آینده تیره خاورمیانه در سال ۲۰۰۷

غم‌انگیز است، اما ۱۲ ماه پیش خیلی‌ها فكر می‌كردند سال ۲۰۰۶ سال بهتری برای خاورمیانه خواهد بود. آن روزها شمار زیادی از مقامات فلسطینی از اینكه آریل شارون نخست وزیر اسرائیل یك حزب میانه رو تاسیس كرده خرسند بودند. شارون علاوه بر این چندین بار به احتمال عقب نشینی از بخش‌هایی از كرانه غربی اشغالی اشاره كرده بود. ۱۲ ماه پیش جورج بوش، رئیس جمهوری آمریكا از دموكراسی در خاورمیانه می‌گفت، اگرچه دیگر توجه زیادی را جلب نمی‌كرد. عراقی‌ها هم پس از یك انتخابات واقعی، دولتی واقعی تشكیل داده بودند. دولت مورد حمایت آمریكا در لبنان ثبات نسبی را تجربه می‌كرد و در مصر پلیس نمی‌توانست به راحتی سر مخالفان حسنی مبارك را بشكند و آنها را به زندان بیندازد.
البته بدبینانی هم وجود داشتند، اما آنها هم دست كم بر سر احتمال به وقوع پیوستن تغییراتی مثبت بحث می‌كردند.
با این حال در ۱۲ ماه گذشته بحران پشت بحران رخ داد و اینگونه است كه ناامیدی به مهمترین احساس مردم خاورمیانه در سال ۲۰۰۶ مبدل شد.
● مادر همه بحران‌ها
بگذارید با شاهرگ درگیری‌های خاورمیانه شروع كنیم، در سرزمینی میان دریای مدیترانه و رود اردن.
خطرناك ترین مناقشه منطقه كه حل و فصل آن روز به روز دشوارتر می‌شود مساله تشكیل دولت مستقل فلسطینی است. نكته این جاست كه در حال حاضر تقریبا تمام رهبران منطقه با تاسیس دو كشور مستقل اسرائیل و فلسطین به عنوان تنها راه حل موافق‌اند. از محمود عباس، رئیس دولت خودگردان و ایهود اولمرت، نخست وزیر اسرائیل گرفته تا رهبران آمریكا، انگلیس، اردن، مصر و عربستان سعودی. حتی خالد مشعل رهبر سیاسی حماس در تبعید هم - با وجود اینكه اعلام كرده اسرائیل را به رسمیت نمی‌شناسد - برای مذاكره بر سر تشكیل دولت فلسطینی در كرانه غربی و غزه و آغاز یك آتش بس ۱۰ ساله با اسرائیل آماده است.
اگر بپذیریم این رهبران وقتی از كشور فلسطین حرف می‌زنند راست می‌گویند باید قبول كنیم دلیل بن بست فعلی این است كه آنها درك بسیار متفاوتی از ماجرا دارند.
● كدام فلسطین؟
منظور محمود عباس و شمار زیادی از فلسطینیان از كشور فلسطینی تشكیل دولتی كاملا مستقل در محدوده غزه، كرانه غربی و بیت‌المقدس است كه اسرائیل در جنگ ۱۹۶۷ آن را اشغال كرد.
وقتی ایهود اولمرت از كشور فلسطینی سخن می‌گوید به شهرك‌های یهودی نشین كه اسرائیل بر خلاف حقوق بین‌المللی بعد از ۱۹۶۷ در كرانه غربی و بیت‌المقدس شرقی ساخته است اشاره‌ای نمی‌كند. این یعنی یك فلسطین بسیار كوچكتر.
در ضمن معلوم نیست اسرائیلی‌ها چه نقشی را برای فلسطینی‌ها در بیت‌المقدس در نظر می‌گیرند. آیا كنترل مرزها، فضای هوایی و آبهای ساحلی در اختیار فلسطینیان قرار خواهد گرفت؟
علاوه بر این اسرائیل كه توسط قدرت‌های بزرگ جهانی حمایت می‌شود اعلام كرده تا زمانی كه حماس رژیم آنها را به رسمیت نشناسد و به توافقنامه‌های پیشین رهبران فلسطینی احترام نگذارد با آنها مذاكره نخواهد كرد.
