اهداف اوپک و مدیریت عرضه

سال ۲۰۰۴ نیز یكی از سالهای بحرانی و مهم برای این سازمان محسوب می شود، چرا كه در این سال، قیمت نفت در بازارهای جهانی با افزایش بی سابقه ای روبرو شد و به بالاتر از ۵۰ دلار رسید و حتی براساس پیش بینی های صورت گرفته توسط صاحبنظران گمان می رفت كه روند صعودی قیمتها به حدود یكصد دلار نیز برسد. اما این سازمان با اتخاذ سیاستهایی در زمینه میزان تولید در بین اعضای خود تاكنون توانسته است قیمتها را تا حدود ۵۰ دلار حفظ كند، هر چند عوامل بسیاری از جمله وجود بورس بازان و... نیز از دیگر دلایل افزایش قیمتها به شمار می رود و به گفته اعضای این سازمان وجود اینگونه عوامل باعث شده است كه كنترل بازار جهانی نفت از دست اعضای اوپك خارج شود.دكتر حسین كاظم پور اردبیلی، نماینده ایران در هیات عامل اوپك در این زمینه معتقد است؛ اوپك همواره در جهت ایجاد توازن درخصوص عرضه و تقاضای نفت در بازارهای جهانی حركت كرده است و با ارزیابی روند تقاضاهای اضافی كه برای نفت در نقاط مختلف جهان وجود دارد و ناشی از ارزیابی از توسعه اقتصادی و تاثیر آن بر تقاضای انرژی و تامین تقاضای انرژی ازسوی منابع مختلف حامل انرژی های تجدیدپذیر دیگر است به ایجاد توازن در بازار كمك كرده است و با افزایش و یا كاهش تولید خود سطحی از قیمتها را هدف قرار داده تا بتواند برای كشورهای عضو درآمدی باثبات را داشته باشد.
وی در ادامه می افزاید: سیاست اوپك همیشه با نگاه مداوم به تحولات بازارهای اقتصادی، انرژی و... همراه است تا به این نكته برسد كه به چه مقدار تولید برای نگهداری چه سطحی از قیمت و با هدف كسب چه سطحی از درآمد برای كشورهای عضو نیاز دارد. براین اساس، هر زمان كه با كاهش شدید تقاضا مواجه بوده، تولید خود را كم كرده و هرزمان كه با افزایش تقاضا مواجه شده به تولید خود افزوده است و ظرفیت های مازاد خود را هم به عرضه فیزیكی تبدیل كرده است.وی با اشاره به ابزار تحقق اهداف اوپك تصریح كرد: هنوز هم ابزار تحقق اهداف اوپك مدیریت عرضه است و این سازمان هیچ ابزار دیگری برای تحقق اهداف خود ندارد. به اعتقاد وی، كارآیی اوپك نیز به میزانی است كه مازاد ظرفیت دارد و هر چه میزان مازاد ظرفیت اوپك كمتر شود، ایفای نقش این سازمان در بازار جهانی نیز محدودتر خواهد شد.نماینده ایران در هیات عامل اوپك، با اشاره به اجلاس اصفهان اظهار داشت: اوپك، در اجلاس اصفهان نیز با مروری بر تحولات اقتصادی و جهانی باید تولید خود را كاهش یا افزایش دهد و یا ثابت نگه دارد.كاظم پور افزود: سازمان كشورهای صادركننده نفت، دو انتخاب پیش رو دارد، یك انتخاب این است كه به طور موقت بین ۱ تا ۵/۱ میلیون بشكه از میزان تولید خود را حذف كند و این میزان را برای مدت سه ماهه دوم سال كه فصل تقاضاست با هدف جلوگیری از سقوط احتمالی قیمت نفت تولید و به بازار وارد كند.اما راه دوم نیز این است كه با توجه به تداوم بحران و این كه قیمتها نیز در سطح بالایی است و افزایش یا كاهش میزان تولید تغییری در روند صعودی قیمتها ایجاد نمی كند و براین اساس میزان تولید اضافی موجود به ذخیره می رود و در مقاطع مورد نیاز بعدی برداشت شود كه براین اساس قیمت در طول سال سنجیده می شود و نه در طول یك فصل.
