بازگرداندن جولان از واقعیت تا عمل

موضوع بازگرداندن ارتفاعات جولان به سوریه به عنوان موضوعی که تأثیری اساسی در حیثیت داخلی و بین المللی سوریه دارد می تواند نقشی بزرگ در تحولات آتی خاورمیانه بازی کند.اسرائیلی ها معامله بر سر این اراضی استراتژیک را منوط به امضای قرارداد صلح و حل کلیه اختلافات سیاسی با دمشق کرده اند، موضوعی که تاکنون از آن کوتاه نیامده اند.اما در شرایطی که بن بست مزاکرات صلح فراگیر شده اسرائیل از طرح گفت وگو با سوریه در خصوص بلندی های جولان چه هدفی را دنبال می کند؟ آیا تل آویو با ارسال پیام های متعدد به دمشق که آخرین مورد آن توسط رجب طیب اردوغان نخست وزیر ترکیه به دولتمردان سوریه داده شد واقعاً درصدد نشان دادن حسن نیت خود است؟
بشار اسد در آخرین مصاحبه با روزنامه الوطن قطر تاکید کرده بود دو موضوع اساسی وجود دارد که مانع فراهم شدن مقدمات روند صلح در خاورمیانه است؛ اولاً تردیدهای جدی که درخصوص طرح اسرائیل وجود دارد و ثانیاً اینکه هیات حاکمه امریکا با توجه به موضع گیری های خصمانه یی که علیه دمشق دارند قدرت آن را ندارند که نقشی جدی و فعال در از سرگیری هرگونه مذاکره یی ایفا کنند و این موضوع پنهانی نیست که اسرائیلی ها بخواهند آن را با ایما و اشاره به ما بگویند.
اما آنچه باعث تردید و تشکیک در صادقانه تلقی کردن پیشنهاد اسرائیل (درخصوص بازپس دادن جولان) می شود را می توان در موارد ذیل برشمرد.
۱) درست است که جنگ تابستان ۲۰۰۶ و حمله اسرائیل به لبنان باعث بر هم خوردن قواعد گذشته و به وجود آمدن مکانیسم و توازنی جدید به ویژه در رابطه با استفاده از موشک های زمین به زمین شد، به گونه یی که مرزهای جغرافیایی را درنوردید اما موقعیت استراتژیک جولان به گونه یی است که نه تنها تل آویو نمی تواند از آن دست بکشد بلکه درگیری های اخیر اسرائیل با حزب الله اهمیت این بلندی ها را دوچندان کرده است و این منطقه می تواند عنصری اساسی در کشمکش ها و نزاع های آینده باشد.
۲) بلندی های جولان در امتداد خود به دریاچه طبریا وصل می شود که یکی از بزرگ ترین منابع آب شرب اسرائیل است. سوریه بر بازپس گیری کامل این بلندی ها اصرار دارد و تحقق این امر به معنای تحت تاثیر قرار دادن منابع آبی اسرائیل است و بدیهی است منطقی به نظر نرسد که تل آویو منبع حیاتی خود را در دستان سوری ها قرار دهد.
۳) تل آویو تاکنون هیچ تعهد رسمی مبنی بر عقب نشینی کامل از جولان نداده است و آنچه تاکنون مطرح شده تنها در حد و اندازه حرف بوده است، ضمن اینکه مساله جولان از مسائلی است که محل بحث و جدل جدی در میان دولتمردان اسرائیل است. اولمرت هیچ گاه به عقب نشینی کامل از جولان تصریح نکرده است و پیشنهاد او درخصوص واگذاری جولان منوط به نتیجه نهایی مذاکرات با سوری ها شده است، آن هم بدون دادن هرگونه ضمانت از سوی دیگر. اولمرت تصمیم گیرنده نهایی در این قضیه نیست و این مساله احتیاج به اجماع اسرائیلی ها دارد که در شرایط کنونی این اتفاق نظر وجود ندارد. آخرین نظرسنجی که توسط موسسه داهاف از مردم اسرائیل صورت گرفته بیانگر آن است که ۶۸ درصد مردم اسرائیل با عقب نشینی از جولان مخالفند، ضمن اینکه ۷۴ درصد از آنان نیز بشار اسد را در رسیدن به صلح با اسرائیل جدی نمی دانند.
در سطح سیاسی نیز سازها و صداهای مخالف از داخل دولت شنیده می شود. شائول موفاز معاون نخست وزیر اسرائیل معتقد است برگرداندن جولان به سوریه زمینه حضور ایران را مهیا خواهد کرد.
نتانیاهو رهبر حزب لیکود نیز هرگونه عقب نشینی از جولان را مترادف با تبدیل شدن این منطقه به پایگاهی برای ایران می داند.
و اما در نهایت به سوالی که در ابتدای این یادداشت مطرح شد، بازگردیم. به راستی تل آویو با پیش کشیدن چنین پیشنهادی چه هدفی را دنبال می کند. در شرایطی که جرج بوش با پایان یافتن دور دوم ریاست جمهوری خود و به رغم فرستادن های مکرر وزیر خارجه خود خانم رایس به منطقه نتوانست گامی در پیشبرد روند صلح اسرائیل با فلسطینی ها بردارد و به بن بست کامل رسید، چگونه ممکن است که به یک باره روند صلح دمشق با تل آویو فعال شود؟ به نظر می رسد تل آویو با طرح این موضوع به دنبال جدا کردن سوریه از هم پیمانان خود یعنی ایران و دیگر قوای مقاومت در لبنان و فلسطین باشد. سوریه در حال حاضر به عنوان کانون و پایگاه رهبران گروه های فلسطینی به ویژه حماس و جهاد اسلامی شناخته می شود. قرار دادن دمشق در انزوا و وادار کردن این کشور به دست کشیدن از هم پیمانان خود می تواند عامل مهمی در ایجاد مانع بر سر راه این گروه ها باشد و پیشنهاد و مانور تبلیغاتی اولمرت را نیز در چارچوب همین هدف باید ارزیابی کرد.

عباس آذرنیا

منبع : روزنامه اعتماد