ارتباط تنگاتنگ بنگاه های اقتصادی و بازارهای مالی

بنگاه های اقتصادی و شرکت ها برای تولید کالاها و خدمات نیازمند میزان بزرگی پول یا سرمایه هستند. بدیهی است دولت ها در راستای اجرای سیاست های خود به منابع مالی نیاز دارند. برای رشد و توسعه اقتصاد باید سرمایه گذاری های عظیم انجام شود و آشکار است که برای انجام فعالیت های اقتصادی و سرمایه گذاری باید به شکلی تامین مالی صورت پذیرد. بازارهای مالی وظیفه فراهم آوردن منابع مالی را برای بنگاه های اقتصادی و دولت برعهده دارند و در حقیقت مسیر یا کانال ارتباطی بین سرمایه گذاران و سرمایه پذیران (وام گیرندگان) هستند. مهم ترین کارکرد بازارهای مالی هدایت سرمایه های خرد و کلان به سوی بازارهای کارای پول و سرمایه است تا بدین وسیله بازار بتواند منابع را به شکل بهینه تخصیص دهد.
● جهانی شدن بازارهای مالی و فرآیند انباشت سرمایه
یکی از نهاده های مهم تولید در اقتصاد، سرمایه است و در فرآیند تولید علاوه بر به کارگیری نیروی انسانی و تکنولوژی (فناوری) به میزان سرمایه مشخصی نیاز است. در بررسی وضیعت شکوفایی اقتصادهای مختلف انباشت سرمایه نقش تعیین کننده ای در میزان بازده کل داشته و بدیهی است که برای تولید بیشتر و گسترش اقتصادی علاوه بر بهره وری، سرمایه گذاری ضروری است. رشد سرمایه گذاری زمانی انجام می شود که نهاده ها و منابعی افزون بر مصرف جاری در اقتصاد به وجود آید.
بنگاه های اقتصادی در هر کشور به دنبال تامین منابع مالی هستند. جهانی شدن و جریان سرمایه در سطح بین المللی برای هر دو گروه سرمایه گذار و بنگاه های اقتصادی فضای بزرگ تری را به وجود آورده است. از یک سو بنگاه های اقتصادی و واحدهای تولیدی مانند گذشته برای تامین مالی خود را در چارچوب بازارهای مالی و سازوکارهای اعتباری درون کشور محصور نمی بینند و از سوی دیگر سرمایه گذاران میدان وسیع بازارهای مالی بین المللی را پیش روی خود دارند. رقابت بین ملت ها و گسترش مخابرات و ارتباطات از راه دور به همراه توسعه بازارهای مالی و ایجاد قوانین پذیرفته شده در سطح جهانی در کنار پیشرفت فناوری به جهانی شدن بازارهای مالی کمک کرد.
امروزه با وجود جهانی شدن بازارهای مالی، سرمایه گذاران می توانند فرصت های سرمایه گذاری را در نقاط مختلف بیابند و بدین وسیله بازده حاصل از سرمایه گذاری را افزایش دهند. جریان سرمایه در سطح بین المللی با وجود نرخ بازدهی متفاوت و ریسک های گوناگون در حرکت است. سرمایه گذاری در بازارهای خارجی می تواند ریسک سبد سرمایه گذاری را کاهش دهد، زیرا پرگونه سازی از طریق تشکیل سبد سرمایه گذاری یکی از راه های پایین آوردن ریسک سرمایه گذاری به شمار می آید.
● دنیای پیرامون ما تغییر می کند
در سال های اخیر یکی از مهم ترین موضوعات در شرکت ها و بنگاه های اقتصادی، ارتباط بازارهای مختلف و اثر متقابل آنها بر یکدیگر بوده است. در کنار بحث جهانی شدن، به صورت آزمون های تجربی اثبات شده که کلیه بازارها- چه مالی و چه غیرمالی، داخلی و بین المللی - با یکدیگر مرتبط هستند. بورس های سهام در سطح جهانی با یکدیگر مرتبط هستند و به طور قابل توجهی از بازار کالا و اوراق قرضه تاثیر می پذیرند. قیمت اوراق قرضه به میزان زیادی تحت تاثیر مستقیم بازارهای کالا است و قیمت کالاها از جمله نفت و طلا به نوبه خود به روند دلار ایالات متحده بستگی دارد. در سطح بین المللی، بازارهای دیگر کشورها از بازارهای ایالات متحده تاثیر می گیرند. رویدادهای گذشته آشکارا نشان داده که بازارها از یکدیگر جدا نیستند و حرکت های آنها در یک فضای عایق بندی شده صورت نمی پذیرد. اقتصاد ایران، صنایع و کسب و کارهای مختلف تحت تاثیر روند بازارهای مالی و کالا هستند. با یک نگاه موشکافانه درمی یابیم که سهام شرکت های ایرانی در بورس اوراق بهادار ایران در یک خلأ و فضای بسته دادوستد نمی شود و این بدین معنی است که این بازار در ارتباط با دیگر بازارها، چه داخلی و چه برون مرزی قرار دارد بنابراین توجه به دوره های رکود و رونق اقتصادی در کنار روابط و کنش بین بازارها برای همه کسب و کارها بااهمیت شده است.
