روابط اقتصادی چین و جامعه پرتغالی زبان

صبر عین قدرتمندی است. این جمله یادآور یك ضرب‌المثل چینی است و بیان‌كننده دیپلماسی چین است.
جامعه كشورهای پرتغالی زبان CPLP شامل هشت كشور در سراسر جهان با ۲۳۰میلیون جمعیت است اما به سختی می‌توان در جهان سیاست اهمیتی برای آن قائل شد. صرف‌نظر از این موضوع، چین با جدیت تمام به دنبال ایجاد روابط دیپلماسی با جامعه كشورهای پرتغالی زبان است و برای بازار جدید عرضه انرژی و محصولات چینی تدابیری اندیشیده است. درواقع، كشور برزیل، با منابع غنی و پنجمین كشور پرجمعیت جهان، هدف اصلی بازار چین است. چین با ارسال بسته‌های كمك و امداد و تعداد زیادی دیپلمات پرتغالی زبان به پایتخت‌های این هشت كشور، سرمایه‌گذاری و تجارت مستقیم با اكثریت كشورهای پرتغالی زبان را افزایش داده است.
در حالی كه كشورهای پرتغالی زبان روابط میان خودشان را بهبود می‌بخشند، چین نیز پیمان همكاری با این دولت‌ها را گسترش می‌دهد. دولت چین از لحاظ استراتژیكی قراردادی امضا نموده است كه در سال آتی بیشترین سود را به همراه داشته باشد، خبرگزاری یل گلوبال به دور از چشم ناظران، افزایش روابط چین با جهان پرتغالی زبان، كه ۸كشور با جمعیتی ۲۳۰میلیون نفری را در برمی‌گیرد منجربه به درآمدی ۱۹میلیارد دلاری دانست. این ۸كشور جامعه كشورهای پرتغالی زبان CPLP را به وجود آورده‌ا ند كه شامل این كشورها می‌شوند:
▪ آنگولا،
▪ برزیل،
▪ كیپ‌ورده،
▪ گینه‌بیسائو،
▪ موزامپیك،
▪ پرتغال،
جمهوری دموكراتیك سائوتومه و پرنسیپ و جمهوری دموكراتیك تیمور شرقی. چین دلایل مختلف برای گسترش روابط خود با جامعه CPLP دارد: اولین و مهم‌ترین علت امنیت تامین انرژی است. در چند سال اخیر، تامین انرژی به‌خصوص تامین نفت برای رهبران چین در اولویت قرار داشته است. امروزه چین دومین كشور بزرگ مصرف‌كننده منابع انرژی پس از كشور آمریكا است. بیش از ۶۰درصد نفت‌خام وارداتی چین از خاورمیانه تامین می‌شود. پكن به دلیل ادامه یافتن عدم ثبات سیاسی و تجمع نیروهای نظامی آمریكایی در اطراف منطقه، این وابستگی را آسیب‌پذیر می‌بیند. بنابراین چین تصمیم گرفت تامین واردات انرژی خود را از منابع قدیمی در خلیج‌فارس تغییر دهد. این تصمیم شامل كشورهایی مثل آنگولا، برزیل، موزامبیك و تیمور شرقی می‌شود.
دومین دلیل گسترش روابط، علاقه و توجه پكن به بهره‌برداری از منابع طبیعی غنی این كشورها در جهت تغذیه رشد اقتصادی سرسام‌آور كشور مطبوع خود است. سوم اینكه ۲۳۰میلیون نفر جمعیت، بازار مصرف بزرگی برای تولیدات چین است و آخرین دلیل این است كه جامعه پرتغالی زبان، یك جامعه دیپلماتیك است كه چین می‌تواند به این وسیله فضای فعالیت بین‌المللی تایوان را محدود كند.
