می‌خواهم امروزی باشم!

من به عنوان یک جوان دلم می خواهد هم از مظاهر مد پیروی کنم و در واقع، یک جوان امروزی باشم و هم از سوی دیگر به ارزش های خودم پای بند بمانم و جوانی باشم که هم با جامعه پیش می رود و هم به مبانی ارزشی پای بند است؛ چطور می توانم از تک بعدی بودن بپرهیزم و یک جوان چند بعدی باشم و در عین حال، به تضاد و تناقض هم نرسم؟ اسلام چه دیدگاهی در مورد مدگرایی دارد؟
انسان، موجودی است کمال طلب و دوست دارد آن چه را موجب رسیدن او به کمال می شود به دست آورد. دراین میان، جوانان نه تنها از این قاعده مستثنا نیستند، بلکه ویژگی های جوانی نیز اقتضا می کند که براین کمال طلبی، پافشاری بیشتری داشته باشد؛ زیرا جوان همواره به دنبال ایده آل ها، کمال مطلوب ها، جاودانگی، معنویت، زیبایی و ارزش هاست و درعین حال، روحیه ای تنوع طلب دارد و از حالت ثابت و ایستا، گریزان است. اگر این ویژگی های جوانی، با بینش صحیح از ارزش ها همراه شود، دوره جوانی، یک دوره بسیار بارور و پربرکت خواهد بود و اگر این بینش صحیح همراه با باورهای دینی نباشد، دوره جوانی یکی از بحرانی ترین دوره های زندگی او خواهد بود و چه بسا تا مرز سقوط، انحطاط و هلاکت کشیده شود.
خوشبختانه اسلام که کامل ترین و جامع ترین ادیان الهی است و همه نیازهای مربوط به کمال و شکوفایی انسان را دربردارد، دینی است مترقی و احکام آن هماهنگ تغییراتی است که در زندگی بشر به وجود می آید و به عبارت دیگر، اسلام زمان و مکان و تاثیر آنها در زندگی بشر را درنظر دارد. از این رو، هیچ گاه یک مسلمان واقعی، انسانی تک بعدی و عقب افتاده از تحولات و پیشرفت های زمان خودش نیست. اسلام، همواره به هنر و آراستگی ارج می نهد و درعین حال، بر حفظ ارزش های اخلاقی و مسایل معنوی- که در رسیدن به کمال نقش اساسی دارند- تاکید می کند. بنابراین، اگر ما به اسلام واقعی معرفت پیدا کنیم، هیچ گاه تک بعدی نخواهیم بود؛ اما عدم آگاهی ما به دستورات اسلامی، موجب می شود که ما تلقی صحیحی از اسلام نداشته باشیم و گاهی اوقات دچار تعارضاتی نیز بشویم.
کلید حل این تعارضات، شناخت بیشتر اسلام و التزام عملی به دستورات اسلام می باشد، اسلام همان طور که انسان ها را دعوت به خودسازی و طهارت می کند، به آراستگی ظاهر نیز توجه دارد؛ تا جایی که نظافت را نشانه ایمان می داند. طبیعی است که آراستگی ظاهری در هر زمانی، متناسب با شرایط آن زمان و فرهنگ حاکم بر آن جامعه است. به هیمن دلیل اسلام، انسان ها را در نوع لباس پوشیدن یا رنگ لباس یا نوع آرایش، محدود نکرده است که مثلا فقط مثل عرب ها لباس بپوشید؛ بلکه آن چه موردنظر است، اصل پوشش است و اگر عفاف انسان ها حفظ شود، مفسده ای به دنبال ندارد. بنابراین، نوع آرایش یک جوان آسیایی و شرقی، با نوع آرایش یک جوان غربی، متفاوت است؛ اما درعین حال، هر دو می تواند آراستگی موردنظر اسلام را داشته باشند؛ به شرط این که با ارزش های الهی و سایر احکام و دستورات دین، منافات نداشته باشد.
به نظر می آید که در برداشت از آراستگی ظاهری و مدگرایی، اشتباه شده است. مدگرایی امری است غیر از آراستگی و زیبایی ظاهری؛ البته ممکن است گاهی اوقات عملی یا هنری و یا طرز لباس پوشیدنی مد شود و منافاتی با ارزشهای دینی نداشته باشد اما همیشه این گونه نیست؛ زیرا مبنای کسانی که در پشت صحنه، مروج مدگرایی هستند، چیزی جز دنیاطلبی و کسب منافع نیست و برای آنها مهم نیست که آیا این چیزی که آنها به تبلیغ آن می پردازند، با ارزش ها و کمالات انسانی تعارضی دارد یا نه. بنابراین، یک انسان مؤمن که می خواهد، پای بند به ارزش های الهی باشد، نباید تابع فرهنگ مدگرایی باشد؛ زیرا مروجین چنین فرهنگی بیشتر اوقات پای بند به ارزش ها نیستند . علاوه براین که مدگرایی، موجب چند بعدی شدن انسان نیز نمی شود؛ بلکه انسان، خود را آلت دست افرادی سودجو قرار داده است. چند بعدی شدن انسان، به این معناست که انسان از جنبه های مختلف علمی، اخلاقی، اجتماعی و سیاسی، رشد کند و از زمان خودش، عقب نماند؛ مثلا اگر روزی کامپیوتر و نهضت نرم افزاری حاکم بر همه فعالیت های انسان می شود، او نیز درحد توان خود و متناسب با رشته تحصیلی و نوع شغلی که دارد، با این تکنولوژی آشنا و از آن استفاده می کند و در سایر پیشرفت های علمی یا هنری نیز این گونه است.