بدیهی است که هدف از این مباحث آن است که از دیدگاه زمانی، زودتر از شرایط باخبر شویم. این یک هنر است که بتوانیم از پنجره های جدید وضعیت کسب و کار و حرفه خود را با توجه به وضعیت بازارهای داخلی و خارجی تحلیل و بررسی کنیم. مدیریت ریسک و برنامه های تجاری در راستای تحلیل دنیای پیرامون بهبود خواهد یافت.در این زمان، هرگاه روزنامه های اقتصادی و مالی را تنها برای دیدن اوضاع اقتصادی یا تغییر نرخ ها ورق می زنیم، با مطالب دیگری در مورد بازارهای گوناگون روبه رو می شویم که نشان می دهد دوره های رونق و رکود اقتصادی و نیز تحلیل اثر متقابل و کنش بازارها روی یکدیگر، موضوع مهمی است. طبیعی به نظر می رسد که در صفحه سهام یک روزنامه اقتصادی به تغییرات قیمت نفت و بازار کالا اشاره شود. حتی گاهی در مورد تغییرات آب و هوا و اثر آن روی بازارهای دیگر سخن به میان می آید. همچنین تغییر قیمت محصولات کشاورزی و بررسی تغییرات بازارهای برون مرزی به وفور دیده می شود. ممکن است در هنگام مطالعه و بررسی بازارهای مالی واقعاً تغییراتی در آنها رخ نداده باشد اما احساسی که به ما دست می دهد چیز دیگری می گوید. در واقع ادراک و دریافت ما نسبت به آنها تغییر می کند. با نوسان ارزش دلار یا تغییر قیمت طلا، نفت و نرخ بهره وضعیت کسب وکار تغییر می یابد و هر کدام از اینها ممکن است شرایط جدیدی برای بازار و در نتیجه موضع معاملاتی یا دیدگاه سرمایه گذاری ما پدید آورند.به طور طبیعی سازمان ها، شرکت ها و سرمایه گذاران به وضعیت نفت، طلا، دلار، شاخص های سهام، شرایط اقتصاد بین الملل، بازار فلزات، وضعیت سیاسی جهانی و دیگر موارد توجه نشان می دهند. تقریباً همه سرمایه گذاران و بنگاه های اقتصادی به وضعیت دلار ایالات متحده توجه دارند. به نظر می رسد تا زمانی که بازارها و بخش های مختلف اقتصاد روی یکدیگر به نوعی تاثیرگذارند، این دلیل قانع کننده ای باشد که هرکسی برای کسب آگاهی بیشتر اثر و رابطه بین بازارها را به عنوان یک دانش بیاموزد و از مزیت های آن در راستای تحلیل و سرمایه گذاری بهره گیرد.
اغلب مردم در کسب و کار خود با بازارهای مختلف - چه بازارهای داخلی و چه برون مرزی - در ارتباط هستند. در سطح جهانی و طی شبانه روز بازارهای سهام، کالا، اوراق قرضه و ارز در حال تغییر هستند و هر زمان از خواب برمی خیزیم، ممکن است رویدادها و جریان جدیدی را برای ما پدید آورده باشند. در واقع همواره با این مساله روبه رو هستیم که بازارهای پیچیده و گسترده امروز یا هفته آینده چگونه حرکت خواهند کرد.
