غدیر؛ کامل ترین الگوی حکومتی

● مدل حکومتی معصوم
«غدیر خم» یادآور حادثه ای مهم و سرنوشت ساز در تاریخ اسلام است که شیعیان از آن به عنوان یکی از اعیاد بزرگ اسلامی نام می برند. آنان در این روز به جشن شادمانی می پردازند واین عید را به یکدیگر تبریک می گویند. موضوع غدیرخم از دیرباز از مباحث اصولی تاریخ اسلام بوده که این امر ناشی از سرنوشت ساز بودن این حادثه مهم در مسئله «امامت» و «خلافت» دارد.
بعد از رحلت پیامبر عظیم الشان اسلام (صلی الله علیه و آله و سلم) جانشینی آن حضرت به عنوان مهمترین موضوع اختلاف بین اهل سنت از یک سو و شیعیان از سوی دیگر بوده است. اهل سنت می گویند که تعیین جانشین پیغمبر یک امر الهی نیست و این امر به مردم محول شده است.
در صورتیکه شیعه معتقد است، جانشینی پیامبر یک امر الهی بوده و هیچگاه این مهم به امت اسلامی واگذار نشده است. آنان معتقدند این واقعه بیانگر حقیقتی است که به هیچ وجه از اصل اسلام قابل جدا شدن نمی باشد.
مسئله «امامت» و «ولایت» از منظر شیعیان صرفاً یک واقعه تاریخی نیست، بلکه یکی از پایه های اساسی دین اسلام بوده و سرنوشت دنیا و آخرت مسلمانان بلکه تمام بشریت به آن بستگی دارد.
اعتقاد به حکومت معصوم منصوب از طرف خداوند، در واقع اعتقاد به یک «مدل» حکومتی است که در مبنا و اهداف با سایر نظام ها و مکاتب حاکم بر جهان تفاوت ماهوی و اساسی دارد. قوانین حکومت معصوم ساخته افکار بشر نیست، بلکه قوانینی است که از سوی خداوند خالق حکیم دانا و بصیر برای سعادت بشر و خلق خود پیش بینی گردیده است.
تجربه بی نظیر و استثنایی حکومت چهار ساله حضرت علی (علیه السلام) از یک سو و مقایسه آن با کلیه حکومتها و مکاتب حاکم بر جهان از سوی دیگر، هیچ تردیدی را برای پیروان و شیفتگان آن حضرت باقی نگذاشته است که یگانه مدل حکومتی که می تواند سعادت، تکامل و پیشرفت مادی و معنوی بشر را فراهم و تضمین نماید، همانا مدل و الگوی حکومتی امیرمومنان (علیه السلام) می باشد.
همان شخصیتی که جرج جرداق دانشمند مسیحی درباره او می گوید:«ای دنیا چه می شد اگر همه نیروهایت را در هم می فشردی و شخصیتی مانند علی را با آن عقل و قلب و زبان و شمشیر، نمودار می کردی؟ او اضافه می کند که کشتن علی خیانت به تمام بشریت بوده است.» و جبران خلیل جبران از علمای مسیحیت در این باره می گوید:«علی بن ابیطالب شهید عظمت خویش شد؛ مردم عرب، حقیقت مقام او را درک نکردند. من از راز دنیا سر درنمی آورم که چرا بعضی از افراد از زمان خودشان اینقدر جلو هستند. به عقیده من علی مال آن زمان نبود، علی اول شخصی است از عنصر عرب که همیشه در کنار روح کلی عالم است؛ یعنی همسایه خداست؛ و او مردی بود که شبها را با روح کلی عالم بسر می برد.»
دکتر تیجانی عالم اهل سنت که بعد از مدتها تحقیق و مطالعه توفیق پیدا کرد به مکتب اهل البیت (علیهم السلام) درآید و کتابها و مناظره های او در اثبات حقانیت شیعه باعث شده تا میلیونها نفر به حقانیت این مذهب پی برده و از پیروان خاندان پیغمبر (ص) بشوند می گوید: «اگر برای علی میسر شده بود که سی سال طبق سیره پیامبر (ص) بر مردم حکومت کند، همانا اسلام امروز جهان را فراگرفته بود و عقیده متین و محکم در قلوب مسلمانان جایگزین شده و فتنه های کوچک و بزرگ رخ نمی داد و نه کربلایی می بود و نه عاشورایی. اگر همان طور حکومت سایر ائمه که پیامبر، آنان را به نام وصی خود قرار داده بود، ادامه می داشت، جز مسلمانان، ملتی بر روی زمین وجود نداشت و دنیا نه چنین بود که امروز مشاهده می کنیم و زندگی ما به معنای واقعی اش، زندگی انسانی بود.»
