متولیان مساجد با روحیات و نیازهای روز جوانان آشنایی ندارند

به اعتقاد بسیاری از کارشناسان کم رنگ شدن نقش مساجد از آنجا ناشی می شود که بیشتر متولیان مساجد با نیازهای روز جوانان آشنایی ندارند و باید شرایطی فراهم شود تا برنامه ریزان فرهنگی مخصوصاً در حوزه فرهنگ دینی به تناسب شرایط محلی هر استان روحیات جوانان را مورد مطالعه قرار داده و با اعزام کارشناسان، نیازهای آنان را در حوزه فرهنگ دینی مورد عنایت جدی قرار دهند.
طنین اذان در میان گلدسته هایش می پیچد، دل پر تپش می شود. باز موعد دیار فرا می رسد. این زمان ها تنها وقت هایی است که دلش می خواهد تا ابد متوقف شود شاید بیشترین حضور در همین لحظه ها خلاصه می شود و در ساعات دیگر روز کمتر این حضور دیده می شود.
آبی عرش را بر رو ی کاشی های صاف و زلالش کشیده شده است. از دور نقش و نگارهایش ترسیمی زیبا از شجره های روضه رضوان و ریحان و نشانی از مأمن و سرای پرهیزگاران درست کردار است.
به یاد می آورند که به او می گویند "بهشتی کوچک بر رو ی زمین " بهشتی که شاید برای انسان نشانی از دلتنگی تبعیدی از بهشت باشد که تنها با یک وسوسه رخ داد. حال در میان این هیاهوی زندگی شهری تنها به نظاره نشسته است و به این می اندیشد چرا همه جایگاهش و کارکردش را به نام و یاد می آورند اما فراموشش می کنند او همان بهشت گمشده انسان و مرکز همه خوبی هاست چرا...
● مساجد از اول پاتوق بودند
شاید اولین معنی که از شنیدن واژه مسجد به ذهن برسد سجده و سجود است. این واژه در بعضی از لهجه های قبایل عربی به صورت «مسید» آمده است و قلب حرف جیم به یاء در میان عرب های جزیرة العرب شایع است. همچنین در اندلس و بلاد مغرب به مسجد «مزد» یا «مسید» گفته می شود. شرق شناس انگلیسی استانلی لینپول مسجد را بر گرفته از واژه meschitaایتالیایی و یا mesqita اسپانیایی می داند.
روند تکریم و توجه به مساجد در طول تاریخ نشان می دهد که این مسجد مثل معابد تنها جایگاه عبادت و نیایش دینی نبود بلکه نهاد و یا پاتوق هایی بودند که علاوه بر فعالیتهای عبادی به کانون هدایت و ارشاد، تصمیم گیری و بحث و تبادل و نظر، مرکز تعاون اجتماعی و... در میان مردم جا افتاده بودند.
به روایت تاریخ پیامبر گرامی اسلام (ص) پایه گذار اولین مسجد است. او مکانی را پایه گذاری نمود که علاوه بر عهده دار بودن نقش روحانی و معنوی، کانون فعالیت های اجتماعی مسلمانان نیز به شمار می رفت و به همین دلیل مسجد در طول تاریخ اسلام از ویژگی برجسته ای برخوردار بود.
به عنوان مثال در روایات آمده است که پیامبر اکرم (ص) عادت داشت پس از بازگشت از هر سفر نخست به مسجد رفته و بعد از خواندن دو رکعت نماز در همانجا می نشست و به حل و فصل امور مردم می پرداخت. و یا در هنگام آمادگی برای جنگ، مسلمان در مسجد گرد هم می آمدند و مقدمات جهاد علیه دشمنان اسلام را مورد ارزیابی قرار می دادند.
بعد از رحلت پیامبر و در روزگار خلفای راشدین مساجد همچنان به عنوان کانون های دانش، مرکز هدایت و ارشاد ، پایگاههای سیاسی و نیز دژهای محکم علیه توطئه های از دین برگشتگان دیگر دشمنان اسلام بشمار می رفتند.