روی افزایش قیمتها اجماع نظر نداریم
با نزدیك شدن به اجلاس اصفهان شاهد اظهارنظرهای متفاوتی نیز از سوی تحلیلگران و یا اعضای سازمان در زمینه روند افزایش یا كاهش قیمت نفت بعد از تصمیمات اجلاس هستیم، به طوری كه چندی پیش عدنان شهاب الدین، جانشین دبیركل اوپك طی سخنانی اعلام كرد كه با تداوم وضع فعلی قیمت نفت تا ۸۰ دلار نیز خواهد رسید كه این گفته وی حساسیتها را نسبت به وضع بازار جهانی نفت بیشتر كرد. كاظم پور اردبیلی اما سخنان عدنان شهاب الدین را فقط یك اظهار نظر تلقی می كند و می گوید: در حال حاضر اعضای اوپك خواستار رسیدن قیمت ها تا این سطح نیستند زیرا افزایش قیمت ها خارج از محدوده خاصی آثار سوئی در بر خواهد داشت. اما اینكه اعضا با توجه به تغییرات قیمتی كه در صحنه اقتصاد جهان رخ داده است قیمتهای قبلی را قابل قبول ندانند، امری معقول و منطقی است. در اجلاس اصفهان نیز كاهش تولید با توجه به سطح جاری قیمتها دور از ذهن به نظر می رسد.
باز هم ایران اولین است
ایران یكی از بنیانگذاران سازمان كشورهای صادركننده نفت به شمار می رود، اما بعد از انقلاب این اولین باری است كه اجلاس اوپك در ایران برگزار می شود كه این امر خود می تواند پیامدهای مثبتی را برای كشور در بر داشته باشد.آثاری كه هم از جنبه اقتصادی و هم از نظر ثبات جایگاه ایران در منطقه و یا در سازمان دارای اهمیت خواهد بود. اما اینكه چرا تاكنون ایران به عنوان میزبان برگزاری این اجلاس، انتخاب نشده است و پیامدهای آن برای كشور چه خواهد بود، سئوال مطرح شده دیگری است كه كاظم پور در پاسخ با اشاره به مشكلات سیاسی كه تاكنون بین اعضا در منطقه وجود داشته است، می گوید قبل از انقلاب دوبار ایران به عنوان میزبان اجلاس اوپك بوده است، اما پس از انقلاب با وجود مشكلات سیاسی كه بین اعضا عمده اوپك در منطقه وجود داشت مثل جنگ ایران و عراق و یا حمله آمریكا به عراق امكان برگزاری اجلاس در منطقه وجود نداشت به طوری كه در كشورهای دیگر عضو سازمان كه در منطقه خاورمیانه حضور داشتند نیز شاهد برگزاری این اجلاس نبودیم.
اما امروز در آستانه تمام شدن این تحولات و گرایش به سمت بسط دوستی ها و همكاریها در منطقه فرصت مغتمی پیش آمده است كه ایران با استفاده از آن برای ارتقای سطح همكاریها و همفكریها و تحقق اهداف اوپك تلاش كرده است.وی در ادامه افزود: پس از رفع بحرانها، ایران اولین كشوری است كه میزبانی جلسه را در دست می گیرد كه این یك حركت مثبت از سوی كشور محسوب می شود.
اوپك مقصر نیست
اهمیت نفت به عنوان سرمایه ای پایان پذیر و تجدید ناپذیر و اهمیت وجود چنین كالایی در زندگی عاملی است كه بسیاری از تحلیلگران را به نقد سیاست های این سازمان واداشته است. به طوری كه به عقیده برخی كارشناسان نبود سیاست های درازمدت در سازمانی كه تامین كننده اصلی تقاضای جهانی نفت است باعث بروز نوسان های مستمر در بهای نفت شده وجود سیاست های كوتاه مدت تاثیر منفی بر توسعه اقتصادی جهان داشته است.
