نگاهی به رفتار تغذیه ای موش کور دماغ ستاره ای

در دنیایی كه برای خوردن رقابت وجود دارد وقت آن رسیده كه تاج قهرمانی را بر سر یك مبارز جدید بگذاریم.
آدم هایی كه بسیار تند غذا می خورند برای جویدن یك تكه غذا به چند ثانیه وقت احتیاج دارند. ركورد جدید برای خوردن تخم مرغ های پخته متعلق به «سونیا توماس» است كه ۶۵ تخم مرغ پخته را در ۶ دقیقه و ۴۰ ثانیه نوش جان كرده است؛ هر تخم مرغ پخته در ۶ ثانیه. ولی بر اساس مقاله ای كه هفته گذشته در نشریه «نیچر» به چاپ رسیده است خانم «توماس» و طرفداران او می بایست عرصه را برای یك قهرمان دیگر خالی كنند. این قهرمان جدید «موش كور دماغ ستاره ای» (star-nosed mole) است كه در تالاب های شرق آمریكا زندگی می كند. محققان دانشگاه «واندربیلت» نشان دادند كه این موش كور قادر است ۱۰ لقمه پر از كرم خاكی را در مدت ۳/۲ ثانیه نوش جان كند؛ ۲۳/۰ ثانیه برای هر دهان پر از كرم خاكی. این سرعت ۲۶ بار سریع تر از سرعت خانم توماس است. این ركورد سریع ترین گزارش موجود از غذا خوردن یك حیوان است. دكتر «كرت شوینك» كه یك زیست شناس تكاملی از دانشگاه كانكتیكوت است، می گوید: «این یك مطالعه هیجان انگیز و باورنكردنی است.»«موش كور دماغ ستاره ای» برای مدت های طولانی زیست شناسان را دچار تعجب كرده بود. چرا كه دماغ این حیوان دارای ۲۲ زائده شعاعی گوشتی است كه سیمای این حیوان را بدل به مینیاتوری از انگشتان دست كرده است. به غیر از این ویژگی، موش كور دماغ ستاره ای هیچ تفاوت دیگری با سایر موش كور ها ندارد.تحقیقات صورت گرفته به وسیله دكتر «كنت كاتانیا»، زیست عصب شناس دانشگاه واندربیلت نشان داده است این زائده ستاره ای شكل كه بر روی بینی «موش كور دماغ ستاره ای» قرار گرفته است یك ابزار حسی بسیار دقیق است. هر یك از زوائد شعاعی روی دماغ این حیوان ۲۵۸ هزار گیرنده حسی دارند كه هر یك از آنها نیز حاوی بیش از یكصد هزار فیبر عصبی است. این مقدار عصب بیشتر از تمام اعصابی است كه به یك دست انسان منتهی می شود. قسمت بزرگی از مغز موش كور وظیفه دارد كه سیگنال های دریافتی از این زوائد حسی را تجزیه و تحلیل كرده و یك ادراك حسی از محیط پیرامون به وجود آورد. دكتر «كاتانیا» برای مطالعه دقیق تر این حیوان یك تونل شیشه ای به كار گرفت و اجازه داد این حیوان در درون این تونل به جست وجوی غذا بپردازد. در حین جست وجو این فرصت به وجود آمد كه از حیوان فیلمبرداری به عمل آید. وقتی كه نوبت به تحلیل فیلم ها رسید دكتر «كاتانیا» و همكارانش نمی توانستند سرعت بسیار زیاد موش كور در شكار كردن غذا را باور كنند. به گفته دكتر «كاتانیا»: «سرعت غذا خوردن آنقدر زیاد بود كه ما گمان می كردیم اشتباهی رخ داده است. ولی چنین نبود. این حیوان به واقع بسیار سریع غذا می خورد.»فیلمبرداری ها نشان داد كه سرعت حركت زوائد گوشتی روی بینی موش كور ۱۳ بار در ثانیه است. هر زمان كه حیوان با تكه ای غذا برخورد می كرد، دو زائده زیرین پوزه آن را لمس می كرد. اگر موش كور تصمیم به خوردن می گرفت این دو زائده از تكه غذا فاصله می گرفت و سپس دندان های موچین مانند موش كور، غذا را به دهان می كشید. تمامی این فرآیندها كه مشتمل بر آزمایش غذا و به دهان كشیدن آن است نزدیك به یك پنجم ثانیه زمان می برد. دكتر «كاتانیا» معتقد است كه هیچ حیوان دیگری نیست كه بتواند با این سرعت غذای خود را آزمایش كرده و در ادامه آن را ببلعد.