چند بعدی شدن انسان، این نیست که اگر یک ستاره سینما فلان رفتار را انجام داد، فردای آن روز همه افراد مثل او رفتار کنند. این تقلید کورکورانه است و نه تنها انسان را چند بعدی نمی کند، بلکه به انحطاط نیز می کشاند؛ زیرا بسیاری از این به ظاهر ستاره های سینمایی یا ورزشی، یا تابع ارزش های الهی نیستند و یا حتی بر خلاف آنها حرکت می کنند بنابراین، چگونه می شود انسان هم پای بند به ارزش ها باشد و هم دنباله رو الگوهایی باشد که در جهت خلاف ارزش ها حرکت می کنند. بنابراین، چند بعدی شدن، مستلزم این است که ما الگوهایی را انتخاب کنیم که از هر جهت، شایستگی الگو بودن را داشته باشند و آنها جز ائمه علیهم السلام نیستند؛ زیرا آنها با اسلام ناب آشنا هستند و به تاثیر زمان و مکان و شرایط اجتماعی نیز آگاه بودند.
از این رو، همراه با زمان حرکت می کردند و هیچ گاه از زمان خود عقب نبودند و به همین جهت، نوع لباسی که امام علی علیه السلام می پوشید، با نوع لباسی که امام صادق علیه السلام می پوشید، فرق داشت؛ یعنی آنها متناسب با زمان خود و با توجه به شرایط جامعه، لباس می پوشیدند و هر دو مطابق با احکام الهی رفتار می کردند. بنابراین، شما باید در همه ابعاد زندگی، پیشرفت داشته باشید و در وضعیت ظاهری هم همان طور که اسلام گفته، همواره آراسته باشید و از مد هم تا آن جا که با اسلام منافاتی ندارد، استفاده کنید؛ اما پیرو کورکورانه مد نباشید. علاوه بر این، راهکارهای عملی زیر را در رسیدن به مقصود دنبال کنید:
۱) با مطالعه بیشتر در زمینه مسائل اعتقادی، اخلاقی و احکام دینی، با معیارهای مورد نظر اسلام و ارزش های آن آشنا شوید و آگاهی بیشتری کسب کنید.
۲) از تقلید کورکورانه در رفتارهای اجتماعی و فردی، پرهیز کنید.
۳) با افراد با شخصیت که از نظر علمی و معنوی، وضعیت مناسبی دارند، معاشرت داشته باشید.
۴) از معاشرت با افرادی که شئونات اسلامی را رعایت نمی کنند و در رفتارهای خود تابع معیارهای صحیحی نیستند، پرهیز کنید.
۵) از کسب آگاهی های لازم در زمینه مسائل روز، پیشرفت های علمی، به ویژه آن چه مربوط به رشته تحصیلی شما می شود، غفلت نکنید.
۶) در آراستگی ظاهر و نوع لباس پوشیدن و آرایش ظاهری، هم نوع جنسیت خود را رعایت کنید و هم از افراط و تفریط های وسواس گونه و وقت گیر، پرهیز کنید.
۷) در همه شئونات زندگی، حد اعتدال را رعایت کنید؛ زیرا تعادل در رفتار هم از انحرافات و هم از یک بعدی شدن و هم از حرف بیهوده جلوگیری می کند.
۸) در انجام فرایض دینی، مانند نماز اول وقت و پرهیز از گناه، جدی باشید.
۹) علاوه بر معاشرت با افراد با شخصیت، الگوهای مناسبی در میان جوانان موفق پیدا کنید و با آنها رابطه درستی برقرار کنید.