سال‌هاست كه مناقشات فلسطین به مهمترین ماجرای خاورمیانه مبدل شده است، اما نباید فراموش كرد زمان دو طرف برای حل مسالمت‌آمیز آن نامحدود نیست.
● كبوتری كه نمی‌تواند بپرد
اما درگیری‌های داخلی فلسطینیان در سال ۲۰۰۶ روز به روز شدت بیشتری یافت و جامعه در سالی كه گذشت چندپاره‌تر، خشن‌تر و فقیرتر شد. عبدا... شاه اردن چندی پیش هشدار داد در سال ۲۰۰۷ خطر آغاز جنگ داخلی در فلسطین وجود دارد.
جورج بوش هم هنوز به فلسطینی‌ها توصیه می‌كند دموكراسی متعهد باشند، اما آنها در انتخابات ژانویه گذشته به حماس رای دادند و غرب بلافاصله دولت فلسطینی را مورد تحریم قرار داد.
رژیم اسرائیل نیز در سال ۲۰۰۶ همچنان به راه و شهرك‌سازی در دره‌ها و تپه‌های سنگلاخ مناطق اشغالی ادامه داد تا سرزمین یهودیان را وسیع‌تر كند. در سال ۲۰۰۵ و به دستور شارون نزدیك به ۹ هزار نفر از شهرك نشینان یهودی از غزه خارج شده بودند و این مساله خشم یهودیان تندرو را به‌شدت برانگیخته بود.
حالا هم تصورش سخت است كه یك رهبر اسرائیلی بخواهد - و قادر باشد - كه بیش از ۴۰۰ هزار یهودی شهرك‌نشین را از مناطق اشغالی كوچ دهد تا فلسطینیان را راضی كند.
شماری از یهودیان تندرو معتقدند كه عقب‌نشینی از شهرك‌ها سرانجام به نابودی اسرائیل منجر خواهد شد. به اعتقاد تحلیلگران اسرائیل آن شهرك‌ها را ساخت تا خروج از مناطق اشغالی را غیرممكن كند. شهرك‌ها تحت تدابیر شدید امنیتی قرار دارند، مردم فلسطین با وجود آنها مخالفند و اینگونه بال‌های كبوتر صلح چیده می‌شود.
● لبنان بر لبه پرتگاه
از روی نقشه منطقه كمی كه به سمت شمال برویم به لبنان كاملا بی‌ثبات می‌رسیم. تحلیلگران به این نتیجه رسیده‌اند كه جنگ تابستان گذشته با اسرائیل در حكم كاتالیزوری عمل كرد كه درگیری‌های داخلی را شدت بخشید.
لبنان یك بار دیگر به خط مقدم یك جنگ قدرت بزرگ در خاورمیانه مبدل شده است. گوشه‌هایی از آینده منطقه را می‌توان در آینده لبنان دید.
حالا پیكار میان دو گروه جریان دارد. آنها كه به شرق می‌نگرند و معتقدند كه ایران و سوریه متحدان طبیعی كشور به شمار می‌روند و مخالفان آنها كه نگاهشان به اروپا و ایالات متحده است.
در روزهای آخر سال ۲۰۰۶ نیروهای مخالف دولت غربگرا با آغاز تظاهراتی بزرگ در قلب بیروت قصد سرنگونی آن را دارند. اعتراضات همچنان صلح آمیز است و درگیری‌های اندكی تاكنون رخ داده است اما هنوز معلوم نیست با آغاز سال ۲۰۰۷ همین روند آرام، ادامه یابد. با این حال خاطره جنگ داخلی وحشتناك دهه‌های گذشته هر دو طرف را به سمت خویشتن داری بیشتر می‌كشاند. حزب‌ا... هم كه خواستار سرنگونی دولت فواد سینیوره شده خط قرمز خود را جنگ داخلی اعلام كرده است.
● تل آویو در هراس
برای سران تل آویو منطقه روز به روز خطرناك‌تر می‌شود. آنها از جنگ تابستان گذشته با حزب‌ا... پیروز بیرون نیامدند و هنوز دلایل این شكست را بررسی می‌كنند. هر كس دیگری را مقصر می‌شمرد و بحث‌ها به شدت ادامه دارد. اعتماد مردم به رهبرانشان در اسرائیل به شدت كاهش یافته است.