بی‌ هیچ شكی، آنگولا مهم‌ترین دوست چین در قاره آفریقا است. این كشور دومین كشور بزرگ صادركننده نفت در آفریقا است و یكی از بزرگ‌ترین سرزمین‌های صاحب الماس را در اختیار دارد. در فوریه ۲۰۰۶ آنگولا بزرگ‌ترین صادركننده نفت خام به چین شد و كشورهای عربستان سعودی و ایران به ترتیب به رتبه‌های دوم و سوم نزول كردند. با شناخت نحوه تاثیر نفت آنگولا در رشد كشور، چین جایگاه آن را در كشور ثبات بیشتری می‌بخشد. طی دیدار معاون نخست‌وزیر، ژنگ پیانگ در سال ۲۰۰۵، دولت چین یك وام بدون بهره ۳/۶میلیون دلاری و در اوایل سال ۲۰۰۶ وام ۲/۲میلیارد دلاری كم‌بهره به كشور آنگولا اعطا نموده است. قراردادهایی هم در بخش مخابرات امضا شد و چین متعهد شد تا ۴۰۰میلیون دلار در بخش مخابرات و ۱۰۰میلیون دلار دیگر در ارتقاء روابط نظامی آنگولا سرمایه‌گذاری كند.
شركت‌های چینی همچنین در ساخت خط آهن، مراكز فروش و توسعه مسكن و شهرسازی و ساخت یك پالایشگاه نفت سرمایه‌گذاری نمودند. در سال ۲۰۰۵آنگولا دومین كشور آفریقایی هم‌پیمان چین است كه حجم بازرگانی ۵میلیارد دلاری دارد.
چین همچنین در حال گسترش فعالیت با كشور موزامبیك است. سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی چین در كشور موزامبیك اگرچه بسیار كم و در حد ۹میلیون دلار در سال ۲۰۰۵ بود اما باید توجه داشت كه نسبت به سرمایه‌گذاری ۴۳۶۰۰۰دلاری سال ۲۰۰۴، این رشد بسیار قابل توجه است. حجم بازرگانی میان دو كشور در سال ۲۰۰۵ نزدیك به ۱۶۰میلیون دلار بود. این حجم كم بازرگانی حاكی از آن است كه موزامبیك برای چین اهمیت زیادی ندارد، اگرچه می‌داند كه اندوخته گاز و نفت طبیعی و دست نخورده این كشور بسیار زیاد است. چین یك اعتبار وام ۳/۲میلیارد دلاری كم‌بهره برای ساخت سد بزرگی بر روی رودخانه زامبزی به موزامبیك اعطا كرده است.دو كشور گینه بیسائوو كیپ ورده به دلیل ناآرامی‌های درازمدت و منابع طبیعی بسیار ناچیز، اهمیت بسیار كمی برای پكن دارا هستند. با این حال پكن روابط دیپلماسی خود را با آنان طوری پیش می‌برد كه به سمت تایوان جذب نشوند. سال ۲۰۰۲ این اتفاق در مورد كشورهای كوچك سائوتومه و پرنسیپ افتاد. در نتیجه سائوتومه و پرنسیپ از معاهدات چین و پرتغالی زبان‌ها خارج شد.حجم بازرگانی میان چین و تیمور در سال ۲۰۰۵ تنها ۷/۱میلیون دلار بود. اما قرارداد اخیر میان دیلی و پكن ظاهرا تغییراتی به وجود خواهد آورد. در سال ۲۰۰۴ شركت پتروچاینا یك قرارداد تحقیقاتی زلزله‌شناسی در تخمین میزان سوددهی منابع گاز و نفت ساحلی به انجام رساند. اگرچه اطلاعات بسیار كم و ناچیز بود، برخی منابع خبری حدس می‌زنند كه چین برای احداث خط لوله نفت و گاز و انتقال این مواد از داخل جزیره به كشتی‌های چینی مستقر در سواحل شمالی برنامه‌ریزی می‌نماید.
همچنین دولت چین به منظور تثبیت نفوذ خود در كشورهای نوپا، ساخت بناهای عظیمی از قبیل كاخ ریاست‌جمهوری و ساختمان وزارت امور خارجه را در آن كشورها به عهده می‌گیرد.
ضمنا پكن در زمینه دفاعی و امنیتی با دیلی پیمان همكاری امضا نموده است.دسامبر ۲۰۰۵چین و پرتغال پیمان همكاری امضا كردند. با اینكه پرتغال كشوری قدرتمند محسوب نمی‌شود اما دوست خوبی برای دولت چین بوده است. روابط ۵۰۰ساله پرتغال با قاره آفریقا و حضور قدرتمندش در منطقه خیلی پیشتر از زمانی است كه مستعمره‌های پرتغال برای چین سرمایه‌های ارزشمندی شوند. پكن برای روابط دوستانه‌اش با لیسبون ارزش خاصی قائل است – آن قدر كه پرتغال را یكی از پنج كشور استراتژیكی اروپا می‌داند.
