تحولات بازار نفت

متوسط هفتگی قیمت نفت خام «وست تگزاس اینترمدیت» که نفت خام شاخص بازار نفت آمریکا محسوب می شود نیز، به ۰۵/۵۶ دلار در بشکه رسید و توانست توجه همگان را به خود جلب کند. آنچه بیش از هر عامل دیگری سبب افزایش قیمت های نفت خام شد، ظرفیت مازاد تولید اوپک بود. کشورهای غیر اوپک همواره با تمام ظرفیت تولید خود، نفت خام به بازار عرضه می کنند و هیچ گونه فضای خالی برای افزایش تولید خود در اختیار ندارند و معمولا فقط کشورهای عضو اوپک ظرفیت مازاد دارند و هنگامی که به افزایش تولیدشان نیاز باشد، از این ظرفیت مازاد برای پاسخ گویی به نیاز بازار استفاده خواهند کرد. در این میان، اداره اطلاعات انرژی آمریکا اعلام کرد که ظرفیت تولید نفت خام در تمام کشورهای عضو اوپک به صفر رسیده است، به جز عربستان که یک تا ۵/۱ میلیون بشکه در روز، ظرفیت مازاد دارد. این میزان اندک مازاد تولید، بازار نفت را بسیار آسیب پذیر می سازد، زیرا اگر به هر دلیلی چرخه تولید نفت در جهان دچار آسیب شود، جبران کردن آن از سوی کشورهای تولیدکننده نفت خام عضو اوپک، به راحتی شدنی نیست. در همین حال، عربستان سعودی که تنها کشور دارای ظرفیت مازاد بود، به حمله های تروریستی گروه های منسوب به القاعده دچار شده بود و در یک درگیری سه روزه که میان نیروهای پلیس عربستان و افراد مسلح که در منطقه «الراس» در شمال غرب ریاض اتفاق افتاد، ۱۵ نفر کشته شدند و حتی پس از این درگیری، شاهزاده «نایف»، وزیر کشور عربستان سعودی، احتمال بروز حمله های تروریستی گروه های مرتبط با القاعده را در کشور عربستان رد نكرد. این موضوع، سبب شد که بازار به لحاظ روانی تحت تاثیر قرار گیرد. از سوی دیگر، به رغم این که مقامات عربستان سعودی مدعی هستند که این کشور دارای ظرفیت تولید نفت خام به میزان ۵/۱۱ میلیون بشکه در روز است، بازار نفت هنوز این رقم را باور نکرده است و ظرفیت تولید نفت خام عربستان را نزدیك به ۵/۱۰ تا ۱۱ میلیون بشکه در روز می داند. بازار نفت در حال حاضر، علاوه بر این که نگران کمبود ظرفیت ها در بخش بالادستی است، از کمبود ظرفیت در بخش پایین دستی نیز نگران است؛ به ویژه این که در هفته های اخیر، حوادث متعدد پالایشگاهی در نقاط مختلف جهان توجه بازار را به خود جلب کرد و این سوال را مطرح ساخت که آیا پالایشگاه ها پاسخ گوی تقاضا خواهند بود؟! در ۲۹ مارس ۲۰۰۵، پالایشگاهی با ظرفیت ۴۸۵ هزار بشکه در روز در ونزوئلا به دلیل قطع برق تعطیل شد که راه اندازی کامل آن بیش از یک هفته طول کشید. چند روز پیش از آن نیز، سومین پالایشگاه بزرگ آمریکا با ظرفیت ۴۷۰ هزار بشکه در روز به دلیل انفجار که سبب کشته شدن ۱۵ نفر شد، بخش هایی از تولید بنزین خود را قطع کرد. در چهارم آوریل نیز، پالایشگاه «میتا عبدالله» کویت عملیات ۳۰ روزه تعمیر و نگهداری خود را در یک واحد «هیدروکراکر» با ظرفیت ۵/۴۲ هزار بشکه در روز آغاز کرد. در این واحد، فرآورده های میان تقطیر و یا گازوییل به فرآورده های با ارزش تری مانند بنزین تبدیل می شود. به هر حال، با توجه به این که پالایش گران در حال حاضر تقریبا از تمام ظرفیت خود برای تولید فرآورده ها ، به ویژه بنزین استفاده می کنند، بروز هر گونه حادثه ای در سیستم پایین دستی می تواند سبب افزایش قیمت ها شود. در حال حاضر، درصد