بررسی تاریخ نشان می دهد که در عصر امویان نیز هر چند مساجد از جهت ایفای نقش عبادی و تبلیغاتی دچار رکود شده بود، اما از لحاظ فعالیت های آموزشی، نقش بسیار چشمگیر را به عهده داشت. در آن روزگار بیشتر مساجد بویژه مساجد جامع بزرگ در مراکز بلاد، کانون های دانشمندان و دانش پژوهانی بود که از دور و نزدیک برای کسب علم به سوی آن نقاط می شتافتند . در روزگار عباسیان، مساجد از نظر عملکرد آموزشی نقش بسیار بارزی را ایفا میکرد.
پروفسور آرتو آپهام (پوپ) باستان شناس معتقد است که قدیم ترین مساجد که فاتحان عرب در بصره، کوفه و فسطاط به پا کردند به دارالاماره نزدیک بود ؛ زیرا که مسجد تنها عبادتگاه نبود؛ بلکه محلی بود برای اجتماع عام . چنان که نام آن - جامع - نیز به درستی از این امر حکایت دارد.
هر چند از این دوره به بعد با پیدایش و گسترش دیگر نهادهای آموزشی همچون دارالعلم ها و مدارس،در شهرهای اسلامی تا حدودی از فعالیت های علمی برخی از مساجد کاسته شد اما با این وجود بازهم مساجد بزرگ و جامع در مراکز بلاد همچون گذشته جنبه تعلیمی و تربیتی خود را حفظکرد.
● پاتوقی برای شکل گیری نهضت های بزرگ
گذشته از عملکردهای آموزشی، در جریان نهضت های بزرگ اسلامی نیز مساجد در جهت بیداری و آگاهی بخشیدن به توده های وسیع و قشرهای مختلف مردم نقش بسیار بارزی را به عهده داشت. بطوری که نهضت سربداران که یکی از جنبش های آزای بخش اسلامی در نیمه اول قرن هشتم هجری بود در ابتدا عالمی شیعی به نام «شیخ خلیفه» به عهده داشت و پس از کشته شدن وی یکی از شاگردان حلقه درس او به نام شیخ حسن جوری پرچم نهضت را به دوش گرفت که این جنبش از مسجد جامع سبزوار و از حلقه درس شیخ خلیفه آغاز شد و از آنجا دامنه نهضت به شهرها و نقاط دیگر کشیده شد.
همچنین در جنبش تحریم تنباکو که به رهبری میرزای بزرگ شیرازی و در مخالفت با امتیاز انحصار تنباکو به یک شرکت انگلیسی در ایران روی داد و منجر به شکست استعمار انگلیس گردید مساجد در مخالفت با استبداد ناصری و در پیروزی نهضت نقش سازنده به عهده داشت.
در نهضت مشروطیت هم که با قیام و رهبری روحانیت در ایران شکل گرفت، مساجدکانون های اصلی انقلاب بود و فعالیت های انقلابیون را در جهت پیروزی این نهضت نیرو و سرعت می بخشید،
این شکوه و عظمت و قداست مساجد در ایجاد وحدت و همبستگی در میان توده های مردم و بسیج قشرهای مختلف برای مقابله با ظلم و استبداد در جریان انقلاب شکوهمند اسلامی نیز تجلی پیدا کرد و مساجد در سراسر ایران به عنوان مهمترین و موثرترین مراکز آگاهی بخش و سنگرهای انقلاب اسلامی ، نقش بسیار
به همین سبب بود که امام راحل پس از پیروزی انقلاب چنین فرمودند:"مساجد را برای تبلیغ اسلام و حرکت اسلامیت و برای قطع ایادی شرکت و کفر و تائید مستضعفین در مقابل مستکبرین قرار بدهید."
● کسی از ما نظر نمی خواهد
به موازات رنگارنگ شدن زندگی جوامع مختلف با صنعت تکنولوژی پیشرفت و... شیوه های جدیدی برای اقناع و ترغیب افراد بخصوص جوانان در دستور کار افراد سازمانها و نهاد ها قرار گرفت تولد میلیون ها بازی رایانه ای که نوجوان و جوان را تا آنسوی تخیل و مجاز راهنمایی و حس مشارکت همکاری انسان دوستی و گاه در نقطه مقابل خشونت تضاد ارزشی و ... به او عرضه می کرد و یا محسور شدن در دنیای رسانه های جمعی با همه جذابیت های صوتی تصویری و... تنها نمونه ای کوچک از این تلاش ها است.