اما نماینده ایران در هیات عامل اوپك وجود سیاست های كوتاه مدت در این سازمان را عاملی برای نبود سیاست های درازمدت نمی داند و تصریح می كند: آنچه كه در اساسنامه سازمان تحت عنوان سیاست های بلندمدت مشخص شده، براساس نگاه دایمی بر اقتصاد جهانی است و براساس چالشهایی در نظر گرفته می شود كه در ارتباط با منابع عرضه صورت می گیرد و به طور كلی تحولات تكنولوژیكی و تاثیر آنها بر تولید، انباشت، مصرف و بحثهای مربوط به تعاملات جهانی و كنوانسیونهای بین المللی را در بر می گیرد.وی در ادامه می افزاید: بحرانهایی كه اوپك با آن مواجه می شود مختص این سازمان نیست، بلكه به چالشهای جهانی و یا ركودها و رونق های اقتصادی جهانی مربوط می شود و با سیاستهایی كه در زمینه عرضه و تقاضا در پیش می گیرد برای خود تضمینی از درآمدهای ثابت و بدون نوسان را پی می گیرد.
به طور كلی ما به عنوان اعضای سازمان از میزان موفقیت خود راضی هستیم ولی ممكن است نظر دیگران متفاوت باشد كه البته این امر بستگی به سیاستهای خاص آنها دارد.وی در پاسخ به این پرسش كه با توجه به سیاستهایی كه سازمان در پیش گرفته، آیا ممكن است زمانی اوپك تنها و اصلی ترین تعیین كننده وضع بازار جهانی نفت باشد؟ می گوید: در هیچ پدیده ای در جهان یك گروه و یا یك سازمان به تنهایی نمی تواند تعیین كننده باشد.
كنترل ذخایر در اختیار ما نیستدر حال حاضر اوپك تنها سازمانی است كه مسئولیت اصلی تامین تقاضای جهانی نفت را برعهده دارد، هر چند كشورهای غیر عضو این سازمان همچون روسیه نیز بخش عظیمی از بازار جهانی نفت را تحت سلطه خود درآورده اند، اما وجود این سازمان به عنوان تولید كننده اصلی می تواند تاثیر بسزایی در تحولات بازار جهانی داشته باشد.همچنین وجود نفت به عنوان یك منبع انرژی تجدید ناپذیر این نكته را حایز اهمیت می سازد كه سیاستهای این سازمان باید به شكلی باشد كه منابع كنونی برای آیندگان نیز قابل استفاده و در دسترس باشد.اما كاظم پور اردبیلی بر خلاف نظر ما می گوید: هدف اوپك این نیست كه وقتی نفت تمام شد، چه كار كند، زیرا مسئولیت تمام شدن منابع نفت برعهده اوپك نیست و با تمام شدن منابع نفتی مسئولیت این سازمان نیز پایان خواهد یافت.وی در ادامه می افزاید: اوپك در حال حاضر ۷۰ درصد ذخایر نفت جهان را در اختیار دارد و تجدید ناپذیر بودن این ذخایر امری كاملاً صحیح و منطقی است اما اینكه كشورها بر چه مبنایی ذخایر خود را خرج كنند، جزو سیاستهای اوپك نیست بلكه به سیاستهای ملی كشورها بستگی دارد. از وی پرسیده می شود: یعنی اوپك در زمینه میزان ذخایر كشورها تصمیم گیرنده نیست؟ وی می گوید: خیر. زیرا اوپك نمی تواند به هیچ كشوری بگوید كه چه میزان تولید كند یا نكند و یا ذخایر خود را چند ساله تخلیه كند و این كشورها هستند كه خودشان براساس مجموعه تصمیم گیریهای ملی خود باید برای میزان تولید خود هدفگذاری كنند و این تصمیمات ملی در مجموع می تواند به تصمیم كلی اوپك منجر شود.اردبیلی خاطرنشان می كند: كشورها در زمینه سیاست های تولید ملی و تخلیه ذخایر خود مختار هستند و افزون بر این توسعه تكنولوژی همیشه امكان برداشت بیشتر از ذخایر را فراهم كرده است به طوری كه زمانی میزان برداشت كشورهای دارنده نفت از ذخایر خود ۱۰ تا ۲۰ درصد بود، اما امروز این میزان تا ۷۰ درصد رسیده است.ما نیز نگران تامین نیازهای آینده جهان نیستیم و همه دنیا اطمینان دارند كه ذخایر كافی برای عرضه وجود دارد.

منبع : مجله پرواز