خلاصه‏ای از واقعه غدیر

اعلان عمومی برای سفر حج در سال دهم هجرت،به دستور الهی آخرین سفر پیامبر صلی الله علیه و آله به مكه برای تعلیم حج و اعلام ولایت ائمه علیهم السلام آغاز شد.در این سفر بیش از یكصد و بیست هزار نفر آنحضرت را همراهی كردند كه در شرایط آن زمان سابقه نداشت. بلافاصله پس از پایان مراسم حج،اعلام شد همه حجاج از مكه خارج شوند و برای برنامه‏ای مهم در غدیر خم كه كمی قبل از محل جدا شدن كاروانها بود حضور یابند.
سه روز پس از پایان مراسم حج،سیل جمعیت به سوی غدیر حركت كردند. اجتماع عظیم در غدیر با رسیدن به محل موعود،فرمان توقف از سوی پیامبر صلی الله علیه و آله صادر شد و مركبها از حركت ایستادند و مردم پیاده شدند و هر كس جائی برای توقف سه روزه آماده كرد.
به دستور پیامبر صلی الله علیه و آله،سلمان و ابو ذر و مقداد و عمار زیر چند درخت كهنسال را آماده كردند و روی درختان،پارچه‏ای به عنوان سایبان قرار دادند.در زیر سایبان،منبری به بلندی قامت پیامبر صلی الله علیه و آله از سنگها و روانداز شتران ساختند به طوری كه حضرت هنگام خطبه بر همه مردم مشرف باشند. هنگام ظهر،پس از ادای نماز جماعت،پیامبر صلی الله علیه و آله بر فراز منبر ایستادند و امیر المؤمنین علیه السلام را فرا خواندند تا بر فراز منبر در سمت راست حضرت بایستند .قبل از شروع خطابه،امیر المؤمنین علیه السلام بر فراز منبر یك پله پائین‏تر در طرف راست آنحضرت ایستاده بودند.
سخنرانی پیامبر صلی الله علیه و آله پیامبر صلی الله علیه و آله نگاهی به سمت راست و چپ جمعیت نمودند و منتظر شدند تا همه مردم در مقابل منبر اجتماع كنند.سپس سخنرانی تاریخی و آخرین خطابه رسمی خود را برای جهانیان آغاز كردند.با در نظر گرفتن این شكل خاص از منبر و سخنرانی كه دو نفر بر فراز منبر در حال قیام دیده می‏شوند به استقبال سخنان حضرت می‏رویم كه آنرا می‏توان در یازده بخش ترسیم نمود: پیامبر صلی الله علیه و آله در اولین بخش سخن به حمد و ثنای الهی پرداختند و صفات قدرت و رحمت خداوند را ذكر فرمودند،و به بندگی خود در مقابل ذات الهی شهادت دادند. در بخش دوم،حضرت سخن را متوجه مطلب اصلی نمودند و تصریح كردند كه باید فرمان مهمی درباره علی بن ابی طالب علیه السلام ابلاغ كنم،و اگر این پیام را نرسانم رسالت الهی را نرسانده‏ام و ترس از عذاب او دارم.
در سومین بخش،حضرت امامت دوازده امام علیهم السلام را تا آخرین روز دنیا اعلام نمودند تا همه طمعها یكباره قطع شود.از نكات مهم در سخنرانی حضرت،اشاره به عمومیت ولایت آنان بر همه انسانها در طول زمانها و در همه مكانها و نفوذ كلماتشان در جمیع امور بود،و نیابت تام ائمه علیهم السلام را از خدا و رسول در حلال و حرام و جمیع اختیارات اعلام فرمودند . برای آنكه هر گونه ابهامی از بین برود و دست منافقین از هر جهت بسته باشد،در بخش چهارم خطبه،پیامبر صلی الله علیه و آله با دستهای مبارك بازوان امیر المؤمنین علیه السلام را گرفتند و آنحضرت را از جا بلند كردند تا حدی كه پاهای آنحضرت محاذی زانوان پیامبر صلی الله علیه و آله قرار گرفت.
در این حال فرمودند:«من كنت مولاه فهذا علی مولاه،اللهم وال من والاه و عاد من عاداه و انصر من نصره و اخذل من خذله»،«هر كس من نسبت به او از خودش صاحب اختیارتر بوده‏ام این علی هم نسبت به او صاحب اختیارتر است.
خدایا دوست بدار هر كس علی را دوست بدارد،و دشمن بدار هر كس او را دشمن بدارد،و یاری كن هر كس او را یاری كند،و خوار كن هر كس او را خوار كند».سپس كمال دین و تمام نعمت را با ولایت ائمه علیهم السلام اعلام فرمودند و بعد از آن خدا و ملائكه و مردم را بر ابلاغ این رسالت شاهد گرفتند. در بخش پنجم حضرت صریحا فرمودند:«هر كس از ولایت ائمه علیهم السلام سرباز زند اعمال نیكش سقوط می‏كند و در جهنم خواهد بود».بعد از آن شمه‏ای از فضائل امیر المؤمنین علیه السلام را متذكر شدند.
مرحله ششم از سخنان پیامبر صلی الله علیه و آله جنبه غضب الهی را نمودار كرد.حضرت با تلاوت آیات عذاب و لعن از قرآن فرمودند:«منظور از این آیات عده‏ای از اصحاب من هستند كه مأمور به چشم‏پوشی از آنان هستم،ولی بدانند كه خداوند ما را بر معاندین و مخالفین و خائنین و مقصرین حجت قرار داده است،و چشم‏پوشی از آنان در دنیا مانع از عذاب آخرت نیست». سپس به امامان گمراهی كه مردم را به جهنم می‏كشانند اشاره كرده فرمودند:«من از همه آنان بیزارم».اشاره‏ای رمزی هم به«اصحاب صحیفه ملعونه»داشتند و تصریح كردند كه بعد از من مقام امامت را غصب می‏كنند و سپس غاصبین را لعنت كردند.
