ال ۹۰و منتقدانش

تا كنون در خصوص پروژه ال- ۹۰ اظهار نظرهای مختلفی شده است . عده ای این قرارداد را بهترین قرارداد بسته شده در صنعت خودرو ایران می دانند و عنوان می كنند كه در هیچ قرار دادی قطعه سازان ایرانی دانش را به صورت مستقیم برای تولید قطعه از شركت مادر دریافت نكرده اند در هیچ قرارداد دیگری خودروساز خارجی به صورت مستقیم سرمایه گذاری نكرده بود. در قراردادهای قبلی مدیریت نوین بین المللی حاكم نبود در قرار دادهای قبلی همیشه خودرو با مونتاژ شروع می شد اما در این قرار داد تولید با ۵۰ درصد ساخت داخل آغاز می شود، قطعه سازان ایرانی وارد شبكه جهانی یك شركت خارجی می شوند و برخی شركت های خصوصی رشد می كنند اما این قرار داد مسلما یك قرارداد است و به طور قطع با درنظر گرفتن منافع طرفین امضا شده است و به همین خاطر عده ای می گویند در قرار داد شرط بازار در برابر بازار به صورت مناسب دیده نشده است، آنها انتقاداتی را به این قرار داد وارد می سازند كه در منافع ملی كشور درست به نظر می رسد.
●آیا منتقدان موفق شده اند
وزارت صنایع روز جمعه وقتی اكثر ادارات تعطیل بود اعلام كرد كه رنو شرط چهارم ایران را پذیرفته است اما رنو ساعاتی بعد اعلام كرد كه هنوز شرط چهارم ایران را نپذیرفته و در حال مذاكره بر سر این موضوع است كه جواب آن دو هفته بعد مشخص می شود. این در حالی بود كه رئیس سازمان گسترش نیز یك هفته پیش از اعلام این توافق از سوی وزارت صنایع به ایسنا گفته بود كه منتظر خبر خوشی در خصوص ال- ۹۰ باشید و حال بعد از حدود دو هفته جدال خبری در مورد این پروژه این سوال مطرح می شود كه آیا منتقدان ال -۹۰ برنده شده اند و آیا رنو بر انتقادات سر خم كرده است ؟ در این مورد عده ای می گویند كه از ۴ اصلاح بر روی قرارداد دو مورد از جمله داخلی سازی و طراحی خودرو بر روی پلات فرم ال -۹۰ در قرارداد وجود داشته است و قطعی نیز شده بود اما حذف كلمه انحصار تولید و صادرات مسائل جدیدی بوده اند ولی بند انحصار در تولید ال- ۹۰ برای كلاس ب كه ایران خودرو و سایپا را ملزم می كرد در كلاس ال -۹۰ خودرو تولید نكنند قبلا با تولید كیا ریو در سایپا و پژو ۲۰۶ صندوقدار در ایران خودرو شكسته شده بود صادرات خودرو نیز به صورت ۲۰ در صد خودرو در قرارداد آمده بود ولی الزام آور نبود اما هنوز معلوم نیست این بند را رنو چگونه به صورت الزام آور پذیرفته است و اگر صادرات به صورت تركیبی از خودرو و قطعه پذیرفته شده این مسئله نیز حدود دو ماه پیش با قرار دادی كه رنو برای تامین قطعه با قطعه سازان ایرانی بسته بود مشكلش حل شده بود و اینجاست كه پرسیده می شود این همه جنجال برای توقف تولید ال -۹۰ و ایجاد فضای نامناسب برای ایران در مجامع بین المللی برای چه بوده و به راستی منتقدان ال -۹۰ چه می گویند.
●۴ اصلاح بر روی پروژه ال- ۹۰
در تیرماه سال ۱۳۸۴ بر اثر فشار برخی نمایندگان مجلس در اعتراض به پروژه ال -۹۰ قرار شد چهار مورد اصلاحی مركز پژوهش های مجلس به قرارداد ال-۹۰ اعمال شود كه این چهار اصلاح شامل حذف كلمه انحصار در تولید خودرو و اجازه طراحی خودرو در كلاس ال-،۹۰ طراحی بر روی پلت فرم مشترك، ساخت داخل بالای ۵۰ درصد در ایران و صادرات ۲۰ درصدی خودروهای تولیدی ال-۹۰ در ایران از سوی رنو می شود.
