یان یرپه

پروفسور یان یرپه، تنها دارنده كرسی پروفسوری در زمینه اسلام‌شناسی در سوئد است. وی در سال ۱۹۴۸ به دنیا آمد. محور عمده تحصیلات و تحقیقات وی در زمینه روانشناسی دینی بوده است. پروفسور یرپه از سال ۱۹۸۴ عضو آكادمی علوم انسانی سوئد است و در سال‌های نیمه اول دهه ۸۰، به عنوان مشاور عالی، وزارت امور خارجه سوئد را در عرصه مسائل بین‌المللی جهان اسلام تقویت می‏كرده است.
پروفسور یرپه علاوه بر سوئدی، به زبان‌های عربی، انگلیسی، آلمانی و فرانسه مسلط است و به زبان‌های عبری و فارسی آشنایی دارد.
پروفسور یرپه در زمینه روانشناسی ادیان، بویژه اسلام، پژوهش کرده و كماكان در عرصه ارتباط میان دین و سیاست، به تحقیق، پژوهش و استادی پژوهشگران دوره دكترا ادامه می‏دهد. وی دانشجویان دوره دكترای تحقیقات اسلامی را آموزش می‏دهد و از امكانات نسبتا خوب تحقیقاتی نیز برخوردار است. او طی ۱۹ سال مطالعه در عرصه اسلام‌شناسی، بیش از ۲۰۰ كتاب و مقاله در این زمینه به چاپ رسانده و به گفته خودش، همواره سعی کرده در جریان آخرین تحولات جهان اسلام قرار بگیرد و به این منظور، كماكان بخشی از وقت روزانه خود را به گوش دادن و مطالعه اخبار تحولات مهم در جهان اسلام می‏گذراند.
● نظرات
پروفسور یرپه از جمله كسانی است كه پدیده‏های جهان اسلام را از ابتدای ظهور اسلام تا كنون، بر اساس شیوه تفسیری، مورد مداقه قرار داده است. برای نمونه، وی ترویج و رشد اسلام را در صدر اسلام ناشی از انگیزه‏های اقتصادی گروندگان به اسلام در آن زمان و به دلیل پایگاه اقتصادی ضعیف قشر تازه مسلمان می‏داند. (كتاب اسلام، مكتب و الگوی زندگی).
پروفسور یرپه طی سالیان گذشته، پیوسته بر این عقیده بوده است كه باید حوادث امروز جهان اسلام را در ریشه‏های تاریخی و شباهت‌ها و الگوهای صدر اسلام جست‌وجو كرد و به سیاستمداران و جامعه‌شناسان و پژوهشگران تاریخ ادیان و نظایر آن چنین پیام می‏دهد كه آنچه اكنون واقع می‏شود، با دلیلی برگرفته از حوادث تاریخی توجیه می‏گردد.
وی در كتاب "اسلام سیاسی"، به مسائل جهان امروز و نقش اسلام در دنیای كنونی پرداخته، مسلمانان را به گروه‌های مختلف بنیادگرا، مدرنیست‌ها، سنتی‏ها و مخالفان علنی دین تقسیم می‏كند.
پروفسور یرپه با بهره‏گیری از روش تفسیری خود، گره‏های نامفهوم پدیده‏ها و واكنش‌های سیاسی رهبران را در جهان اسلام با طرح شباهت‌های تاریخی، تفسیر وقایع تاریخی در اسلام و زمینه‏های آن پدیده در عصر گذشته، برای سیاستمداران و مسئولان سیاسی در غرب تشریح می‏کند.
پروفسور یرپه معتقد است اسلام در جغرافیا و محیط متفاوت، رنگ و نقش متفاوتی دارد. به عقیده وی، اكثر اشتباهات و تفاسیر غلطی كه از اسلام می‏گردد، ناشی از این است كه بسیاری بر این تصورند كه جهان اسلام جامعه‏ای یكدست و یكپارچه است، در حالی كه آنچه كه در قاهره حقیقت محسوب می‏شود، در جایی دیگر دروغ است و اعتقادات مسلمانان در مانیل، احتمالا در كازابلانكا شرك محسوب می‏گردد.
پروفسور یرپه این برداشت را كه اسلام دین جنگ افروز است، رد می‏كند. وی می‏گوید: اسلام در محیطی ظهور كرد كه آبستن اختلافات و جنگ‌های مختلف قبیله‏ای بود. اسلام جنگ و اختلاف را مشروع می‏داند، اما واژه جهاد، به معنی جنگ مقدس، تا حدی گمراه‌كننده است؛ اگر چه این واژه در تبلیغات جنگی و حل اختلافات به كار گرفته می‏شود، ولی دلیل اصلی جنگ‌ها همچون گذشته، در غرب، عوامل اقتصادی و سیاسی بوده است.
از طرف دیگر، تنها در جهان اسلام نیست كه از واژه و زبان دینی برای بسیج مردم بهره گرفته شده است. در كشورهای لهستان، فیلیپین و امریكای لاتین، دولت‌ها همواره در بسیج مردم، از آیین مسیحیت‏ سود جسته‏اند. در این كشورها، صلیب، سمبل مبارزه گروه‌هایی بوده و هست كه در اصل، به دلیل مخالفت‏ با دولت ‏حاكم برپاخاسته‏اند.
به عقیده پروفسور یرپه، اختلاف میان شیعیان و سنی‏ها در عصر حاضر، پیش از آن كه ریشه دینی داشته باشد، دارای ریشه‏های اجتماعی، ملی و یا سیاسی است. وی عمده اختلافات موجود میان كشورهای اسلامی را ناشی از عوامل اقتصادی و سیاسی و خود برتربینی می‏داند.
در ارتباط با مسلمانان ساكن سوئد، وی از جمله شخصیت‌هایی است كه به شیوه بسیار ظریف، از حضور آنان و رسیدنشان به حقوق حقه اجتماعی دفاع می‏كند؛ به همان ترتیب كه وی با طرح مهاجرت یهودیان و سایر اقوام با آیین ویژه خود به سوئد و تبدیل شدن تدریجی به سوئدی اعتقاد دارد، از مسلمانان نیز به عنوان سوئدی‌های حاضر و شناخته شده كنونی نام می‏برد.
پروفسور یرپه می‏گوید: تغییرات ۴۰ ساله اخیر در جهان باعث شد مردمانی با آیین دیگر به این سرزمین آمده، اكنون به عنوان سوئدی در این كشور زندگی می‏كنند. این امر بتدریج نسل جدیدی را به وجود آورده است كه با نسل گذشته فاصله دارد و اگر مسلمان است، سوئدی مسلمان است. بنابراین، باید نظیر سایر شهروندان، از حقوق مادی برخوردار باشد. وی می‌گوید: ما در آینده، سوئدی مسلمان خواهیم داشت و تعداد آنان بیش از [سایر اقلیت‌ها]، از جمله یهودیان خواهد بود و ناگزیر باید از شرایط یكسان بهره‏مند شوند.
پروفسور یرپه در این زمینه، بر این نكته تاكید دارد كه جامعه سوئد و سیاستگذاران باید به این مسئله اهمیت دهند كه این مسلمانان، سوئدی هستند؛ به این معنی كه فرهنگ اجتماعی و اقتصادی سوئد به عنوان اصل، در زندگی دینی آنان نیز نقش بسته باشد. بدین ترتیب، سوئدی مسلمان با مسلمانان تونسی و مصری، از نظر بینش و تفسیر وقایع، تفاوت خواهد داشت.

منبع : موسسه گفتگوی ادیان