● مدگرایی از دیدگاه اسلام
رسالت اسلام به عنوان یک مکتب کامل الهی، پاسخ گویی صحیح به تمام خواسته های فطری و نیازهای اصیل انسانی است. براین اساس، در مجموعه تعالیم اسلامی- مانند آیات قرآن- به مسئله زینت و زیبایی، توجه خاصی شده است. از تأمل در این بخش از معارف اسلامی، چند اصل کلی مربوط به موضوع خودآرایی و زینت به دست می آید که عبارتند از:
۱) حس زیبایی، یکی از ویژگی های مخصوص انسان است که ریشه در فطرت او دارد و به اقتضای این امر، انسان از دیدن هرگونه زیبایی، لذت می برد. بی تردید، منشأ تمام هنرهای انسانی، همین حس است که در هر دوره، موجب به وجود آمدن دستاوردهای ارزشمند هنری می شود. بنابراین، استعداد و درک زیبایی، از مواهب به ودیعت نهاده شده در وجود انسان است که به برکت آن، او قادر است از طریق مطالعه و تأمل در ظرافت های زیبای نظام آفرینش، زمینه کمال روحی و معنوی خود را فراهم سازد.
۲) خودآرایی و زینت، به عنوان بخشی از حس زیبایی، نه تنها آثار بسیاری در روح و روان فرد دارد، بلکه موجب تعالی و رشد افراد جامعه نیز می شود و در مقابل، پرهیز از خودآرایی، پریشانی و ژولیدگی، چون با خواست فطری انسان در تعارض است، به تدریج، اثراتی منفی در روان او بر جای می گذارد که افسردگی روحی، عدم تعادل روانی، بی توجهی به نعمت ها، سرکوبی علائق طبیعی و... از این امور می باشد.
از آن جا که این امور، به سلامت زندگی فرد و نظام اجتماعی، زیان های جبران ناپذیری متوجه می سازند، لذا در احکام اسلامی، به شیوه های مختلفی، با این گونه رفتارها مقابله شده است؛ برای مثال، در سیره اولیای الهی، همواره با این منطق غلط ناآگاهان که پرهیز از خودآرایی را دلیل وارستگی از قید نفس و بی اعتنایی به زخارف دنیوی به حساب می آورند، به طور جدی برخورد شده است؛ زیرا این کار علاوه بر این که نفرت دیگران را فراهم می آورد، با اصل عزت نفس و کرامت و منزلت انسانی، هم خوانی ندارد. اما علی علیه السلام می فرماید: «خودآرایی، از ویژگی های خاص انسان های مؤمن است»۱.
۳) در رهنمودهای پیشوایان اسلام در مورد خودآرایی، به موارد زیادی تصریح و تأکید شده است؛ لباس تمیز و آراسته، شانه کردن موی سر و صورت، نظافت بدن، خوش بو کردن بدن و لباس ها، پرهیز از کارهایی که دون شأن انسان مؤمن است.
۴) هر چند اسلام توصیه به خودآرایی دارد، اما هرگز این امر را منحصر به زینت ظاهر نمی کند؛ بلکه آراستگی به فضایل معنوی و اخلاقی را- که زمینه ساز سعادت و کمال روحی او هستند- مهم تر از آراستگی ظاهر می شمارد. به عبارت دیگر، اسلام با تعالیم حیات بخش خود، نخست به ایجاد اعتدال در اخلاق و فضیلت های روحی می پردازد و پیروان خود را به درک زیبایی های ماورای عالم ماده، رهنمون می کند و آنان را از گرفتار شدن در سطحی نگری در این مسئله، نجات می بخشد و در عین حال، تلاش می کند که افراد، فقط به زینت ظاهری جسم و محیط زندگی خود نپردازند. در اشاره به چنین واقعیتی، امام علی علیه السلام می فرماید: «زینت درونی، از زینت ظاهر، بسیار زیباتر است»۲؛ چون هم از نظر تأثیر و هم از نظر ماندگاری، در کمال حقیقی انسان، مؤثرتر است.
۵) گرچه در مجموعه تعالیم اسلامی، به خودآرایی توصیه و تأکید فراوان شده است، اما به جهت در امان ماندن از عوارض منفی افراط و تفریط در خودآرایی و مدگرایی، حدود و چهارچوب خاصی نیز برای آن تعیین شده است؛ برای مثال، تأکید شده که وسیله خودآرایی یا محیط آرایی، باید حلال باشد؛ از راه مشروع تهیه شود؛ سبب اسراف در سرمایه هاو استعدادها نباشد؛ از هرگونه شائبه تجمل پرستی و خودنمایی به دور باشد؛ به گونه ای نباشد که زمینه تحریک هواهای نفسانی و امیال جنسی دیگران را فراهم کند؛ به صورت تقلید کورکورانه از دیگران انجام نگیرد و به طور کلی، از بررسی تعالیم اسلامی، چنین به دست می آید که اسلام، نه تنها خودآرایی را منع نمی کند، بلکه به شیوه معقول و منطقی، بر آن تأکید می ورزد و در عین حال، همیشه از افراط و تفریط در هر چیزی منع می کند.

پی نوشت:
۱. آمدی، شرح غرر و درر، ج۱، ص .۳۰۷
۲. همان، ج۴، ص .۱۱۷
¤ منبع پرسمان

منبع : روزنامه کیهان