● دانش سرمایه گذاری کلید مدیریت ثروت
دانش سرمایه گذاری، فرآیندها و روش های آن تنها مختص به اقتصاددانان، معامله گران، کارشناسان مالی، بازرگانان و بنگاه های اقتصادی نمی شود. موضوع سرمایه گذاری برای همه افراد بااهمیت است. از آنجایی که در آغاز ورود به اجتماع نیازمند به آگاهی یافتن از آن هستیم، باید آن را بشناسیم یا آنکه برای رسیدن به مقاصد سرمایه گذاری و پیاده سازی نقشه های تجاری از مشاوران اقتصادی و سرمایه گذاری کمک بگیریم. به طور کلی هر زمان به طور اصولی و هدفمند با دانش سرمایه گذاری و ابزارهای آن برخورد یا تلاش کنید که آن را به درستی بیاموزید، گام های بزرگی در زندگی خواهید پیمود و در کنار تجربیات با ارزش به جایگاه بالاتری از جنبه اقتصادی و درک پیرامون دست خواهید یافت. مقالات و کتاب های بسیاری از دیدگاه روانشناختی به مساله دستیابی به ثروت و سرمایه گذاری پرداخته اند. آنها می توانند بستر مناسبی برای رشد استعدادها و پیشرفت انسان ها فراهم آورند، با این وجود نیاز است که به صورت نظری و توجه به دنیای واقعی به مدیریت و ارزیابی سرمایه گذاری پرداخت.
موضوع سرمایه گذاری به گفتارهای مختلفی در زمینه مدیریت، فرآیند تصمیم گیری، ارزیابی و گامی عملی برای رسیدن به ثروت می پردازد. مهم است که طیف گسترده مردم با شناخت نوین از مدیریت سرمایه گذاری بتوانند به پرسش های کلیدی در زمینه سرمایه گذاری پاسخ دهند. به نظر می رسد در دنیای کنونی همه باید با مدیریت ثروت آشنا شوند و بدانند که چگونه و در کجا سرمایه گذاری کنند و بتوانند از ابزارهای در دسترس جریانی از درآمد ایجاد کنند و روش ها و رویکردهای تولید ثروت را بر حسب شرایط تشخیص دهند. برنامه ریزی، بهره گیری از روش های علمی روز و به کارگیری ابزارهای رایج از جمله اقداماتی است که در فرآیند مدیریت دارایی از آن استفاده می شود.
سرمایه گذاری برای همه ما واژه آشنایی است. در روزنامه، تلویزیون و گفت وگوهای روزمره آن را می شنویم و در بیشتر سخنان مشاوران اقتصادی و مالی بر سرمایه گذاری تاکید می شود. هرچند واژه سرمایه گذاری در نگاه همگان به مفهوم خرید کالاهای بادوام مانند اتومبیل، زمین، آپارتمان، محل تجاری یا اداری است و در سطح گسترده تر سرمایه گذاری همردیف ساختمان سازی، احداث یا توسعه کارخانه در نظر گرفته می شود، با این وجود سرمایه گذاری برای همه مفهوم یکسانی ندارد. در سرمایه گذاری نمی توان نقش پول و سرمایه را نادیده گرفت و روشن است که فعالیت های سرمایه گذاری بدون آن امکان پذیر نیست. در ادامه گفتار نیاز است که به شناختی از سرمایه به عنوان یک عنصر اساسی در بحث سرمایه گذاری بپردازیم.
سرمایه به طور کلی آن بخش از کالا یا کالاهایی را در برمی گیرد که خود می تواند تولیدکننده کالاها و خدمات دیگر در اقتصاد باشند. به عنوان نمونه، از جنبه تولید کالا، دستگاه قالب زنی یا چرخ خیاطی خود می توانند در امر تولید کالاهای دیگر به کار روند و از جنبه ایجاد خدمات، کلاس درس با وسایل و ابزارهای موجود در آن می تواند برای آموزش و تولید یک خدمت به دانش پژوهان مورد استفاده قرار گیرد. بنابراین طبیعی است که پول و منابع مالی یا به طور کلی تامین سرمایه در هر سرمایه گذاری یک امر ضروری به شمار می آید. هزینه به دست آوردن سرمایه در راستای راه اندازی کسب و کار به صورت میزان یا نرخ بهره بیان می شود.
از لحاظ تجاری و کسب و کار، سرمایه همان ثروت خالص بنگاه های اقتصادی و دارایی های واحدهای تولیدی در نظر گرفته می شود و شامل همه سرمایه گذاری هایی است که سرمایه گذاران و مالکان به شکلی تامین مالی کرده اند. این تامین مالی می تواند به صورت بدهی های بلندمدت یا از طریق موجودی دارایی های صاحبان سرمایه به دست آمده باشد. در ساختار اقتصاد سرمایه داری یکی از اجزا و سازه های مهم تولید و درآمد سرمایه است. سرمایه معمولاً بر حسب واحدهای پولی بیان می شود و از این دیدگاه به اموال یا کالاهایی گفته می شود که آن را در راه تولید و درآمد به کار می گیرند و بدین ترتیب معمولاً در افکار مردم سرمایه همان واژه کالاهای سرمایه ای را شکل می دهد.