در بخش هفتم،حضرت تكیه سخن را بر اثرات ولایت و محبت اهل بیت علیهم السلام قرار دادند و فرمودند:«اصحاب صراط مستقیم در سوره حمد شیعیان اهل بیت علیهم السلام هستند». سپس آیاتی از قرآن درباره اهل بهشت تلاوت كردند و آنها را به شیعیان و پیروان آل محمد علیهم السلام تفسیر فرمودند.آیاتی هم درباره اهل جهنم تلاوت نمودند و آنها را به دشمنان آل محمد علیهم السلام معنی كردند. در بخش هشتم مطالبی اساسی درباره حضرت بقیهٔ الله الاعظم حجهٔ بن الحسن المهدی ارواحنا فداه فرمودند و به اوصاف و شئون خاص حضرتش اشاره كردند و آینده‏ای پر از عدل و داد به دست امام زمان عجل الله فرجه را به جهانیان مژده دادند. در بخش نهم فرمودند:پس از اتمام خطابه شما را به بیعت با خودم و سپس بیعت با علی بن ابی طالب علیه السلام دعوت می‏كنم .پشتوانه این بیعت آن است كه من با خداوند بیعت كرده‏ام،و علی هم با من بیعت نموده است .پس از این بیعتی كه از شما می‏گیرم از طرف خداوند و بیعت با حقتعالی است. در دهمین بخش،حضرت درباره احكام الهی سخن گفتند كه مقصود بیان چند پایه مهم عقیدتی بود :از جمله اینكه چون بیان همه حلالها و حرامها توسط من امكان ندارد با بیعتی كه از شما درباره ائمه علیهم السلام می‏گیرم بنوعی حلال و حرام را تا روز قیامت بیان كرده‏ام.
دیگر اینكه بالاترین امر به معروف و نهی از منكر،تبلیغ پیام غدیر درباره امامان علیهم السلام و امر به اطاعت از ایشان و نهی از مخالفتشان است. در آخرین مرحله خطابه،بیعت لسانی انجام شد.حضرت با توجه به آن جمعیت انبوه و شرائط غیر عادی زمان و مكان و عدم امكان بیعت با دست برای همه مردم،فرمودند:«خداوند دستور داده تا قبل از بیعت با دست،از زبانهای شما اقرار بگیرم». سپس مطلبی را كه می‏بایست همه مردم به آن اقرار می‏كردند تعیین كردند كه خلاصه آن اطاعت از دوازده امام علیهم السلام و عهد و پیمان بر عدم تغییر و تبدیل و بر رساندن پیام غدیر به نسلهای آینده و غائبان از غدیر بود.
در ضمن بیعت با دست هم حساب می‏شد زیرا حضرت فرمودند :«بگوئید با جان و زبان و دستمان بیعت می‏كنیم». بیعت عمومی پس از اتمام خطابه پیامبر صلی الله علیه و آله،دو خیمه بر پا شد كه در یكی خود آن حضرت و در دیگری امیر المؤمنین علیه السلام،جلوس فرمودند.مردم دسته دسته وارد خیمه حضرت می‏شدند و پس از بیعت و تبریك،در خیمه امیر المؤمنین علیه السلام حضور می‏یافتند و با آن حضرت بیعت می‏كردند و تبریك می‏گفتند. زنان نیز،با قرار دادن ظرف آبی كه پرده‏ای در وسط آن بود بیعت نمودند.به این صورت كه امیر المؤمنین علیه السلام دست مبارك را در یك سوی پرده داخل آب قرار می‏دادند و در سوی دیگر زنان دست خود را در آب قرار می‏دادند. وقایع سه روز در غدیر در طول سه روز توقف در غدیر،پس از ایراد خطابه چند جریان به عنوان تأكید و به نشانه اهمیت غدیر به وقوع پیوست كه شرح آن چنین است: پیامبر صلی الله علیه و آله در این مراسم،عمامه خود راـكه«سحاب»نام داشتـبه عنوان افتخار بر سر امیر المؤمنین علیه السلام قرار دادند. حسان بن ثابت از پیامبر صلی الله علیه و آله در خواست كرد تا در مورد غدیر شعری بگوید،و با اجازه حضرت اولین شعر غدیر را سرود.
جبرئیل علیه السلام به صورت انسانی ظاهر شد و خطاب به مردم فرمود:«پیامبر برای علی بن ابی طالب عهد و پیمانی گرفت كه جز كافر به خدا و رسولش آنرا بر هم نمی‏زند». مردی از منافقین گفت:«خدایا اگر آنچه محمد می‏گوید از طرف توست سنگی از آسمان بر ما ببار یا عذاب دردناكی بر ما بفرست».در همین لحظه سنگی از آسمان بر سر او فرود آمد و او را هلاك كرد،و این معجزه غدیر تأیید الهی را بر همگان روشن كرد. پس از سه روز مراسم پر شور غدیر پایان یافت،و آن روزها به عنوان«ایام الولایهٔ»در صفحات تاریخ نقش بست.مردم پس از وداع با پیامبرشان و معرفت كامل به جانشینان آن حضرت تا روز قیامت،راهی شهر و دیار خود شدند.خبر واقعه غدیر در شهرها منتشر شد و به سرعت شایع گردید و خداوند بدینگونه حجتش را بر همه مردم تمام كرد.

منبع : سازمان آموزش و پرورش استان خراسان