اگر تا دیروز جوان برای هم اندیشی و هم فکری با هم سن سالهایش باید راهی پاتوقی چون مسجد می شود امروز دنیای صنعت او را چندان دربند خود کرد که تنها با یک خط تلفن و یک مودم و... می تواند با هزاران جوان مثل خودش ارتباط برقرار کند سوال بپرسد پاسخ بگوید اما آیا این تکنولوژی تمام نیاز جوان را پاسخگو است؟
این روند سبب شد از سویی به دلیل محدودیت ها و بعضا اهمال کاری هایی که در عرصه شناساندن و گسترش نقش مساجد و توجه به نیاز های جوانان شد و از سوی دیگر سبقت تکنولوژی مساجد امروز نقشی که دیروز به عنوان کانون تمام فعالیت ها داشتند نتواند ایفا کنندو بیشترین کارکرد آنها در برگزاری نمازهای یومیه و مراسم های ویژه مناسبتی خلاصه شود.
" تا به حال کسی از ما نخواسته که در مورد مسجد محله مان نظر بدهیم وقتی کسی از ما نمی خواهند که درباره مسجد هرچه می دانیم و نمی دانیم بیان کنیم و یا علت حضور یا نرفتنمان در مساجد را بگوییم و مثلا بگوییم که چه فعالیت هایی را دوست داریم انجام دهیم چطور می توان انتظار داشت که فعالیت های ایجاد شده متناسب با نیاز ما تعریف شده باشند."
این جملات را دو سه جوان وقتی از آنها درباهر حضور در مسجد پرسیده شد به خبرنگار برنا گفتند این تصورات جوانان و خلاصه کردن فعالیت مساجد به برپایی نماز در حالی دیده می شود که به اعتقاد خود این جوانان اگر پیگیری انجام برنامه اعتکاف در یک مسجد، بها دادن نظرات آنان در تصمیم گیری ها و تصمیم سازی ها و قبول مسئولیت پیگیری نیازهای فرهنگی مسجد به ادارات تبلیغات اسلامی و اوقاف و امور خیریه به آنها واگذار شود زمینه پربارتر شدن فعالیت های مساجد را فراهم می کند.
" من از وقتی کودک بودم به مسجد می آمدم و در اینجا با دوستان بسیار خوبی هم آشنا شدم که تا همین الان و بعد از گذشت ۱۲ سال همچنان باهم دوست هستیم برنامه اردو می رویم در کلاس های مسجد شرکت می کنیم و... همه اینها را تنها لطفی از سوی خدا می دانم "
" نمی دانم اگر روزگاری پدرم مرا به مسجد نمی آورد تا چقدر در شناخت و کارکردهای مسجد می توانستنم موفق باشم چرا که معتقدم خیلی از جوانان مثل من هستند که اصلا سمت مسجد نمی آیند چون شناختی ندارند ..."
اینها بخشی از صحبت های جوانی بود که عضوی فعال در مسجد محله شان به حساب می آمد نمی خواست نامش فاش شود ولی کلی گلایه کرد از اینکه چرا نقش مساجد را کم رنگ شده است و جامعه به سمتی پیش رفته است که جوانان فکر می کنند اگر به مسجد بیایند و کسی ببیند که به مسجد آمده اند انگ " بچه مثبتی" به آنها می خورد و آنوقت...
اما به اعتقاد بسیاری از کارشناسان این کم رنگ شدن نقش مساجد از آنجا ناشی می شود که بیشتر متولیان مساجد با نیازهای روز جوانان آشنایی ندارند و باید شرایطی فراهم شود تا برنامه ریزان فرهنگی مخصوصاً در حوزه فرهنگ دینی به تناسب شرایط محلی هر استان روحیات جوانان را مورد مطالعه قرار داده و با اعزام کارشناسان، نیازهای آنان را در حوزه فرهنگ دینی مورد عنایت جدی قرار دهند.