از یک دیدگاه می توان سرمایه را به دو بخش سرمایه مالی (دارایی) و پول سرمایه ای دسته بندی کرد. هر زمان از پول به شکل سرمایه سخن به میان می آید، منظور آن بخش از سرمایه است که به صورت سپرده بانکی یا پول نقد نگهداری می شود. سرمایه مالی (سرمایه به شکل ملک یا دارایی) آن بخش از سرمایه است که به صورت اسناد مالکیت و برگه های بهادار (سهام، گرو، اوراق قرضه) نگه داشته می شود.
واژه سرمایه گذاری مفهوم فراگیر و گسترده ای را در برمی گیرد. طبیعی است گروه های مختلف از جمله اقتصاددانان، کارشناسان امور مالی، معامله گران بازار سرمایه و بازرگانان دیدگاه و بینش ویژه ای نسبت به موضوع سرمایه گذاری داشته باشند.سرمایه گذاری واژه ای است که دامنه گسترده ای از فعالیت های مردم را در برمی گیرد. خرید دارایی های فیزیکی و مشهود مانند فلزات گرانبها، زمین و خانه نوعی سرمایه گذاری محسوب می شود. باز کردن حساب پس انداز مدت دار و دریافت گواهی سپرده یا تقاضا برای خرید سهام شرکت ها، اوراق مشارکت و استفاده از ابزارهای مشتقه سرمایه گذاری است. به طور کلی هرگاه وجوه پولی به دارایی های مختلف تبدیل می شود و سپس آنها برای مدت زمان مشخصی نگهداری می شود، سرمایه گذاری صورت گرفته است. حتی زمانی که شخصی با هدف افزایش ارزش تابلوهای هنری آنها را گردآوری می کند، سرمایه گذاری انجام شده است. سرمایه گذاری می تواند به شکل تنظیم پیمان بیمه عمر باشد زیرا طی زمان سبب فزونی ثروت می شود. سرمایه گذاران با پرسش های زیادی روبه رو هستند. کدام یک از سرمایه گذاری ها ریسک و بازده مناسب تری دارند؟ (دارایی های فیزیکی یا دارایی های مالی) در کجا سرمایه گذاری انجام شود؟ آیا سرمایه گذاری در صنعت یا کسب و کار مورد نظر مقرون به صرفه است؟ آیا اکنون زمان مناسبی برای سرمایه گذاری است؟ چگونه باید وضعیت کسب وکار را با شرایط رونق و رکود اقتصادی تنظیم کرد؟ چطور می توان ریسک های کسب و کار را مدیریت کرد؟ چگونه می توان سرمایه گذاری کرد؟ (فرآیند سرمایه گذاری) آیا صنعتی که در آن قصد سرمایه گذاری دارم، در شرایط مناسبی قرار دارد؟ ویژگی های یک سرمایه گذاری مناسب چیست؟ آیا بازارهای مالی سودآورند؟ (مقایسه ریسک و بازده سرمایه گذاری) آیا فرصت های سرمایه گذاری در بازارهای مالی همواره وجود دارد؟ میزان موفقیت و بازده سرمایه گذاری در بازارهای مورد نظر چگونه است؟ چه سرمایه گذاری هایی در شرایط فعلی مناسب است؟ چگونه ثروت شخصی به دارایی های فیزیکی و مالی تخصیص داده شود؟ چه مخاطرات و ریسک هایی برای چنین کسب و کاری وجود دارد؟
در مقابل برای پاسخ دادن به این پرسش ها نیاز است که به موضوعاتی رسیدگی شود. این مسائل عبارتند از: شناسایی فرصت های سرمایه گذاری، برآورد زمان سرمایه گذاری، شناسایی زمینه های سرمایه گذاری، تحلیل اقتصاد جهانی و اقتصاد ایالات متحده در برابر دیگر ممالک صنعتی (رشد اقتصادی، تورم، اشتغال)، ارزش دلار و چشم انداز آن، ارزش دلار در برابر دیگر ارزها، رشد اقتصاد جهانی و تورم، تحلیل بازار کالا، روند حرکت شاخص قیمت کالاها، تحلیل اقتصاد ایران، بررسی روند رشد اقتصادی ایران (بودجه، تولیدناخالص داخلی)، بررسی خط مشی و سیاست اقتصادی در ایران، بررسی روند تورم و تاثیرپذیری از اقتصادهای دیگر، تحلیل ریسک فعالیت و بازده انتظاری، بررسی چرخش رونق و رکود اقتصادی، سبد سرمایه گذاری و تخصیص دارایی، ریسک ها و فرصت ها در اقتصاد ایران و امکان سنجی پروژه های اقتصادی.