حمیدرضا كاتوزیان - نایب رییس كمیسیون صنایع مجلس - به عنوان منتقد اصلی پروژه ال- ،۹۰ بخشی از ماجرای اصلاحات خواسته شده در این پروژه را این گونه تعریف می كند: «در دوم تیرماه سال گذشته چهار اصلاحیه در قرارداد ال-۹۰ لحاظ شد و در جلسه ای به اتفاق مهندس جهانگیری، دكتر توكلی، دكتر طهماسبی و مهندس ویسه قرار گذاشتیم كه یك مجمع بی طرف موضوع را بررسی كند.»
وی ادامه می دهد : «در آن جلسه مهندس دوست حسینی به نمایندگی از مهندس جهانگیری و دكتر توكلی به نمایندگی از كمیسیون اصل ۹۰ و مهندس ویسه موضوع را بررسی كردند و به یك جمع بندی نهایی رسیدند و قرار شد كه چهار اصلاحیه در قرارداد لحاظ شود. مهندس دوست حسینی و دكتر توكلی زیر این توافق را امضا كردند، اما مهندس ویسه اعلام كرد كه باید با رنو مذاكره كنم. پس از ۱۰ روز مهندس ویسه زیر این توافق را امضا كرد و گفت كه رنو تلویحا این موضوع را پذیرفته است و ما نیز فكر كردیم كه رنو این چهار اصلاحیه، از جمله صادرات ۲۰ درصدی ال-۹۰ را پذیرفته است.»
این در حالی است كه یكی از مقامات ارشد رنو در این باره می گوید: «ما از این ماجرا بی اطلاع بودیم تا در حدود اواخر تابستان نامه اصلاحیه برای ما ارسال شد، ما هم در آبان ماه سه مورد را قبول كردیم و گفتیم در مورد چهارم، یعنی صادرات بیست درصدی احتیاج به مذاكره است.»
●ساخت داخل
رنو در ابتدا با اینكه اعلام می كرد ال ۹۰ با ساخت داخل ۵۰ درصد در ایران تولیدش شروع می شود اما هیچ تضمینی نمی داد و این شبهه در بسیاری ایجاد شده بود كه این سخنان تنها ترفند رنو برای ورود به بازار ایران است اما رنو عنوان می كرد باید توان قطعه سازان ایران را بر آورد كند. پس از بر آورد رنو و تهیه نمونه اولیه قطعات ،ساخت داخل ۵۰ در صد ال ۹۰ در ایران قطعی شد و این شركت شرایط و اصلاحات طرف ایرانی را پذیرفت.
●پلات فرم مشترك
یكی از بحث های مخالفان این است كه ال ۹۰ مسیر سمند را سد می كند و حتی برخی مانند كوچك زاده نماینده مجلس معتقد است غربی ها برای آنكه جلوی سمند را بگیرند ال -۹۰ را الم كرده اند اما در این سو سازمان گسترش اعلام می كند برای اینكه باید خودروی جایگزین پیكان وارد بازار می شد و روند طراحی خودرو بر روی پلات فرم طولانی است ابتدا خودرو لوگان كه بر روی پلات فرم ال -۹۰ است وارد بازار می شود تا بعد از آن كار طراحی برای خودرو جدید بر روی پلات فرم كه مجموعه گیربكس ،موتور شاسی و سیستم تعلیق است انجام شود اما مخالفان این سخنان را تنها كلك رنو می دانستند مدتی بعد از اعلام این سخنان گابریل مدیر رنو پارس اعلام كرد طراحی وانت مشترك از سوی ایران خودرو و رنو برروی پلات فرم ال -۹۰ آغاز شده است این خبر را منطقی مدیر عامل ایران خودرو نیز تایید كرد. در ادامه و بعد از اصلاحات خواسته شده مجلس،رنو این شرط را كه خودروسازان ایران می توانند خودرو بر روی پلات فرم ال -۹۰ طراحی كنند را تایید كرد.
