادی شاد، سالم و منطقی در جامعه باشند.
بزرگ کردن بچه ها کار سختی است، اما به محض آنکه بچه ها یاد می گیرند که بر رفتار خود کنترل داشته باشند. این آموزش آسان تر می شود. تلاشهای اولیه شما در این راه ارزش مند است، زیرا کودکان را فردی مسؤول بار می آورد و شما می توانید به خود مغرور باشید که در این راه عاشقانه و مسؤولانه فرزند خود را راهنمایی و مراقبت کرده اید.

طناز زارعی طوسی

منبع : روزنامه قدس