موانع موجود بر سر راه توسعهٔ علم و تکنولوژی درکشور

شناخت موانع توسعهٔ علم و تكنولوژی در سطح كلان كشور، مقدمهٔ شناخت موانع توسعه بیوتكنولوژی است. این موانع در كشور ما آن‌چنان زیاد است كه شاید نتوان آیندهٔ درخشانی را به راحتی پیش‌بینی نمود. در زمینهٔ توسعهٔ كشور اگر خود را با كشورهای دیگر مقایسه كنیم, به‌راحتی درمی‌یابیم كه از لحاظ علمی از كشورهای جهان سوم نیز به سرعت در حال عقب افتادن هستیم.
در این رابطه شبكهٔ تحلیل‌گران تكنولوژی ایران گفتگویی را با آقای دكتر دیناروند، مشاور فناوری وزیر بهداشت و عضو هیئت علمی دانشكدهٔ داروسازی دانشگاه علوم پزشكی تهران انجام داده است كه متن آن بطور كامل در زیر آورده شده است.
دكتر دیناروند موانع موجود بر سر راه توسعه علم و تكنولوژی در كشور را در پنج بخش ارایه می‌كند:
۱) بحران‌آفرینی‌های سیاسی و فرهنگی، ناشی از عدم جدیت مسئولین در توسعه است
بسیاری از مسئولین كشور ما سرگرم كارهایی هستند كه به هیچ عنوان به درد توسعه كشور نمی‌خورد.
ما هنر داریم هر روز حادثه‌ای را در كشور ایجاد كنیم و بعد آن حادثه به یك بحران تبدیل می‌شود، كه این بحران با دعواهای درون كشور توسعه پیدا می‌كند. طبیعی است كه بخشی از وقت و انرژی خود را صرف برطرف نمودن آن بحران خواهیم كرد. بحران‌آفرینی‌های سیاسی و فرهنگی مانع توسعه و پیشرفت علم و تكنولوژی می‌شود.
مسئولان كشور باید توجه بیشتری به توسعهٔ علم و تكنولوژی نمایند و این مسئله را دغدغهٔ اصلی خود قلمداد نمایند. الآن به هیچ عنوان اولویت‌های مسئولین ما توسعه كشور نیست. اگر چنین باشد، حتماً انرژی‌ و توان مسئولین‌ باید به سمت توسعه علم و تكنولوژی جهت‌گیری ‌شود. در حالی كه این اتفاق الآن نمی‌افتد. ما شاهد هستیم كه تصمیم‌گیری‌ها و دعواهایمان در نكاتی است كه به هیچ عنوان برای پیشرفت كشور ما اساسی نیستند.
۲) گسستگی و شكاف جدی بین علم و فناوری
در كشور ما رابطه‌ای بین پژوهش و علم، در كل با فناوری و استفاده تجارتی از علم وجود ندارد. اگر ارزش‌گذاری تنها بر مبنای نتایج تحقیقاتی باشد, نتیجه‌ای پیش می‌آید كه امروز در كشور خود شاهد آن هستیم. بالاخره بسیاری از محققین ما به هر دلیلی بایستی مقاله‌ای را منتشر كنند. استادیار ما دانشیار شود و دانشیار ما نیز استاد شود.
حتی برخی مواقع این كارها امكان دارد در سطح مرزهای دانش نیز باشد، ولی در كل به فناوری در كشور تبدیل نمی‌شود؛ زیرا ارتباطی بین مراكز علمی و صنعتی ما وجود ندارد. سوالات زیادی وجود دارد كه به طور جدی باید به آنها پرداخته شود. اینكه چرا علم در این كشور به تولید وصل نیست؟ چرا مراكز تولیدی ما از تحقیق بی‌نیازند؟ به نظر می‌آید اینها موانع جدی بر سر راه توسعه و پیشرفت كشور هستند.
۳) عدم توانایی جذب افراد برجسته و حفظ نیروهای موجود