●خط بطلان برای انحصار تولید ال -۹۰
مسلما یكی از نقاط ضعف پروژه ال -۹۰ بندی در قرار داد است كه در آن بر انحصار در بازار اشاره می كند و در آن این نكته تاكید می شود كه ایران خودرو و سایپا حق تولید خودرو در كلاس ال- ۹۰ را ندارند اما ایران خودرو با تولید پژو ۲۰۶ صندوقدار و سایپا با تولید كیا ریو این انحصار را خود شكستنند و رنو پس از خواست به حق مجلس ایران وقتی می دید این بند خود به خود نقض شده است به راحتی از خیر این بند گذشت و خواست مجلس ایران را پذیرفت . پس از آن دوباره خبر جدیدی منتشر شد و مفیدی رییس سازمان گسترش گفت در حال مذاكره با رنو در خصوص صادرات تركیبی خودرو و قطعه هستیم.
در این بین كاتوزیان منتقد اصلی پروژه نیز پس از قبول سه اصلاحیه مجلس توسط رنو نیز گفت: اگر رنو هر چهار شرط را بپذیرد من هم به خاطر بعد ملی از پروژه حمایت خواهم كرد و در انتها وزارت صنایع اعلام كرد با پذیرش این چهار شرط از سوی رنو قرار داد از حالت تعلیق خارج شده است اما حال پس از این كش و قوس عجیب این سوال مطرح می شود كه دلیل جنجال دو هفته ای اخیر چه بوده است و مسائل پشت پرده این پروژه چه بوده اند. در این میان بسیاری از مسائل هنوز گنگ است. آیا واقعا انجام نشدن اصلاحات سبب شده بود پروژه ال- ۹۰ متوقف شود و یا باز هم دست مافیای خودرو در كار است كه از تولید خودرویی مانند ال- ۹۰ با قیمت ارزان و با تكنولوژی مناسب می ترسد و آیا فشار قطعه سازان كه بسیاری از آنها با سرمایه گذاری های عظیم كه حدود ۶۰۰ میلیون دلار برآورد می شود وحیات خود را در گرو این پروژه گذاشته بودنند كار ساز شده و یا جامعه ای كه منتظر خودروی ارزان بودند سبب حل فصل سریع قضیه شد. بگذریم شاید اصلی ترین انتقاد به ال- ۹۰ كه در تمام هیاهوها گم شده است این است كه درست است كه پروژه ال- ۹۰ مناسب برای كوتاه مدت در جهت بر طرف شدن برخی كاستی ها مانند كیفیت پائین ناشی از كمبود دانش در ساخت قطعات خواهد شد اما هنوز صنعت خودرو ایران بدون استراتژی است و برخی به اشتباه ال -۹۰ را مقصد نهایی می پندارند ولی باید دانست كه در صورتی پروژه هایی مانند ال- ۹۰ سبب رشد مراكز تحقیقاتی و قطعه سازان ایرانی به همراه اتصال آنها به شبكه جهانی قطعه و از طرفی افزایش كیفیت و آموختن بسیاری از دانش ها مانند دانش مدیریت شود می توان به آن امیدوار بود تا بتوان راه سمند را ادامه داد تا سمند در آینده به هیوندایی دیگر تبدیل شود.●اختلاف بر سر صادرات
در اسفندماه سال گذشته به خاطر اینكه گفته می شد بند صادرات از سوی رنو نپذیرفته شده وزیر صنایع با ارایه دستور توقف پروژه واكنش تند خود را نسبت به این موضوع نشان داد.
در حالی كه دستور توقف پروژه در اسفندماه سال گذشته داده شده بود، اما خبر آن در اواخر فروردین اعلام شد. پس از این ماجرا رنو اعلام كرد كه صادرات ۲۰ درصدی خودرو به دلیل عضو نبودن ایران در پیمان های منطقه ای امكان پذیر نیست، چرا كه برروی خودروی ایرانی تعرفه بالایی بسته می شود و امكان رقابت را از آن می گیرد اما این كار را می توان به وسیله صادرات قطعه و خودرو انجام داد.