محسن ایمانی عضو هیئت علمی دانشگاه تربیت مدرس و مشاور خانواده به خبرنگار برنا می گوید: هر فعالیتی که برای جوانان انجام می شود باید با ذائقه آنها متناسب باشد و برای ایجاد چنین شرایطی علاوه بر اینکه باید خود برپا کنندگان به تلاش بپردازند باید جوانان را به آن مکان ها ببریم چرا که جوانان با حضور در یک مکان می تواند از نزدیک با فعالیت های آنجا آشنا شوند.
وی می افزاید : صرفا با تعریف و توصیف یک نهاد نمی توانیم کارکرد های آن را به جوانان معرفی کنیم چرا که جوان تا در محیط قرار نگیرد و از نزدیک فعالیت ها را لمس نکند نمی تواند تصور کامل و جامعی درباره آن نهاد داشته باشد و وقتی هم تصور درست و کاملی نداشته باشد یقینا مسیر دیگری برای شناخت برمی گزیند مسیری که که از نزدیک با آن ارتباط برقرار کرده باشد.
نحوه تعامل هیئت های امنا، بانیان و واقفان مساجد با جوانان بسیار حساس و ظریف ارزیابی می شود بنحوی که اگر هیئت های امنا به خصوص با جوانان رفتاری دون شأن آنان داشته باشند و یا آنها در مقامی نبیند که وارد مسجد شوند ممکن است شخصیت آنان دچار خدشه شده و در نهایت فاصله گرفتن جوانان را در پی داشته باشد.
● روزی بنام یک پاتوق
بنا به در خواست جمهوری اسلامی ایران ، ۲۱ آگوست (۳۱ مرداد ماه ) از سوی سازمان کنفرانس اسلامی به عنوان روز جهانی مسجد نامگذاری شده است که متعاقب آن از این تاریخ یک هفته، هفته تکریم، تجلیل، اعزاز و اکرام مساجد است.
براساس این گزارش ۲۱ آگوست مصادف است با به آتش کشیدن مسجد الاقصی توسط صهیونیست ها که با کشتار مردم در مسجد گوهر شاد توسط رضاخان ، همزمان شده است و همین دو موضوع خود دلیلی بود برای هفته تکریم و تجلیل مساجد از ۳۰ مرداد ماه تا ۵ شهریورماه در کشور ایران به طور گسترده برگزار می شود.
بعد ۶ سال از برپایی روز جهانی مساجد و هفته جهانی مساجد قطعنا تا به حال نقش و جایگاه ویژه ای که مساجد در سالهای قبل داشته اند بارها مورد تاکید قرار گرفته است و بنظر می رسد این بار نوبت به عمل رسیده تا نشان داده شود که مسجد به عنوان یک پاتوق چقدر توانسته اند در عرصه عمل، توانمندی های بی بدیل خود را همانطور که در عرصه تاریخ داشته اند در دنیای هزاره سومی و در میان هزان عرفان و معنویت دروغین که سعی دارند ذهن مردم و بخصوص جوانان را منحرف سازند ایفا کنند.
در حالی که حجت الاسلام محمد ناصر سقای بی ریا مشاور رئیس جمهور در امور روحانیت در این باره همین کارکرد مساجد تاکید زیادی داشته معتقد است که مساجد کانون نجات جوانان از عرفان های کاذبی هستند که استعمار برای جامعه طراحی می کند چرا که استعمار با چهره سازی و الگو سازی تلاش می کند جوانان را از مسیر اصلی اسلام و انقلاب منحرف کند و مساجد در این جا "نقطه های نورانی" هستند.
نقطه های نورانی در آسمان دلهایی که به سمت تاریکی کشیده می شوند کم کم این نقطه ها در حال سو سو زدن و خاموشی است شاید باید بیشتر یک روز یا یک هفته به این نقطه های نورزانی بها دادیم تا به مدد بها دادن به این نقطه های نورانی هم پای تحولات روزمره دلهای بسیاری از جوانان پر از چراغهای روشن کنند.

مریم یارقلی

منبع : برنا نیوز