● ویژگی های مدل حکومتی علی(ع)
برای آشنایی با برخی از ویژگی های مدل حکومتی حضرت علی(ع) کافی است یک نگاه کلی به فرمان حکومتی حضرت امیر به مالک اشتر، یکی از کارگزاران اصلی خویش، بیاندازیم، در این فرمان به خوبی اصول و چهارچوب کلی حکومت مولا مشخص شده است. در اینجا به بعضی از آن اصول اشاره می شود:
۱) حکومت ها اجازه ندارند که پیروان خود را بی پروا و آزاد بگذارند تا در شئون زندگی ملت و مصالح عالی دولت دخالت کنند.
۲) دولتمردان نباید کوچکترین تحمیلی بر افراد روا دارند تا کارمندان حکومت از این رویه سرمشق گیرند و مستقیما بر خون و مال مردم فرمان صادر کنند. در هر حکومتی که عاملی ستمگر پیدا گردد یا خادمی لجام گسیخته و خودسر قد برافرازد، حاکم را آنچنان کیفر کنم که هزار بار حق ستمدیدگان جبران شود. زیرا مسئول مستقیم ملت حکمران است نه خدمتکار.
۳) حاکم هرگز نباید از جریان امور کشور و طرز سلوک کارگزاران با مردم لحظه ای غافل باشد. به جزئیات امور شخصا باید رسیدگی کند و گزارش های کشور را تا آخرین لحظه بشنود.
۴) در حکومت نباید خادم و خائن یکسان باشند. چون خادمی که در ازای خدمت خود مزد و مرحمت نبیند، دلسرد و بی قید می گردد؛ و خائنی که جزای خیانت خود را به حد کمال نیابد، کردار زشت خویش را با جرأت بیشتری تکرار می کند.
۵) حکمران باید همچون پدر باشد؛ و لذا پدر ناگزیر است که بسیاری از لغزش های فرزندان خود را ندیده انگارد و با چشم آکنده از گذشت و محبت به چهره اولاد خود بنگرد.
۶) حاکم نباید در اجرای اوامر الهی میان آشنا و بیگانه فرق گذارد.
۷) حاکم نباید از عمال خویش هر که باشد دیناری هدیه قبول کند، زیرا این عمل دلالت بر این می کند که حاکم هدیه می پذیرد و تملق دوست دارد.
۸) حاکم باید بیش از همه با مردم تماس و معاشرت داشته باشد تا جزئیات زندگی ملت در نظرش آشکار و واضح باشد.
۹) کارمندان و کارگزاران باید از نظر تاریخ خانوادگی، نجیب و شرافتمند باشند و باید در محیط عصمت و تقوا پرورش یافته باشند.
۱۰) حاکم بر امور مملکت نباید با افراد ترسو مشورت کند، زیرا این عناصر ضعیف هم خود می ترسند و هم کوشش می کنند تا پایه تصمیم و اراده اصحاب مشورت را سست و ناچیز کنند.
۱۱) قضات باید از میان کسانی که به زینت علم و فضیلت اخلاق تا حد نهایی آراسته باشند انتخاب شوند. هر کس از همه پرهیزکارتر و داناتر است باید به نام قاضی برگزیده شود.
۱۲) دولت با تمام وسایلی که دارد باید مصمم به آبادی و آسایش مردم باشد.
۱۳) با ارباب رجوع باید آنچنان مدارا و ملاطفت شود که هر چه دانند بازگویند و هرچه توانند تظلم کنند.
۱۴) حکومت علی(ع) معتقد است که هرگز کشور خراب نمی شود، مگر آنکه کشورداران با «دست جور» تیشه برداشته کاخ سعادت ملت را با سر تهی مغز خویش ویران کنند.
۱۵) اجتماعات باید محترم شمرده شوند و تا آنجا که با مصالح دولت تضاد پیدا نکند، نباید از آنها جلوگیری شود.
۱۶) افسران لشکر باید از خانواده های نجیب و دودمان های با شرافت و اصیل انتخاب شوند، تا مبادا آلوده نژادان و پست فطرتان به مقام سرداری برسند و موقعیت های افسری را اشغال کنند.
۱۷) عهدنامه ها محترم است، چرا که ملتی که بر عهد خویش پایدار نباشد و بر پیمان و میثاق خود وفا ندارد، هر اندازه هم که نیرومند باشد، در نزدیکترین آینده محکوم به انقراض و فنا خواهد بود.
۱۸) حاکم باید به هر چیزی که وعده کرده است در موعد مقرر وفا کند زیرا خداوند خلف وعده را سخت دشمن دارد.

ناصر سعد

منبع : روزنامه کیهان