با اعلام این خبر بارقه امید در قطعه سازان ایرانی كه سرمایه گذاری فراوانی برای تولید این خودرو كرده اند شكل می گیرد چرا كه با این طرح صاحب تكنولوژی روز و همچنین وارد بازار جهانی می شوند. مهندس بهرام شهریاری عضو هیات مدیره انجمن قطعه سازان خودرو در این باره به ایسنا می گوید : «در باره پیشنهاد جدید رنو برای صادرات تركیبی قطعه و خودرو به نظر می رسد كه مشكلات پیش آمده بر سر راه توقف پروژه ال -۹۰ برطرف شود. »
به گفته وی بحث صادرات ۲۰ درصدی چه در سطح قطعه باشد و چه خودرو، فرقی نمی كند؛ بلكه مهم صادرات است كه به نظر می رسد با این پیشنهاد، دولت به خواسته های خود برسد.
از این طرح بسیاری از نمایندگان مجلس طرفداری كردند؛ تا جایی كه منتقد اصلی پروژه ال -۹۰ نیز از آن حمایت كرد.
كاتوزیان درخصوص پیشنهاد رنو مبنی بر صادرات ۲۰ درصدی به صورت تركیبی از خودرو و قطعه می گوید: فكر نمی كنم كه دولت با این پیشنهاد جدید مبنی بر صادرات ۱۰ درصدی خودرو و ۱۰ درصدی قطعه مخالفت كند. اما درست زمانی كه همگان فكر می كردند كلید مشكل پیدا شده است، ماجرا وجهه ای دیگر به خود گرفت؛ به طوری كه معاون اقتصادی و امور بین الملل وزارت صنایع و معادن اظهار كرد: «شرط رنو مبنی بر صادرات قطعه و خودرو از سوی وزارت صنایع رد شده است و رنو تنها باید صادرات خودرو كامل را بپذیرد .
●صادرات و واقعیت های پنهان
بر اساس آخرین اطلاعات مذاكرات رنو با دولت ایران بر این مبنا است كه تولیدات ایران برای رقابت از معافیت مالی گمركی ایران برخوردار شوند و آن بازار هایی نیز كه به دلیل پیمان های منطقه از نظر رقابت محصولات ایران در آن با مشكل مواجه می شوند دولت ایران ما به التفاوتی در این قبال بپردازد اما آیا واقعا امكان صادرات وجود ندارد و یا این مطالب تنها یك بهانه است.
در قرارداد مادر بازار های عربستان سعودی، سودان، اتیوپی، یمن، قطر، عمان، بحرین، افغانستان، پاكستان ، بنگلادش، قزاقستان، ازبكستان، تركمنستان ، آذربایجان، گرجستان، ارمنستان و تاجیكستان بازار هایی هستند كه ایران می تواند به آن صادرات داشته باشند و بازار هایی ماننداردن، عراق ، هند و سوریه نیز بازار های گام دوم نام گرفته اند .
اما رنو بازار خاورمیانه را در اختیار شركت داچپار رومانی قرار داد به همین دلیل این شائبه به وجود آمده است كه پس رنو زیر تعهدات خود زده است .در این رابطه یكی از مدیران رنو می گوید: بازار خاورمیانه تا وقتی تولیدات ایران آغاز نشود توسط رومانی تامین خواهد شد و بعد از آغاز تولید سایت ایران این بخش در اختیار ایران قرار می گیرد اما در این بین مدیران رنو عضو نبودن ایران در بازار های منطقه ای را بهانه می كند كه این امر تاحدودی درست نیست چرا كه نه ایران و نه رومانی عضو پیمان كشور های عرب نیستنند.