ضرورت آشنایی مدیران بنگاه های اقتصادی با تحلیل اقتصاد، روش های تحلیل بازارها و مدیریت ریسک در محیط کسب وکار با موضوعات مختلف اقتصادی از جمله تورم، رشد اقتصادی، دوره های رکود و رونق، ترازپرداخت ها، تغییر نرخ مبادله ارز، میزان اشتغال، نرخ های بهره و مباحث مربوط به پول، حجم نقدینگی و دیگر موارد به طور مستقیم یا غیرمستقیم سروکار داریم. تجزیه و تحلیل این داده ها و ارتباط آن با دیگر گفتارهای مربوط به بنیادهای اقتصادی، مدیران و سرمایه گذاران را در تصمیم گیری ها راهنمایی می کند. به نظر ضروری می رسد با موضوعات کاربردی اقتصاد و مالیه بین الملل آشنا باشیم تا بتوانیم شرایط حال و آینده را به درستی درک کنیم. برای رسیدن به این هدف نیاز است روش های تحلیل بازار نظیر خواندن و تفسیر انواع نمودار، تحلیل بین بازارها، تحلیل ریسک و بازدهی و تجزیه و تحلیل بنیادهای اقتصادی را بدانیم و در کنار آن بتوانیم ریسک ها را مدیریت کنیم.
در فاصله سال های ۱۳۷۷ تا ۱۳۸۳ شاخص قیمت بورس اوراق بهادار ایران در مسیر رشد قرار گرفت و بیش از ۱۰ هزار واحد افزایش یافت. این وضعیت با دوره رونق اقتصادی و شرایط تورمی همراه بود. طی همین دوره در سطح بین المللی بهبود و رونق اقتصادی در جریان بود. در سال ۱۳۸۳ وضعیت بازار سرمایه و پول تغییر یافت و از اوایل ۱۳۸۴ بخش ساختمان در رکود فرو رفت. شرایط تورمی در سال های ۱۳۸۵ و ۱۳۸۶ با رشد نقدینگی شتاب گرفت. از نیمه سال ۱۳۸۳ بزرگ ترین میزان افت در سطح عمومی قیمت سهام شرکت ها رخ داد و شاخص قیمت در سال ۱۳۸۴ به کمتر از ۱۰ هزار واحد رسید. در حالی که سرمایه گذاران بسیاری از دادوستد سهام شرکت های ایرانی دست کشیده بودند و با ناامیدی افول ارزش سهام مختلف را می دیدند، صنعت کانی های فلزی و گروه بهره برداری از معادن روی در سال ۱۳۸۵ کانون توجه بازار قرار گرفت.
همزمان با تحولات اقتصادی و نوسانات کالاها در سال ۲۰۰۶ میلادی ارزش یک اونس طلا در بازارهای جهانی از ۷۰۰ به ۵۵۰ دلار کاهش یافت و پس از آن در پاییز ۲۰۰۷ طی چند هفته قیمت این فلز گرانبها از ۶۵۰ تا نزدیک ۸۵۰ دلار پیش رفت و سرانجام از هزار دلار بازگشت کرد.ارزش دلار از سال ۲۰۰۲ تا ۲۰۰۸ به شدت کاهش یافت و ارزهای پربازده نظیر یورو در برابر دلار و ریال تقویت شدند. تغییر ارزش دلار روی بازارهای مختلف اثرات عمیقی گذاشت و شرکت ها در این راستا تدابیری سنجیدند.
چرا سرمایه گذاران چنین رفتاری از خود نشان می دهند؟ چرا دوره زمانی اوج و فرود با تغییرات بزرگی همراه است؟ چگونه انتظارات سرمایه گذاران در طی زمان تغییر می یابد؟ چه روش هایی برای درک تمایل و احساس بازار وجود دارد؟ چگونه می توان آینده را پیش بینی کرد و از فرصت های موجود استفاده کرد؟

محمد مساح

منبع : روزنامه سرمایه