«موش كور دماغ ستاره ای» برای اینكه بتواند با این سرعت تغذیه خود را به پیش ببرد نظام عصبی خود را تكامل بخشیده است. مطالعات صورت گرفته نشان می دهد كه این موش كور محصول سازگاری و تكامل برای شیوه ای خاص از تغذیه سطحی است. این تكامل می بایست در هنگام انتقال این جوندگان به محیط های تالابی شروع شده باشد. خاك های مرطوب تالابی در مقایسه با خاك های خشك محتوی تعداد بیشتری از لارو حشرات و نرم تنان هستند.برخی دیگر از موش كور ها دارای اعضای حسی برای پیدا كردن شكار در زیر زمین هستند ولی ظاهراً می بایست تكامل «موش كور دماغ ستاره ای» با هدف ایجاد و تمركز سلول های عصبی متراكم تری صورت گرفته باشد و این احتمالاً به خاطر پیدا كردن شكارهای بیشتر و همچنین كوچك تر در خاك های آب گرفته تالابی بوده است.دكتر «كاتانیا» برای تائید این نظریه به وجود اشكال حدفاصل در میان موش كور های دیگر اشاره دارد كه در آنها میزان تراكم اعصاب در زوائد دماغی قابل توجه است.«موش كور دماغ ستاره ای» به سادگی ممكن است از تكامل پیچیده چنین موش كور هایی حاصل آمده باشد. اگر چنانچه این فرضیه درست باشد باید به این سئوال پاسخ داده شود كه چرا تنها یك گونه از موش كور ها توانسته اند این زوائد پیچیده را روی بینی خود داشته باشند؟دكتر «كاتانیا» معتقد است كه پاسخ این سئوال در زیستگاه ویژه این حیوان نهفته است. برخلاف «موش كور دماغ ستاره ای»، سایر موش كور های دیگر در خاك های خشك به جست وجوی غذا می پردازند. در حالی كه «موش كور دماغ ستاره ای» تنها در خاك های آب گرفته تالاب ها به جست وجوی غذا می پردازد و به همین دلیل هم هست كه به موش كور تالابی معروف شده است. در خاك های خشك و غیرمرطوب تكامل یك بینی با زوائد پرتعداد و ستاره مانند به سادگی امكان نداشته است. به تدریج با افزایش و توسعه زوائد گوشتی بر روی بینی «موش كور دماغ ستاره ای» سرعت تغذیه اش نیز افزایش پیدا می كند.دكتر «كاتانیا» معتقد است یك راه رسیدن به چنین قابلیت هایی توسعه مغز و كنترل عصبی تغذیه سریع است. همه پستانداران دارای مغزهایی هستند كه می توانند اطلاعات دریافتی از اعضای حسی را تجزیه و تحلیل كنند. موش كور ها دو نقشه از دماغ خود دارند. اما «موش كور دماغ ستاره ای» دو نقشه از دماغ خود دارد. دكتر «كاتانیا» معتقد است قابلیت ایجاد نقشه های متفاوت براساس دریافت سیگنال های مختلف قابلیتی است شبیه آنچه كه مهندسین كامپیوتر، «پردازش موازی» می نامند. این قابلیت به حیوان اجازه می دهد كه با كارآمدی بهتری محیط پیرامون خود را بشناسد. اكنون نقشه دكتر «كاتانیا» این است كه با كنجكاوی به بررسی عملكرد «موش كور دماغ ستاره ای» بپردازد. وی در این باره می گوید: «موش كور دماغ ستاره ای معدن طلایی از اكتشافات و دستاوردهای علمی برای من به ارمغان آورد. اما من فكر می كنم كه كار من هنوز تمام نشده و می بایست به تحقیق بیشتر در این باره ادامه بدهم.»اما دكتر «كاتانیا» تنها كسی نبود كه شیفته رفتار تغذیه ای «موش كور دماغ ستاره ای» شده بود. دانشمندان دیگری نیز مجذوب نحوه تغذیه این حیوان بوده اند. «جورج شی» مدیر فدراسیون بین المللی تغذیه رقابتی می گوید: «من واقعاً دوست دارم یكی از این موش كور ها را در هنگام غذا خوردن مشاهده كنم. من همچنین مایلم ببینم آیا می شود یك مقایسه بین گونه ای در تغذیه سریع را صورت داد.»
كارل زیمر
ترجمه: زینب همتی
NewYorkTimes.com,Feb.۲۰۰۵

منبع : روزنامه شرق