از طرفی ظرفیت نهایی كارخانه داچپا در رومانی برای لوگان ۲۰۰ هزار دستگاه است كه سال گذشته در این كارخانه ۱۴۰ هزار لوگان تولید شد پایگاه روسیه نیز ۶۰ هزار خودرو و توانایی تولید دارد كه سال گذشته ۴ هزار لوگان تولید كرد. سایت مراكش نیز در سال گذشته ۴ هزار لوگان تولید كرد. ظرفیت نهایی این كارخانه نیز ۳۰ هزار خودرو است . این در حالی است كه در بازار مراكش سال گذشته حدود ۱۲ هزار خودرو رنو كه بیشتر لوگان بودند فروخته شد .در كشور رومانی نیز ۸۸ هزار لوگان به فروش رفت، تركیه ، اروپای مركزی و غربی نیز به ترتیب۸ ، ۱۶ و ۱۴ هزار لوگان در آن فروخته شد در خاورمیانه نیز حدود ۷ هزار لوگان به فروش رفت كه تمام این بازار ها از رومانی تامین شد با اینكه برخی از این بازار ها متعلق به ایران بوده است.
همانطور كه گفته شد در بازار های اروپای غربی و شرقی و تركیه به دلیل حضور رومانی و عضو بودن آن در اتحاد های منطقه ای و به خاطر تعرفه بالا ی بسته شده به خودروهای ساخت ایران امكان حضور ایران میسر نیست اما بازار خاورمیانه به هیچ عنوان اینگونه نیست چرا كه ایران و رومانی هیچكدام عضو اتحاد منطقه ای اعراب نیستندو تولید مراكش نیز تنها نیاز آفریقا و كشور مراكش را تامین می كند. در خصوص بازار های آسیای میانه نیز ایران به دلیل عدم حضور در پیمان منطقه سی ای اس، فروش خودرو به سختی میسر است چرا كه خودروهای روسی با تعرفه صفر و خودرو های ایرانی با تعرفه بالا قابلیت فروش دارند اما مدیران رنو می گویند این بازار از طریق ایران تامین خواهد شد چرا كه تولیدات روسیه تا وقتی زیر ۵۰ درصد ساخت داخل داشته باشند نمی توانند از این پیمان منطقه ای سی آی اس بهره ببرند .
●قیمت و رقابت
قیمت خودرو های ال- ۹۰ تولیدی ایران حدود ۶۵۰۰ یورو برآورد می شود حال آنكه این قیمت در رومانی ۵۵۰۰ یورو است كه این تا حدودی بر رقابت خودروهای تولیدی ایران تاثیر گذار است. این اختلاف قیمت نیز به این دلیل اتفاق می افتد كه ۳۰ تا ۴۰ درصد قطعات لوگان تولیدی ایران وارد می شود و به این خودرو و قطعاتش تعرفه بسته می شود كه در صورتی كه دولت ایران تخفیف وارداتی به خاطر صادرات را به این خودرو بدهد قیمت خودرو های ایران با رومانی قابل رقابت خواهد بود.گفتنی است سهم ۲۰ درصدی خواسته شده برای صادرات لوگان در صورت تولید ۳۰۰ هزار دستگاه ۶۰ هزار دستگاه می شود كه امكان فروش آن در بازار خاورمیانه و افغانستان وجود دارد چرا كه در سال گذشته شركت رنو در خاورمیانه بیش از ۶۰ هزار خودرو فروخته است و بازار این منطقه به شدت محتاج به خودروهای ارزان قیمت است. به عنوان مثال در سال گذشته ۱۰ هزار پراید در سوریه به فروش رفت و علت فروش كم لوگان نیز در سال گذشته در منطقه خاورمیانه كه حدود ۷ هزار دستگاه بود تنها نداشتن كشش تولید در كارخانه رومانی عنوان می شود از طرفی بازار كشورهایی مانند عراق و لبنان نیز تشنه خودروهای ارزان قیمت هستنند .با تمام مطالب عنوان شده دولت ایران و رنو در حال مذاكره بر سر صادرات هستند تا با تخفیفات گمركی برای قطعات وارداتی و یا جبران مابه تفاوت حضور نداشتن ایران در پیمان های منطقه توسط دولت امكان صادرات به وجود آید در این زمان است كه باید دید رنو چگونه حاضر به صادرات ۲۰ درصدی می شود و آیا این شركت حاضر است بازار خاورمیانه كه در دست كارخانه داچپا رومانی زیر مجموعه رنو مادر است را به ایران واگذار كند.

امین آزاد

منبع : روزنامه همشهری