کودکان دیجیتالی شده اند

«عمو زنجیرباف! بله؟ / زنجیر منو بافتی؟ بله! / پشت کوه انداختی؟... .»
این شعر و صدها نغمه و ترانه های کودکی، امروز دیگر کمتر در کوچه ها شنیده می شود. کوچه ها خلوت شده از سر و صدای بچه ها، خط کشی گچی«لی لی» دیگر رنگ باخته و به ندرت دیده می شود که کودکان با چیدن هفت سنگ کودکی، بزرگ ترها را به یاد و خاطره شیرین دوران کودکی بیندازند.
● بازی رایانه ای ممنوع!
نشستن کودکان پشت این جعبه جادویی و بازی کردن در حالت سکون و فقط با حرکت موس و زدن چند کلید، آنها را به دنیای خیالی و پرهیجان و جذاب می کشاند، این هیجان طوری آنها را مسخ کرده که از نشستن در کنار بزرگ ترها و رفتن به پارک خودداری می کنند.
این موضوع، فاصله بین دو نسل را عمیق تر کرده تا جایی که بزرگ ترها در صدد ممانعت استفاده از این نوع بازی ها برای کودکان برآمده اند ولی روانشناسان، نظری دیگر دارند.
دکتر عبدالرضا کردی- عضو هیأت علمی گروه علوم ترتیبی جهاد دانشگاهی دانشکده روانشناسی دانشگاه تهران- در این باره می گوید: «به نظر من، بازی رایانه ای یک رویداد کاملاً علمی و غیرقابل حذف در زندگی خانوادگی در هزاره سوم است، چون در عصری به سر می بریم که ما را به سمت فضای مجازی، ارتباطات غیرحضوری و زندگی رایانه ای پیش می برد. البته در این مسیر، کودکان خیلی جلوتر از والدین هستند؛ آنقدر جلوتر که یک شکاف دیجیتالی عمیق بین خانواده و کودک به وجود آمده است».
وی در ادامه به فضای مجازی با انسان هایی خیالی که بازی های رایانه ای برای کودکان به وجود می آورد اشاره می کند و می افزاید: «چون میزان وقتی که بچه ها با فضای مجازی صرف می کنند، خیلی بیشتر از فضای واقعی است، مشکل به وجود می آید و در واقع، از نظر واقع گرایی Realyt.testing دچار مشکل می شوند، چون به جای این که به انسان آرمانی فکر کنند، به انسان خیالی فکر می کنند. به جای قهرمان آرمانی، قهرمان خیالی مثل سوپر بوی، سوپر من و اسپایدر من می آید و بدین ترتیب هویت فرهنگی آنها را به سوی دیگری می برد».
دکتر کردی در جواب به این سؤال که این شخصیت های مجازی بازی های رایانه ای چه آسیب هایی را برای کودکان در پی خواهد داشت، می گوید: «با پذیرفتن این فرهنگ، کودک دچار اختلال می شود. یعنی کودک در ایران زندگی می کند ولی شهروندی ایرانی نیست.
● بازی بهتر، هیجان بیشتر؟!
بچه ها عاشق هیجانند، یعنی هر چیزی که هیجان بیشتری داشته باشد، راحت تر کودکان را جذب می کند؛ حتی اگر این انتظار کودکانه، در دنیای خیالی و محیط بسته رایانه باشد.
این روان شناس هیجان موجود در بازی رایانه ای و از طرفی ناتوانی خانواده ها در جذب کودکان را مورد تاکید قرار داده و می گوید: «کودک، خواهان هیجان است و چون هیجانی که در بازی رایانه وجود دارد کاملاً گسترده است، در نتیجه می تواند کودک را جذب کند و متاسفانه خانواده ها در این امر کوتاهی کرده و نتوانسته اند کودک را به سمت خود جلب کنند». وی می افزاید: «به همین دلیل، کودک از خانواده جدا به سمت فضای خیالی جذب می شود و در نتیجه، کودک، فرزند خانواده نیست؛ فرزند رایانه است. رایانه اش می گوید چه بخور، چه بپوش، چه فکر کن و چگونه فکر کن. در این شرایط، تحریک پذیری و انتظارات کودک بالا می رود، در نتیجه حساسیتش بیشتر می شود و مدام یک هیجان طلبی سیری ناپذیر را تجربه می کند». از دکتر کردی از آسیب هایی که متوجه کودکان است به دلیل نبود استاندارد زمانی برای بازی رایانه ای پرسیدم، وی در پاسخ گفت: «تاکنون هیچ استانداردی برای این بازی ها تعریف نشده که بگوییم کودک چقدر می تواند بازی کند».
وی افزود: «الان مدار بسته ای ایجاد شده به نام خواب، بیداری، تغذیه، دستشویی و کامپیوتر و در این مدار، پارک، بازی گروهی، مشاهده طبیعت، فهم زندگی، قصه و لالایی و زندگی واقعی، معنایی ندارد. در نتیجه کودک کم کم ناشاد و کم تحرک می شود.»
● پدر و مادر دیجیتالی
این بی انصافی است که هر جا نام بازی رایانه ای را می بریم، فوراً کودکان و جوانان را با آن همراه می کنیم، پس جای والدین و کسانی که در امور تربیتی و رشد کودکان مسئول هستند کجاست؟ زمانه، عوض شده؛ همیشه انتظار می رفت بزرگ ترها به دلیل داشتن سن بالا و برخورداری از تجربه زیاد، در اکثر زمینه ها، از مهارت و دانش بالایی برخوردار باشند ولی واقعاً زمانه عوض شده و در این مورد، کودکان از بزرگ ترها جلو افتاده اند. کردی می گوید: «علت اصلی برمی گردد به اینکه بزرگترها از رایانه به جای ضبط، تلویزیون و کمد نوارهای صوتی – تصویری خود استفاده می کنند ولی کوچک ترها به صورت وحشتناکی تا اعماق دنیای رایانه ها راه پیدا کرده اند».

زهرا کریمی مبین

منبع : روزنامه همشهری