اسرائیل هنوز تنها رژیم خاورمیانه است كه بمب اتمی در اختیار دارد. اما به نظر می‌رسد دوران سلطه نظامی چهار دهه‌ای تل آویو در منطقه - كه به كمك آمریكا ممكن شده بود - به پایان رسیده است.
نیروهای نظامی اسرائیلی هم در لبنان بسیار بد عمل كردند و هم در مناطق اشغالی نتوانستند از عهده فلسطینیان بر آیند. نیروهای دفاعی اسرائیل سال گذشته موفق نشدند راكت پرانی از سمت غزه را متوقف كنند.
آنها از لحاظ روحی هم ویران شده‌اند. ارتش اسرائیل نتوانست جنگ لبنان را به پایان برساند. از طرفی سازمان‌های اطلاعاتی تل‌آویو معتقدند سوریه هم به سرعت خود را تجهیز می‌كند. موشك‌های سوری توانانی ضربه‌زدن به اسرائیل را دارند.
ایران را هم نباید فراموش كرد. با اینكه تهران همیشه اعلام كرده اهداف برنامه اتمی اش صلح‌آمیز است، سران تل آویو همصدا با كاخ سفید ادعا می‌كنند كه ایران به دنبال بمب اتمی است. آنها از به خطر افتادن موجودیت رژیم اسرائیل به شدت در هراس به سر می‌برند و شاید به همین خاطر است كه احتمال اقدام نظامی علیه برنامه اتمی صلح‌آمیز تهران را رد نمی‌كنند. با این حال شمار زیادی از تحلیلگران غربی معتقدند حمله به ایران بزرگترین اشتباه كاخ سفید خواهد بود. حتی معلوم نیست حمله نظامی می‌تواند تاسیسات اتمی ایران را كاملا نابود كند یا نه.
اما یك چیز مشخص است، آمریكا با حمله به ایران بهای سنگینی را خواهد پرداخت. تهران راه‌های فراوانی را برای ضدحمله پیش روی خود دارد.
● عراق: خطرناك و رو به وخامت
اگر بخواهیم اوضاع عراق در سال ۲۰۰۶ را در یك جمله خلاصه كنیم بهتر است ابتدای گزارش گروه مطالعه عراق به رهبری جیمز بیكر و لی همیلتون را یك بار دیگر بخوانیم: وضعیت در عراق خطرناك و رو به وخامت است...
گزارش كمیسیون بیكر كه بالاخره ماه گذشته منتشر شد هشداری مودبانه نسبت به سیاست‌های خاورمیانه‌ای جورج بوش به شمار می‌آمد و فهرستی طولانی از پیشنهادات را با هدف برون رفت از بحران كنونی در عراق مطرح می‌كرد. طبق این گزارش عراق به پناهگاه امن تروریست‌هایی تبدیل شده كه می‌توانند علیه آمریكا و منافع ایالات متحده و متحدانش در سراسر جهان حمله كنند.
بر اساس گزارش بیكر - همیلتون كه از نزدیكان بوش پدر محسوب می‌شوند، اصلاح‌طلبان خاورمیانه دیگر هیچ‌گاه كاملا بر روی حمایت آمریكا در مساله دموكراسی و حقوق بشر حساب نخواهند كرد. یك فرصت تاریخی از دست رفته است. و نتایج این هرج و مرج فرقه‌ای در عراق عواقب خطرناكی برای امنیت آمریكا و منافعش در جهان به همراه خواهد داشت.رای‌دهندگان آمریكایی هم بدون شك با این جملات موافق بودند كه باعث شكست جمهوریخواهان در انتخابات میان‌دوره‌ای شدند. همه بوش را مقصر می‌دانند.
.● ..و آینده‌ای تیره و تار
حالا روشن است كه عراق در سال پیش رو بی‌ثباتی را به منطقه گسترش خواهد داد.
این ماجرا را كه به بحران میان اسرائیل و فلسطینیان، مناقشه اتمی ایران و جنگ قدرت در لبنان اضافه كنید جایی برای خوشبینی نخواهد ماند. ‌ خاورمیانه این روزها آماده هر اتفاقی است و روزهای بدی را انتظار می‌كشیم.
آرزو می‌كنیم سال ۲۰۰۷ مانند ۲۰۰۶ نباشد. كار دیگری از دست ما بر نمی‌آید!

منبع : خبرگزاری آفتاب