بهره برداری از ظرفیت پالایشی در آمریکا به ۱/۹۳ درصد رسیده است که نشان می دهد این پالایش گران با تمام ظرفیت سرگرم تولید بنزین هستند تا بتوانند به نیاز بازار برای بنزین در فصل رانندگی ( تابستان) پاسخ دهند. در واقع کمبود ظرفیت پالایشی آن چنان توجه همگان را به خود جلب کرده است که آلن گرین اسپن (ALAN GREENSPAN)، رئیس بانک مرکزی درآمریکا نیز از کمبود ظرفیت پالایشی در جهان اظهار نگرانی کرد. یکی از عواملی که در هفته مورد بررسی، سبب افزایش قیمت های نفت شد، انتشار ارقام مربوط به واردات نفت و تقاضای برخی از کشورهای آسیایی بود. این آمار نشان می داد که واردات نفت خام کره جنوبی، که چهارمین واردکننده بزرگ نفت خام در جهان است، در مارس ۲۰۰۵ با ۱۳ درصد افزایش به ۵/۷۹ میلیون بشکه رسید. ا داره اطلاعات انرژی آمریکا (وابسته به وزارت نفت این کشور) نیز برآورد خود را درباره تقاضای نفت چین در سه ماه دوم سال ۲۰۰۵ به میزان ۴/۱ درصد افزایش داد و آن را به ۴/۷ میلیون بشکه در روز رساند. براساس برآورد این سازمان ، مقدار افزایش تقاضای نفت در چین در سال ۲۰۰۵ به ۸۰۰ هزار بشکه در روز خواهد رسید که بسیار چشمگیر است . در هفته مورد بررسی، موسسه گلدمن ساچز (Goldman sachs) پیش بینی کرد که بازار نفت ممکن است وارد مرحله فوق العاده ای شود که می تواند سرانجام قیمت ها را به ۱۰۵ دلار در بشکه برساند. گای کاروسو (Guy Caruso) رئیس اداره اطلاعات انرژی آمریكا نیز اعلام كرد كه اوپك باید از مارس ۲۰۰۵ به بعد، تولید خود را به ۲/۳۰ میلیون بشكه در روز افزایش دهد تا بتواند نیاز تقاضای جهانی نفت را پاسخ دهد؛ در حالی كه اوپك به رغم تلاش های خود فقط توانسته بود تولید خود را در مارس ۲۰۰۵ براساس گزارش منابع ثانویه به ۷/۲۹ میلیون بشكه در روز برساند. این وضع در حالی كه بازار درزمینه مقدار رشد تقاضا نیز احتمال می داد كه برآوردهای پیشین دچار بازنگری صعودی شوند، سبب شد كه بورس بازان برای خرید قراردادهای آتی نفت به بازارهای بورس هجوم آورند و موجب تشدید روند صعودی قیمت ها شوند؛ به گونه ای كه خالص وضعیت خرید بورس بازان در هفته منتهی به پنجم آوریل ۲۰۰۵ در بورس نایمكس با افزایش ۹۲۰/۱۴ هزار برگه (هر برگه معادل هزار بشكه) به ۷۱۲/۸۸ هزار برگه صعود كند كه در دو سال گذشته بی سابقه بود و به این ترتیب، میزان خرید بورس بازان در این بورس به ۵۹۳/۱۷۳ هزار برگه رسید كه از انتظار آنها برای افزایش بیشتر قیمت های نفت حكایت می كرد. افزایش قیمت های نفت سبب شد تا وزیر نفت كویت، شیخ احمد الفهد الصباح، اعلام كند كه وزیران نفت اوپك، رایزنی های خود را برای افزایش احتمالی تولید ۵۰۰ هزار بشكه در روز آغاز كرده اند تا قیمت ها را آرام سازند. آقای الصباح، وزیر نفت كویت كه مسئولیت دبیركلی این سازمان را نیز برعهده دارد، براساس تصمیم اوپك این مسئولیت را پذیرفته است كه پیش از برگزاری اجلاس آتی اوپك در پانزدهم ژوئن، چنانچه قیمت های نفت در سطح بالایی قرار گرفتند (هم سطح با زمان برگزاری اجلاس عادی ۱۳۵ اوپك در سطح ۵۰ دلار در بشكه برای سبد اوپك) با رایزنی با سایر وزیران نفت اوپك به اعلام افزایش ۵۰۰ هزار بشكه در روز سقف تولید اوپك مبادرت كند. البته اظهارنظر وزیر نفت كویت با مخالفت وزیر انرژی ونزوئلا، «رافائل رامیرز»، روبه