دانشگاه‌های ما نه تنها قادر به جذب افراد برجستهٔ علمی نیستند، بلكه نمی‌توانند افراد موجود را نیز حفظ نمایند. وقتی افراد برجستهٔ كشور كه احساس می‌كنند، دانش آنها در سطح جهانی است و می‌توانند براحتی در مراكز و دانشگاه‌های معتبر دنیا جذب شوند، مورد بی‌مهری قرار گرفته و شان، منزلت و موقعیت آنها حفظ نمی‌شود، براحتی از كشور خارج می‌شوند. لذا در درجه اول ما در جذب این افراد ناتوان هستیم. از طرف دیگر دانشگاه‌های ما توانایی تامین رضایت شغلی و رفاهی یك محقق را ندارند.
سازوكارهای دانشگاه‌های ما مشابه به دستگاه‌های كارمندی دیگر است. پژوهشگر علمی ما بیشتر حالت یك كارمند را دارد تا یك شخصیت علمی. یك محقق نباید اسیر بوروكراسی اداری بیهوده شود. نباید برای انجام تحقیق خود، این همه دردسر بكشد. بوروكراسی سختی در دانشگاه‌ها حاكم است. مكانیزم‌های كار در دانشگاه‌های ما صحیح نیست. ما در حال تبدیل دانشگاه‌ها به دبیرستان‌های بزرگتر هستیم.
۴) عدم وجود نشاط و سرزندگی در دانشگاه‌ها
روحیهٔ نشاط علمی و تحقیقاتی در دانشگاه‌های ما در حال كم شدن است. بخشی از آن، به سازوكارهای موجود در دانشگاه‌ بر می‌گردد، زیرا ما دعواهای سیاسی نیز داریم. بخشی دیگر ناشی از وضعیت كلی كشور ماست. از یك طرف تولید ناخالص ما پایین است و از طرف دیگر بهره‌وری ما به عنوان افراد تشكیل دهنده جامعه پایین است.
نمی‌توان همه جا دولت را مقصر دانست. پایین بودن بهره‌وری ما صرفاً ناشی از سیاست‌های دولت در زمینه صنعت نیست، بلكه یك مقوله فرهنگی است كه متاسفانه با پیروزی انقلاب اسلامی نیز خیلی حل نشد. هنوز هم ما جزء كشورهایی هستیم كه بهره‌وری پایین داریم.
۵) عدم وجود دیدگاه صحیح در مورد تحقیقات به طور كلی دولت و مسئولین باید دیدگاه‌های خود را نسبت به تحقیقات عوض نمایند و تسهیلات ویژه‌ای را برای سرمایه‌گذاری در این زمینه فراهم كند. در بسیاری از كشورها اصل بر این است كه اگر بخواهند زمینه‌ای در كشور شكوفا شود, تسهیلات و قوانین ویژه‌ای را برای آن در نظر می‌گیرند.
اما در كشور ما به‌عنوان مثال, قوانینی كه برای ایجاد یك كارخانه ماكارونی وجود دارد, هیچ تفاوتی با قوانین موجود برای احداث یك واحد تولید اینترفرون ندارد. لزومی ندارد سرمایه‌گذاری حتما به علم تولیدی بومی ما تبدیل شود، ما می‌توانیم دانش فنی علوم مورد نظر را از كشورهای پیشرفته وارد كنیم؛ اگر زمینه مناسب فراهم شود, می‌توان با تجارب خارجی‌ها هم این سرمایه‌گذاری‌ها را انجام داد.
ولی هنوز مسئولین كشور ما حمایت‌های عملی را شروع نكرده‌اند. همه این ادعاها در حد حرف است. اگر شاخه‌ای از علوم به عنوان یك اولویت پذیرفته شود, باید زمینه‌ها و توسعه آن نیز فراهم بشود.

( دیدگاه دكتر دیناروند)

منبع : شبکه تحلیل گران تکنولوژی ایران