مهم‌ترین كشور پرتغالی زبان هم‌پیمان چین، كشور برزیل است. در سال ۲۰۰۶ ارزش بازرگانی دوجانبه این دو كشور به ۱۰میلیارد دلار رسید. در حوزه انرژی، چین نزدیك به ۵میلیارد دلار در ساخت خط لوله گاز از ماكائو به سالوادور سرمایه‌گذاری نمود. همچنین توجه خاصی به ذخایر اورانیوم برزیل نشان داده و به شركت‌های برزیلی پیشنهاد نمود تا در ساخت تاسیسات هسته‌ای در چین شركت و همكاری نمایند. این دو كشور ماهواره‌‌های مشترك متعددی راه‌اندازی و بهره‌برداری می‌نمایند. هر دو در زمینه هواپیماسازی زمینه‌های همكاری‌شان گسترده‌تر شده است. برزیل با جمعیت ۱۸۹میلیون نفری، اقتصاد رو به رشد و منطقه صنعتی قدرتمند، قدرت اصلی قاره آمریكای جنوبی است و روابط مستحكم‌تری را با چین آغاز نموده است.
ارتباط دوستانه و همكاری‌های چین با كشورهای پرتغالی زبان منحصر به فرد نیست اما همراه با دوراندیشی و آینده‌نگری است و این گواهی است بر پیشرفت و كاردانی دیپلماسی چین.
برخلاف بسیاری از كشورها كه در جامعه CPLP تنها با چند كشور خاص ارتباط برقرار می‌كنند. اما با سایر دولت‌های پرتغالی زبان روابطی ضعیف دارند و یا هیچ ارتباطی ندارند.
چین نه تنها ارتباط همكاری دوجانبه با تك‌تك كشورهای عضو CPLP برقرار كرده است بلكه با همه آنها به عنوان یك گروه هم قرارداد بسته است. حتی با كشور پرتغالی زبان ماكائو كه در گذشته مستقل بود و حكومت مستقلی داشت چین همكاری‌هایی را آغاز نموده است كه تمام كشورهای پرتغالی زبان را متحدتر و به چین نزدیك‌تر می‌كند. در سال ۲۰۰۳ چین و كشورهای عضو CPLP قرارداد همكاری و بازرگانی امضا كردند و توافق نمودند كه هر سه سال یك بار وزیران بازرگانی كشورهای طرف قرارداد دیداری داشته باشند. توافقات مشابه دیگری نیز در سایر پورت فولیوها انجام شد.
در طول دو سال گذشته، چین بدهی‌های كشورهای آفریقایی عضو CPLP را كم كرده و كمك‌های خود را به تیمور افزایش داده است. با كشور پرتغال به عنوان هم‌پیمان استراتژیكی خود همكاری نموده و به اعضای جامعه CPLP اعتبار تجاری ۲/۸میلیون دلاری بدون بهره اعطا كرده است. قراردادهایی هم در جهت تاسیس بانك سرمایه‌گذاری به منظور افزایش بازرگانی میان چین و اتحادیه پرتغالی زبان‌ها و اجرای پروژه‌های مشترك امضا شده است. ضمنا چین پشتیبانی زیادی در روابط ماكائو و CPLP انجام داده است. شواهد دیگری وجود دارد كه حكایت از علاقمندی چین به ارتباط با لوسوفون دارد و در ماه‌مه ۲۰۰۶ نزدیك به یك میلیون دلار كمك به گینه بیسائو كمك كرد.
در حوزه دیپلماسی، چین شمار زیادی دیپلمات پرتغالی‌زبان دارد كه بسیاری از آنها زمانی طولانی در كشورهای پرتغالی‌زبان زندگی كرده‌اند.به طور كامل استراتژی چین در مورد كشورهای CPLP و گسترش منافع چین در جهان ۲۳۰میلیون نفری كه در چهار قاره پراكنده شده است، موفق بوده است.

مترجم: مریم صدیق‌زنده

منبع : روزنامه دنیای اقتصاد