رو شد كه معتقد بود به اندازه كافی نفت خام در بازار وجود دارد و هنوز زود است این تصمیم گرفته شود كه اوپك باید تولید خود را برای آرام كردن قیمت ها، ۵۰۰ هزار بشكه در روز دیگر افزایش دهد. به هر حال، در این میان آمار ذخیره سازی های نفت خام و بنزین آمریكا منتشر شد. این ارقام براساس گزارش API نشان می داد كه میزان ذخیره سازی های تجاری نفت خام آمریكا در هفته منتهی به اول ماه آوریل به میزان ۰۲/۴ میلیون بشكه افزایش یافته و به ۳/۳۲۱ میلیون بشكه رسیده است كه ۹۸/۲۸ میلیون بشكه بیشتر از سال قبل است. در واقع میزان ذخیره سازی های تجاری نفت خام آمریكا آن چنان افزایش یافته بود كه از بیست و دوم ژوئن ۲۰۰۲ به بعد بی سابقه بود. در همین حال، آمار ذخیره سازی های تجاری بنزین در این كشور از افزایش این ذخیره سازی ها به میزان ۲۵۰ هزار بشكه در هفته منتهی به اول آوریل حكایت می كرد كه سطح ذخیره سازی های بنزین را در آمریكا به ۶۸/۲۱۲ میلیون بشكه رسانده بود. انتشار این ارقام تا حدودی بازار را از لحاظ روانی آرام ساخت. از سوی دیگر، افزایش ارزش دلار در مقابل سایر ارزهای معتبر، این احتمال را مطرح ساخت كه كشورهای عضو اوپك انگیزه كمتری برای دفاع از اهمیت بالاتر خواهند داشت، زیرا كشورهای تولیدكننده نفت همواره ابراز می كردند كه به دلیل كاهش ارزش دلار در مقابل سایر ارزهای معتبر، می باید قیمت های نفت افزایش یابد تا كاهش ارزش دلار جبران شود. به این ترتیب، زمینه برای كاهش قیمت های نفت خام فراهم آمد. با ظهور نخستین نشانه های كاهش قیمت های نفت خام، وزیر نفت كویت نیز اعلام كرد كه دیگر به رایزنی برای افزایش تولید نیاز نیست، اما به هرحال، مشورت ها درباره وضعیت عمومی بازار ادامه خواهد یافت. البته وزیر نفت كویت به عنوان نظر شخصی كشور خود اعلام كرد كه كویت معتقد است احتمال افزایش تولید اوپك هنوز مطرح است و ممكن است اوپك در مه ۲۰۰۵ تولید خود را افزایش دهد، زیرا در سه ماه سوم، تقاضا به میزان یك میلیون بشكه در روز افزایش خواهد یافت. او گفت: من معتقدم كه بازار افزایش ۵۰۰ هزار بشكه در روز تولید خود را در ماه مه به تولیدكنندگان دیكته خواهد كرد تا بازار برای سه ماه سوم آماده شود. با نزدیك شدن بازار نفت به یازدهم آوریل، اتحادیه های كاركنان صنعت نفت نیجریه نیز اعلام كردندكه در روز یازدهم آوریل اعتصاب خود را كه پیش از این بنابر دلایل صنفی، اعلام كرده بودند، آغاز نخواهند كرد و تا زمان به نتیجه رسیدن مذاكرات آن را متوقف خواهند ساخت. به این ترتیب، بخشی دیگر از نگرانی های بازار نیز برطرف شد. از سوی دیگر، بازار نفت شاهد اعلام تخفیف های بیشتر عربستان در زمینه قیمت نفت خام سنگین خود به مقصد آمریكا، در مه ۲۰۰۵ بود كه می تواند سایر كشورهای عرضه كننده نفت به آمریكا را به دادن تخفیف های بیشتر ترغیب كند و بازار را تحت تاثیر قرار دهد و علاوه بر افزایش دادن تفاوت قیمت نفت خام های سبك و سنگین، سبب شود كه سطح عمومی قیمت های نفت دچار كاهش شود. به هرحال، با پدیدار شدن عوامل یاد شده، قیمت های نفت خام كاهش یافتند؛ به گونه ای كه قیمت سبد اوپك از اوج خود در چهارم آوریل كه ۹۳/۵۲ دلار در بشكه بود، فرود آمد و به تدریج در یازدهم آوریل ۲۰۰۵ به ۱۴/۴۹ دلار در بشكه كاهش یافت.

منبع : نمایشگاه بین‌المللی